Қазақстандық және ресейлік «Құрама Штаттар Ресеймен қақтығысуға құштар емес. Мен бұл жайында бұрын айтқанмын, енді Женевадағы келіссөздеріміз барысында президент Путинге айтпақпын. АҚШ пен Ресей ортақ пайда үшін ынтымақтаса алатын салалар бар. Сонымен бірге біз Мәскеудің зиянды белсенділігіне де лайықты үн қатып отыратын боламыз. Әсіресе, кейінгі кезде Ресейдің осындай залалды белсенділігі киберсалада артып бара жатқаны байқалады. Ресей мен Қытай НАТО бойынша одақтастар арасына сына қағуға тырысуда. Бұдан бөлек, келіссөздер барысында одан әрі аттап басуға болмайтын «қызыл сызықтарды» өзара нақтылап алатын боламыз», – деді АҚШ лидері.
Айта кету керек, қырғиқабақ соғыс кезінде Американың Түркияда атом қаруын, ал КСРО-ның Кубада ядролық оқтұмсықтары бар зымырандарды орналастыруы – осындай «қызыл сызыққа» айналды. Соғысу алдында тұрған қос алпауыт әлгі елдерден бір-біріне кезенген «ақырзаман қаруын» өзара алып кетіп, тыншыды. Қазір мысалы, НАТО-ның посткеңестік кеңістікке өркен жайып, ықпал аймағын кеңейту талаптары Кремльдің ызасын туғызды.
Осы орайда Джо Байден Украинаның НАТО-ға кіруі уақытша доғарылатынын жеткізді: «Украина НАТО-ға кіре ме? Менің жауабым: жоқ! Себебі кірмес бұрын украиналықтарға бірінші кезекте коррупциядан арылу қажет болады. НАТО-ның басқа да талабына сәйкес келуі шарт. Сонда ғана Киев альянс басшылығынан ұйымға мүше болу бойынша іс-қимылдың нақты жоспарын ала алады».
Бір қарағанда, Женевадағы келіссөздер үшін жақсы тұғырнама қаланғандай. Тіпті, тараптар көп салада уағдаласып, құшақтасып тарасатындай пікір қалыптасуы мүмкін. Бірақ олай емес секілді. Джо Байден журналистерге сұхбатында Путинге қатысты жеке пікірін өзгертпегенін нықтады.
«Онымен бұрын жеке кездескенмін. Менің ойымша, ол ақылды, қатаң адам. Лайықты қарсылас. Әйткенмен, Путинді «кісі өлтіруші» деп атағанда, мен адал болдым, шын ойымды айттым. Бұл елдің іс-қимылы қауіп тудырады. Айталық, егер Алексей Навальный түрмеде өліп қалса, бұл нағыз трагедияға, сондай-ақ бүкіл әлемге берілген белгіге айналады: бұл – адам құқықтарын сақтауға Мәскеудің еш ниеті жоқ деген сөз. Егер солай болса, ол Ресейдің өзге елдермен, соның ішінде АҚШ-пен қатынасына нұқсан келтірері сөзсіз», – деді Америка президенті.
Бұған қоса, АҚШ Ресейге қарсы кезекті санкцияларды әзірлеуден бас тартпай тұр. Сондықтан ресейлік саясаттанушылар оның аясында келіссөздер жүргізудің еш мәні жоқ деген байламын айтуда.
Strategic Culture басылымының талдауынша, Байден алдағы саммитте Путинге арнап, «америкалық тұзақ» құруда: ол қақпанға Мәскеу бұрын да талай түсіп қалыпты. Мәселен, 10 жыл бұрын АҚШ мемхатшысы Хиллари Клинтон мен Ресей СІМ-інің басшысы Сергей Лавров «қайта жүктеу» (перезагрузка) деген жазуы бар символикалық бастырма муляжын бірлесе жоғары көтеріп, екі ел қатынасын қайта жүктеген болатын. Осы әдемі рәсімнен кейін Уашингтон Украинадағы «еуромайданға» араласты, Киевтен ресейшіл билікті тайдырып, ел тізгінін Американы жақтайтын тұлғалардың алуына ықпал етті. «Демек, Мәскеу Уашингтонның жасанды кеңпейілдігіне сенбегені жөн» деп тұжырымдайды Strategic Culture сарапшысы Тим Кирби.
Time журналы болса, өз мұқабасына қос лидердің емес, тек Джо Байденнің бейнесін басты. Ал Путин АҚШ президентінің көзілдірігіндегі көрініс ретінде ғана бейнеленген. Осы арқылы басылым сарапшылары Ресей басшысының келіссөздерде үлкен рөл ойнамайтынын білдіріпті.
Осы кезде Джо Байденнің Женевадағы кездесуден кейін Путинмен қатар тұрып, баспасөз мәслихатын өткізуден бас тартқаны белгілі болды. АҚШ лидері журналистермен Путинсіз, жеке кездеспек ниетте. Байденнің бұл қадамын РФ басшысының баспасөз хатшысы Дмитрий Песков ақтауға тырысты: «Бірлескен баспасөз конференциясынан америкалық тарап бас тартты. Бірақ бұл саммиттің нәтижесіз, өнімсіз болатынын, одан көп нәрсе күтпеу керегін білдірмейді. АҚШ президенті журналистермен жеке әңгімелесуді қалады. Сол себепті Путин саммит аяқталған соң Кремльдің журналистері пулының алдына өзі шығады», – деді ол.
Осылайша, саясаттанушылар да, биржа өкілдері де әрі-сәрі күйде. Женева болса, келіссөзді жоғары ұйымдастырушылық деңгейде өткізуге қызу дайындалып отыр.
Айхан ШӘРІП
Айхан ШӘРІП