ҚҰТ ҚОНҒАН ӨҢІРГЕ «ЖҰТ» КЕЛДІ МЕ?
Жоғарыда айтқан 500-ге жуық малға тіркеуге алынбаған түліктің өлім-жітімін қоссақ, бұл цифрды тіпті еселей түсуі мүмкін. Өйткені биыл Қызылқұм мен Қарақұм қойнауындағы малдың да күйі мәз болмай тұр.
Қазір қуаңшылыққа ұрынған шаруаның бірқатары қолдағы малын түгел қырып алмаудың қамы мен сатудың амалына көшіп отыр. Олардың қатарында Арал ауданына қарасты Құланды, Беларан, Мергенсай ауылдарының тұрғындары бар. Жергілікті жұрт жылқы, сиыр және қой түлігін қазіргі нарықтан төмен ұсынуға мәжбүр.
Аналығын сақтап қаламын деген мақсатта ерте туған құлынын 40-50 мың теңгеден, құлынды биелерін 200-250 мың теңгеден сатып жатыр. Оны сатып алатын адамдар 20-30 мың теңгенің жем-шөбін апарып, үш-төрт күн жылқыны бағып, содан кейін тиеп алып кететінін айтады тұрғындар.
Күнкөрісіне айналған төрт түлігі түгел қырылып жатқан қарапайым шаруалардың шығыны мемлекет тарапынан өтелмейтіні де айтылды. Билік болары болып, бояуы сіңгеннен кейін тірі қалған түлікке азық жинап беруге ғана уәдесін үйіп-төгіп отыр. Шаруалардың басына түскен күнді өз пайдасына асырғысы келетін алыпсатарлар мал азығының бағасын күрт көтеріп жіберген. Қазір Аралға жоңышқа көрші аудандардан тасымалданып жатыр. Алайда мың құбылған бағаға тұрғындар наразылық танытып жатыр.
ДЕПУТАТ АЙТТЫ. АЛ ҮКІМЕТ ҮНСІЗ...
Парламент Мәжілісінің жалпы отырысында депутат Еділ Жаңбыршин қуаңшылық болған өңірлердегі күрделі жағдайға байланысты Үкіметке депутаттық сауал жолдады.
«Маңғыстау мен Қызылорда облыстарында ата-бабамыздан қалған асыл мұраның бірі төрт түлік малды ұстап отырған шаруашылықтар мен тұрғындар аса ауыр жағдайда. Елдегі су тапшылығы мен қуаңшылық жайылымдық жерлердің жағдайын кетірді. Осы жағдай тиісінше малдың шығынына әкелді. 2020 жылы Маңғыстау облысында 4 883 мал басының өлімі тіркелсе, биыл бірінші тоқсан қорытындысы бойынша 1 332 бас мал өлген. Бұл мәлімет тек сырғаланған, тіркелген мал шығыны бойынша ғана, ал облыстағы малдың 56%-ын құрайтын қалың бұқараның қанша малы қырылғаны белгісіз», – дейді Е.Жаңбыршин Үкімет басшысының орынбасары Роман Склярға жолдаған депутаттық сауалында.
Сөзін қорытындылай келе Еділ Жаңбыршин жұт жайлаған нақты аймақтарда төтенше жағдай жариялауды сұрап, бірнеше ұсыныс айтты.
«Қалыптасқан жағдайларға байланысты жұт жайлаған нақты аудандар мен аймақтарда шұғыл түрде жергілікті дәрежедегі төтенше жағдай жарияланып, оларға тиісті бюджеттік көздерден және материалдық қорлардан нақты көмек көрсетілуі тиіс. Екіншіден, зардап шеккен аудандарға мал азығын жеткізу үшін көрші облыстардан тасымалданатын мал азығының жол шығынын субсидиялап, тиісті әкімшілік-басқару шараларын іске асыру қажет. Үшіншіден, қуаңшылықтан қиындық көріп отырған өңірлерге басқа облыстардан тез арада мал жаюға және мал азығын дайындауға жер телімдері уақытша пайдалануға беру. Мұндай жағдай алдағы уақытта орын алу ықтималдығын ескеріп, мал шаруашылығымен айналысатын тұлғаларға жедел көмек көрсету, сақтандыру, аймақ аралық қатынастарды жүйелеудің нақты, кешенді механизмдері мен алгоритмдерін жасақтауы тиіс», – деді депутат.
САҒАДАҒЫНЫҢ ІШКЕНІ «СУ», БІЗДІҢ ІШКЕНІМІЗ «У»
Қуаңшылық бүйірден қысқанда қырғыз бен тәжік ағайындардан су сұрадық. Әйтеуір, министрлер әрі-бері шапқылап жүріп бұл мәселені шештік деп жүр.
Ресми деректерге сүйенсек, Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм Мырзағалиев Душанбе қаласында Тәжікстанның энергетика және су ресурстары министрі Д.Джумамен кездесіп, «Бахри Точик» су қоймасынан биылғы маусым-тамыз аралығында 315 млн м3 суды қосымша ағызу туралы уағдаластыққа қол жеткізген. Ал бұған дейін сол министрліктің вице-министрі Серік Қожаниязов Қырғыз Республикасымен де бірқатар келісімге келдік деген еді. Осыған сәйкес, «Тоқтағұл» су қоймасынан 330 млн текше метрден, яғни жыл сайын маусым-тамыз айлары аралығында қосымша су жіберуді жүзеге асыру белгіленіпті.
Әрине, тегін дүние жоқ. Жоғарыда аталған келісімдерге сәйкес Қазақстан осы жылы қырғыз еліне 900 млн кВт/сағ электр энергиясын жеткізуді міндетіне алған. Сол секілді Тәжікстанға «Бахри Точик» су қоймасының қосымша жұмыс істеуінің теріс салдары туындаған жағдайда материалдық-техникалық қолдау көрсетпекші.
Қош, енді сағада отырғандар уәде бойынша облыстағы вегетациялық кезеңде қажетті суды Сыр-анаға құятын болды. Алайда бұл су егінді толық аяқтауға жете ме?
Мәселен, 2021 жылдың 7 мамырына дейін Әндіжан мен Шарбақтыға секундына 900 куб су түсіп жатса, «Бахри Точик» су қоймасында мол су тұрғанын көрсетеді. Ал дәл осы мамыр айының басында Тоқтағұлға таудан 1,2 млрд куб су құйылса, араға 20 күн салып су көлемі 8,6-дан 9,8 миллиардқа көбейген.
Айтпақшы, былтыр да көрші ағайындар жазда суға қарық қылатын болған. Десе де, судың нақ керек шағында дарияның ағыны бәсеңдеп, біраз шаруашылық күрішін күйдіріп алған еді. Биыл осы жағдай қайталанбағаны жөн.
Нұрсұлтан АЛПЫСБАЙ,
Қызылорда облысы
