Нұр-Сұлтан қаласы – бүгінде тұрғындарының саны бір миллион төрт жүз мың адамға жуықтаған еліміздегі ірі мегаполис. Сарыарқа төсінде қарқынды құрылыс дүмпуімен дүркірей бой көтерген жас шаһар халықаралық озық қалалардың үлгісімен үздіксіз дамып келеді. Сондай дамудың бір тармағы – инновация. Жылдан-жылға халқының саны артып келе жатқан ел астанасы үшін, әрине соңғы үлгідегі даму технологияларына иек арту керек-ақ. Өйткені бұл қала өмірін жайлы ете түсуімен қоса қауіпсіздігін арттырады. Соның ішінде ақылды технологиялар үнемдеуге септік етеді.
Smart Astana – даму тұжырымдамасы
Бұрын Smart city деген сөзді тек шетелдік кино не болмаса жаңалықтардан еститінбіз. «Ақылды қала» деп аударылатын бұл инновациялық бастаманың төркіні автоматтандырылған ақпараттық технологияларда жатыр. Енді бүгінде бұл сағымдай дүние шынға айналып, Нұр-Сұлтан қаласы тұрғындарының көптеген мәселесі осы заманауи Smart технологиялар арқылы шешіліп жүр. Осы мақсатта осыдан тура 10 жыл бұрын индустрияландыру және инфрақұрылымды дамыту саласының білікті мамандары мен сарапшыларының басын қосқан Астана Innovations АҚ құрылған болатын. Соның аясында ең үздік әлемдік тәжірибе мен «Ақылды қаланың» 6 негізгі сипаттамасы тоқайласқан Smart Astana тұжырымдамасы дүниеге келді. Тұжырымдама негізінде шетелдік кеңесшілермен бірлескен «Қауіпсіз қала», Smart city жобалары іске асуда. Ендеше бүгінде нұрсұлтандықтардың игілігіне қызмет етіп жатқан барлық ақылды технологиялар осы жобаның жемісі. Astana Innovations Smart Astana жобасының сервистік интеграторы ғана емес, сондай-ақ «Қауіпсіз қала» жобасын іске асыру операторы, қаланың инновациялық экожүйесін дамыту институты, Нұр-сұлтан қаласы әкімдігінің деректерді басқару операторы.
«Біздің инновациялық орталық онжылдық тарихында алға қойған міндеттерін жүзеге асыру үшін Big data-ны, заттар интернетін, «бұлтты» технологияларды, жасанды интеллектіні қолдану арқылы қала құрылысының барлық саласын цифрландыруға баса назар аударып келеді. Осы мақсатта Бейнежазу жүйелерін бақылау (БЖБО), Тіршілікті кешенді қамтамасыз ету жүйелерін бақылау (ТКҚЖБО), SMART жобаларды дамыту, Инновациялық экожүйені дамыту (ИЭДО), Ақпараттық технологияларды дамыту (АТДО), Кабельді кәрізді пайдалану (ККПО) орталықтары ашылды», – дейді Astana Innovations АҚ басқарма төрағасы Нұрсұлтан Қалдыбаев.
Елімізде, соның ішінде ел ордасында «ақылды қала» туралы алғашқы талпыныстар көшелерге орнатылған «ақылды шамдардан» басталғаны тұрғындардың естерінде болар. Күннің жарығына әсер ететін фотоэлементтерден тұратын бұл шамдар күн батқан кезде өздігінен жанып, күн шығып келе жатқанда өшіп қалатын. Бұл технология күн бұлтты кезде де жолды жарықтандыратын ерекшелігімен қолайлы еді. Оның үстіне, үнемді болатын. Өйткені орталықтандырылған жүйе қызмет көрсету бригадасына, жанар-жағармайға кететін шығынды азайтса, жарық диодтарынан жасалған шамдар тоқты аз тұтынды.
«Ақылды» қалалық ортаның ең бірінші сипаты жайлылық болса, екіншісі – қауіпсіздік. Ол ең әуелі қала көшелеріндегі қылмыс пен апатты азайтуға бағытталды. Осы мақсатта бейнебақылау мен бейнежазбаға арналған аппараттық-бағдарламалық кешен (АБК) құрылды. Полиция департаментінің Жедел басқару орталығының жұмысын қамтамасыз етуші бағдарламаны орнатқан соң 2017 жылы 446, 2018 жылы 1 043, 2019 жылы 1 724, 2020 жылы 2 320 қылмыстың беті ашылды. Сонымен бірге бейнебақылау камераларының қарбалас кезде де, басқа уақытта да жолдағы көлік кептелісін реттеуге үлкен көмегі тиіп отыр.
Бейнебақылау камераларынан бөлек «ақылды қиылыстар» жобасы да осы қауіпсіздік пен жол қозғалысын реттеуде тиісті қызметтер үшін «интеллектуалды қолғанат» болып отыр. Олар көлік саны мен нөмірін арнайы қондырғы арқылы автоматты түрде анықтап, бағдаршам жарығын ұзақ немесе аз жағу арқылы реттеп отырады. Мұндай ақылды бағдаршамдар қаланың 107 ірі қиылысында орнатылған.
Қоқыс жәшігіне дейін ақылды қала
Astana Innovations-тың тағы бір маңызды міндеті – қала инфрақұрылымын қолдау және жақсарту. Осы мақсатта астанада «Есіл», «Алматы» және «Сарыарқа» аудандарында «Ақылды аудан» атты ауқымды жоба іске қосылды. Жоба идеясы – бүгінгі танымал ақылды технологиялар мен тиімді шешімдерді елорда аудандарының бірінде пилоттық режимде енгізу.
«Қазір солардың ішінде жаяу жүргіншінің жақындағанын лазерлік сәуле шашқыш арқылы жүргізушілерге хабарлайтын «ақылды» жаяу жүргіншілер өткелі, жерасты қоқыс жәшіктеріндегі қоқыс көлемін анықтайтын және коммуналдық қызметтерді шақыру керегі жайлы хабарлаушы қоқыс толтыру датчиктері бар «ақылды» қоқыс жәшіктері, бейнебақылау жүйесі және мобильді қосымшамен жабдықталған «ақылды» домофондар, рұқсатсыз ашылғаны туралы коммуналдық қызметтерге хабар беретін люк датчиктері, көрсеткішін қашықтықтан жолдау қызметі бар модульді су және газ есептегіштері сынды тағы да басқа жобалар жүзеге асырылып та жатыр», – дейді Astana Innovations АҚ басқарма төрағасының орынбасары Асан Асылбек.
Сонымен қоса, мектеп оқушыларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін елордадағы екі мектепте пилоттық режимде адамның жүзін тану жүйесі іске қосылды. Ол арнайы қосымша арқылы баланың сабаққа келгенін немесе келмегенін ата-анасына хабарлайды. Бұл сәтті жүзеге асып жатқан жобалардың тұрғындардың тұрмысын жеңілдетіп, қала өмірінің дамуына тыныс қосқаны сөзсіз. Соның ішінде коммуналдық саланы автоматтандыру – мұндағы қордаланып қалған мәселелердің шешімін табудың кілті болмақ.
Жаяу жүргіншілер қаласы
Соңғы он жылда ел халқының әл-ауқаты артып, қала көшелерінде көлік санының көбейгені атқарушы органдарға да, жергілікті билікке де ыңғайсыздық тудырғаны рас. Көлік кептелісі мен оның салдарында туындайтын у-шу мен көк түтін қаланың экожүйесіне өз зиянын тигізді. Кептелісті, әсіресе қарбалас кездегі жол қозғалысын реттеу үшін түрлі шара қолданылды. Бірақ көлік саны өсіп бара жатқандықтан, оны еңсеру мүмкін болмады. Сол себепті де қала билігі шаһарды жаяу жүргіншілер шаһарына айналдыруға шешім қабылдады. Бұл әлемнің ірі мегаполистерінде бар озық тәжірибе болатын.
«Нұр-Сұлтан қаласы урбанистика тұрғысынан келгенде көптеген ілгерілеушілікке ие. Көше қозғалысын реттеу, коғамдық кеңістікті ұйымдастыруда үйренетін тұстар өте көп. Саябақтар да, аллеялар да, су бұрқақтар да жетерлік. Енді мұнда «жаяу жүргіншілер қаласы» практикасын енгізу қаланың экологиясына да, тұрғындардың денсаулығына да оң әсер етпек. Өйткені әрбір қаланың жетістігі оның тұрғындарына арнап жасаған жайлығымен есептеледі. Ал ол үшін инфрақұрылымдарды ұйымдастырғанда кеңес кезіндегідей автомобильді қатынасқа емес, қоғамдық көліктерге, велосипедшілерге және жаяу жүргіншілерге басымдық беру керек. Қаланың орталығын босату үшін өзен арқылы көпірлер мен айналма жолға шығатын күн сәулесі сынды шашырама жолдарды көбейту керек», – дейді урбанист-сәулетші Әділ Әжиев.
Қалай болғанда да, 22 жылдық тарихында ел астанасы заманға лайық қарқынмен дамып келеді. Оның қай саласына да ақпараттық технологиялар дендей еніп, біртұтас инттелектуалды болмысқа айналуда. Елбасымыз 2012 жылы өз Жолдауында: «Цифрлы және нанотехнология, регенеративтік медицина және басқа да көптеген ғылыми жетістік қоршаған ортаны ғана емес, адамның өзін трансформациялап, күнделікті ақиқатқа айналады. Біз осынау үдерістердің белсенді қатысушылары болуға тиіспіз», – деп айтқанындай, халықаралық стандарттарға сай өркендеп келе жатқан Нұр-Сұлтан қаласына лайық болып, оның гүлдене түсуіне өз үлесімізді қосу елордалықтар үшін де үлкен сын!
Нұрлан ҚОСАЙ