Ауыр індетке шалдыққандар саны анағұрлым артып, аурухана төсегіне таңылғандар күн санап көбейіп барады. Дәрігерлер дельта штамның алдыңғы вирусқа қарағанда бірнеше есе қауіпті екенін айтып дабыл қағады. Үкімет қауіпсіздікті сақтап, карантин талаптарын барынша орындауға шақырады. Өкінішке қарай індет дендеп кетпесін десек те, дельта штамы елдің барлық аймағына таралып үлгерді. Білдірмей келетін бұл ауруды жұқтыру қаупі де жоғары.
Соңғы күндері Алматыдағы ауруханаларға бір тәулікте 400-ден астам адам жатқызылады екен. Бұрын тәулігіне 1 000-ға жуық адам ауру жұқтырса, соңғы айда ауыр індетпен ауырғандар төрт есе өсті. Шілде айының басынан бері жансақтау бөліміндегі науқастар саны үш есе, үй жағдайында емделіп жатқандар алты есе артып отыр. Елімізде «үнді» штамы туралы алғаш мәлімет өткен айда белгілі болды. Бір айдың өзінде бүкіл елге таралған ауыр індетпен алғаш болып ауырған әйелде бірінші буын мен іштің ауырсынуы сезілген. Келесі күні есту қабілеті нашарлап, басы ауыра бастапты. Тамағы ауырып, дене қызуы бірден көтерілген. Дельта штамы адамның жасушаларына тез еніп, антиденелерге өте төзімді болады. Бұдан бөлек, коронавирустың жаңа түрі агрессивті түрімен ерекшеленеді. Ауруды жұқтырушылар алғашқы күндері ауруға шалдыққандарына күдіктенбеуі мүмкін. Өйткені мутацияланған КВИ жұқтырушылардың көбісі асқазан мен іштің өтуіне шағымданады. Жұқпалы ауру басқа вирустық инфекцияларға қарағанда өкпеге өте көп зақым келтіреді.Бір минут уақыт жоқ
Күніне бірнеше науқастың өмірі үшін күресіп, ауру жұқтырғандардың арасында жүрген инфекционист-дәрігер Бауыржан Ақылбековпен уақыт тығыздығына қарамастан аз-кем әңгімелесіп, қауіпті вирустың алғашқы белгілері туралы сұрадық. Дельта вирус алдымен адамның асқазан-ішек жолдарын зақымдайды екен. «Бізге келіп жатқан науқастардың барлығы іш өту, бас айналып, жүрегі лоқсу белгілерімен түсіп жатыр. Дене қызуы көтеріліп, іш өту белгілері одан сайын асқынып, тыныс алуы қиындайды. Өкпе мен жүрек, асқазан-ішек жолдары қатты зақымданғандықтан науқас бір жұтым ауа жұта алмай қатты қиналады. Елдегі ауру белгісі бар науқастардың көптігі соншалық, бір минут бос уақыт жоқ», – дейді Бауыржан Ақылбеков. Алматыдағы И.Жекенова атындағы қалалық клиникалық жұқпалы аурулар ауруханасының аға дәрігері Абзал Малбасқанов коронавирустың жаңа штамы алғашқы күндері қарапайым суық тигенге ұқсағанымен, адам өмірі үшін алдыңғы вируспен салыстырғанда аса қауіпті деп отыр. Оның үстіне «Британдық», «Бразилиялық» және «Оңтүстік Африка» штамы бір демде 5-6 адамға жұқса, дельта штамы бір мезетте 10-12 адамға дейін таралады. Инкубациялық кезеңі де қысқа, алдыңғы вирус 14 күн болса, бүгінде ауру 5-7 күнде пайда болады. Абзал Малбасқановтың айтуынша, дельта штамынан көз жұмғандар жоқ. Дегенмен ауру ағымының ауырлығын ескерсек, коронавирустың бұл түрімен ауырып шыққаннан кейін постковидті синдромдар пайда болуы мүмкін. Коронавирус тыныс алу жүйесіне ғана емес, жүрек-тамыр жүйесіне де әсер етеді.Үйде емделу ауруды өршітеді
Инфекционист дәрігер, Нұр-Сұлтан қаласының көпсалалы медициналық орталығы директорының орынбасары Сәуле Атығаева дельта штамын үй жағдайында емдеп шығу мүмкін емесін ескертеді. «Интернеттегі ақпараттар бойынша биологиялық қоспаларды, шөптерді, иммуностимуляторларды пайдаланып, емделетіндер бар. Олар антикоагулянттарды бірден қабылдап жатады. Оны пайдалы және иммундық жүйені нығайтады деп санайды. Коронавирустың өте қауіпті екенін түсінетін уақыт жетті. Әсіресе, мутацияланған дельта штамы аса жұқпалы. Өзі ғана емес, жақындарыңның да жан сақтауға түсуіне себеп болуың мүмкін. Жоғары температурамен демала алмай қалғанда ғана дәрігерлерге хабар береді. Ол кезде барлығы кеш болуы мүмкін», – дейді Сәуле Атығаева. Дельта вируспен ауырғандар саны әлем елдерінде де күрт өскен. Бүгінде Үндістан, Ұлыбритания, Индонезия, АҚШ, Оңтүстік Корея, Австралия секілді бірқатар мемлекетте коронавирустың бұл түрі күннен-күнге көбейіп, аурудың өзі мутацияға ұшырап бара жатыр. Әсіресе, ауру белгісі жастар мен балалар арасында тез тарауда. Ресейлік мамандардың пайымдауынша, адамдар мұрынның бітуі мен түшкіру белгілерін кәдімгі салқын тию немесе маусымдық аллергиямен шатастырып алуы мүмкін. Сол себепті бұл жағдайға аса мән бермей, қалыпты ем-шара жасап ауруды асқындырып алып жатыр. Алдыңғы вирусқа қарағанда дельта штаммен ауырған науқастардың буындары қақсап, іші түйіліп ауырады. Жүрек айнып, лоқсиды. Ауру салдарынан адамдардың саңырау болып қалуы әбден мүмкін. Бұдан басқа, аяқтардың микротромбозына әкеліп соқтырады. Соңғы зерттеулер көрсеткендей, коронавирустың бұл түрі жасарып, көздің көру қабілетін нашарлатуға соқтырып отыр.Мутацияланған мукормикоз
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының бас ғылыми қызметкері Сумья Сваминатан таралу жылдамдығы жағынан дельта нұсқасы әлемдегі коронавирустың басым штамына айналуы мүмкін екенін жеткізді. Өйткені бүгіннің өзінде ДДСҰ мәліметі бойынша, дельта штамы әлемнің 100-ге тарта еліне таралған. Үндістанның 12 штатына жеткен дельта вирустан көз жұмғандар бар. Нью Дели ауруханасының бас дәрігері Анкит Джайн «Алғаш дельта вирус анықталғанда біз науқастың өкпесі зақымданатынын байқадық. Ал қазіргі жағдайда тек өкпе ғана емес, адамның ішкі ағзаларының барлығы өзгеріске ұшырайды. Яғни, алдыңғы қолданған препараттар науқастың жазылып шығуына көмектесе алмай жатыр. Оның үстіне, елдегі санитариялық жағдай аурудың одан ары күшейіп, мутациялануына соқтырып отыр. Қазір бір күнде 100-ге тарта адам екпе алып жатыр. Оның өзінде мәжбүрлі түрде салып жатырмыз», – дейді. Бұл елдегі дельта вирус «қара саңырауқұлақ» эпидемиясымен мутацияға ұшырап, 9 мыңға жуық халықтың көру қабілеті нашарлаған. Үнді дәрігерлері COVID-19-дан айығып шыққандардың арасында мукормикозға немесе «қара саңырауқұлаққа» шалдығу жағдайы күрт өскенін айтады. «Коронавирус иммундық жүйені басатын стероидтармен емделеді. Тәуекел тобына диабетпен ауыратындар кіреді. Соңғы ашылған ауруханалардың өзінде аурудан айығып келген науқастардың қайта түсуі жиілеген. Науқастардың 80%-дан астамына жедел хирургиялық ота жасау керек. Бір жыл бұрын «қара саңырауқұлаққа» шалдыққандардың бір-екі жағдайын көрсек, қазір COVID-19-бен мутацияланып ауруды асқындырып отыр. Егер науқастар уақытылы және дұрыс емделмесе, өлім деңгейі 94%-ға жетуі мүмкін», – дейді Анкит Джайн. Украина Денсаулық сақтау министрінің кеңесшісі Наталия Виноград санитарлық жағдайды сақтамасақ, мукормикозбен мутацияланған дельта вирус басқа елдерге де тез таралады деп отыр. «Бұл көбінесе топырақта, өсімдіктерде, шірік жемістер мен көкөністерде кездесетін ұн зеңінің әсерінен болады. Инфекция көзге ғана емес, ми мен өкпеге бірден әсер етеді. Қант диабетімен ауыратын немесе онкологиялық ауруы бар науқастардың өміріне екі есе қауіп төндіреді. Сондықтан барынша екпе салдырып, қоғамдық орындарда карантин талаптарын сақтаған дұрыс», – дейді Наталия Виноград. Еліміздің денсаулық сақтау саласы мамандары дельта дендеп кетпеу үшін екпе салдырып, ескертпелерді есте ұстауға шақырады. Шетелдік және отандық мамандар қазіргі салынып жатқан екпелердің көбісі мутацияға түскен коронавирусқа қарсы тұруға қауқарлы екенін айтып отыр. Бір қуантарлығы, бүгінгі күні шетелдегідей құлақ естіп, көз көрмейтін ауру белгілері жоқ. Десе де, дәрігерлердің нұсқауын орындап, алғашқы белгілер байқала бастағанда ауруханаға барған абзал болмақ.Жадыра МҮСІЛІМ