Жуырда ақпарат құралдары аға лейтенант Ардана Ботайдың дыбыстан жылдам ұшатын әскери ұшақтың экипаж командирі болғанын жарыса жазды. Оны қазақтан шыққан тұңғыштардың қатарына қосқаны бар. Өйткені бұрын-соңды қазақ қыздары әскери ұшақ командирі болмапты. Ал армия сапында түрлі мамандық игерген әйелдердің қатары артып келеді.
Жалпы, әйелдердің әскери салада қызмет етуі таңсық дүние емес. Екінші дүниежүзілік соғыста мергендер де, пулеметшілер де, ұшақ штурмандары мен борт-механиктері де болған. Оларды әлі күнге мақтан тұтатынымыз бар. Ал заманауи әскердің қатарында еңбек етіп жүрген әйелдерді біле бермейміз. Бәлкім, содан да шығар әлде Қарулы Күштер имиджін көтеру мақсатында ма, әйтеуір Ардана Ботайдың экипаж командирі болғанын масс-медиа қуана хабарлады. Бұл оқиғаның елдегі гендерлік саясатпен үйлесетін тұстары да, жастарға мотивация беретін жағы да бар. Шынында да, Су-30СМ тәрізді ұшқыр ұшақты тізгіндеген алғашқы әйел заты ретінде айрықша астары да бар әрі Қарулы Күштерде қыз-келіншектердің бұрын ер-азаматтар ғана үстемдік құрған салаларға дендеп ене бастағанын көрсетеді.Ол – жалғыз
Негізі, Ардана Ботайды мақтан тұтуға һәм үлгі етуге болады. Өйткені ол Қазақстан Қарулы Күштеріндегі жалғыз әскери ұшқыш. Ал ол тізгіндеген Су-30СМ көпфункционалды жойғыш ұшағы 4++ буынына кіретін заманауи құрал әрі дыбыстан жылдам ұшады. Ал мұндай күрделі техниканы басқару оңай емес. Сондықтан да болар, Әуе қорғанысы күштерінің қолбасшысы, генерал-лейтейнант Нұрлан Орманбетов Ардананың әскери даярлығына жоғары баға берді. «Қазақстан Қарулы Күштерінің тарихында алғаш рет СУ-30СМ әскери ұшағының экипаж командирі болып әйел адам ұшты. Оның жақсы даярлығын, ұшқыш ретінде еліміздің әуе кеңістігін қорғау жолындағы тапсырмаларды жоғары деңгейде орындайтынын әрі үздік болуға тырысатынын атап өту керек. Ол әйелдердің әскери авиациада ерлермен қатар күрделі тапсырмаларды орындай алатынын дәлелдеді», – деп атап өтті генерал. Осы тұста атап өтер жайт, әскери ұшқыш болу оңай іс емес. Бір ұшақты тізгіндеген адам бірден екіншісіне міне береді дейтін ұғым тағы жоқ. Міндетті түрде даярлықтан өтуі керек. Айталық, А.Ботай Қарағандыдағы авиабазада қызмет етсе, Су-30СМ ұшағын тізгіндеу үшін бірнеше ай бойы Талдықорғанда арнайы дайындықтан өтті. Дайындықсыз ұшқыр ұшақты басқарып кету оңай емес. Сәл ағаттық апатқа ұрындыруы мүмкін. Әсіресе, Су-30СМ тәрізді тым жылдам ұшатын, маневр жасау қабілеті де өте жоғары ұшақты басқару үшін ұшқыш алдымен штурман болып ұшады. Оның өзінде алдын ала бірнеше ай бойы теориялық даярлықтан өтіп, жердегі жаттығу құралдарында ұшақты басқарады. Содан соң ғана экипаж командир болып ұшады. Сондықтан Ардана Ботай өз арманына жету үшін барын салса керек.
«Су-30СМ ұшағын өз бетімше басқарып, ұшуым – кәсіби қалыптасу жолымдағы ең үлкен қадамдардың бірі. Қазір алдыма нақты масқат қойдым. Ұшақты басқару машығымды жетілдіріп әрі қарай оны жердегі, аспандағы нысаналарға қарсы пайдалануға, топпен ұшуға рұқсат алу үшін дайындығымды жалғастыра беремін», – дейді Ардана Ботай. Оның сөзінен ұққанымыз, ұшқыш қыз әзірге ұшақты басқаруға ғана рұқсат алған. Алда бірқатар даярлықтан өткен соң атыс қаруын қолданатын әскери жаттығуларға жіберілуі мүмкін. Кім біледі, күндердің күнінде әскери шерулерге қатысып, ел астанасының көгінде самғайтын шығар.
Қыз-келіншектердің барлығы байланысшы немесе санитар емес
Рас, Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде қыз-келіншектердің әскер түрлерінің барлығында дерлік болған. Бірақ көбі әскери дәрігер, байланысшы болғаны да жасырын емес. Ұшқыштар, мергендер мен пулеметшілер де болғаны тарихтан белгілі. Ал заманауи әскерде қазір қыз-келіншектер барлық дерлік салада қызмет етеді. Қарулы Күштердің жылт еткен жақсылығын теруді бастадық қой, ендеше Қазақстан әскерінде ерекше қызмет атқаратын әйелдер жайлы одан әрмен айтайық. Жалпы, әзірге тікелей армия сапынан генерал шенін алған әйел жоқ. Алайда генералдықтың табалдырығына, яғни полковник шеніне жеткендер бар. Мәселен, полковник Гаухар Сырлыбаева бүгінде әскери комиссар ретінде қызмет атқарып келеді. Ол 2016 жылдан бері Алматы қаласы Алатау ауданы Қорғаныс істері басқармасының басшысы қызметін атқарып келеді. Ал полковник Диля Ахметова Қазақстан атынан БҰҰ-ның Ливандағы уақытша күштерінің құрамында штаб офицері ретінде жұмыс істеген. Әрине, ол халықаралық миссияға аттанған 2019 жылы оның шені подполковник еді. Қазір Қорғаныс министрлігі Бітімгерлік даярлық орталығынының басқарма басшысы ретінде қызмет атқарып жүр. Демек, бері айтқанда Қарулы Күштерде полковник шеніне жеткен екі әйел бар деген сөз. Айтпақшы, подполковник дегеннен шығады, дәл қазір Қазақстанның халықаралық миссияларының құрамында тағы бір әйел офицер жүр. Ол – Сәбина Мұрзалинова. Ол қазір Батыс Сахарадағы БҰҰ миссиясының құрамында қызмет етіп жатыр. Ол биыл наурызда Африкаға кеткен. Алайда ол Батыс Сахараға барған алғашқы әйел-офицер емес. Қазақстан армиясындағы қыз-келіншектер арасынан алғаш рет БҰҰ миссиясына 2018 жылы майор Шолпан Тауишова қатысқан. Ол Батыс Сахарада бір жыл қызмет еткен еді. Ал 2019 жылы оны капитан Айжан Жасұзақова алмастырды. Байқасаңыздар, БҰҰ-ның Батыс Сахарадағы миссиясына әйел офицер жіберу 2018 жылдан бері үзілмеген. Мұның өзі армиядағы әйелдердің түрлі салаларды жақсы меңгергенін көрсетсе керек. Әрине, әскерилер өздерінің құпияларын ашпайды. Бізге оның қажеті де жоқ. Отанның өзге білмейтін сырларының сақталғаны жақсы. Сондықтан снайпер, ІТ маманы, арнайы мақсаттағы күштердің офицерлері тәрізді мамандық алған қыз-келіншектердің жайын Қорғаныс министрлігінің шенділерінен сұрамадық. Бірақ армияда тағы бір қызық кәсіптің иесі бар. Ол – мехник жүргізуші. «Куб» деп аталатын зениттік-зымыран кешені атыс қондырғысының жүргізуші-механигі Анаргүл Ақыбиева 20709 әскери бөлімінде қызмет етеді. Бір сөзбен айтқанда, зенитші. Ол ел аспанын күзетіп жүр. Ал Айгүл Түсіпбекова 31775 әскери бөлімде зымыран-артиллериялық қаруларға қызмет көрсету взводының токары болып еңбек етеді. Демек, ол зеңбіректер мен зымырандардың бұзылған жерін жөндейді деген сөз.Ардақ СҰЛТАН