Сотталушыларды әлеуметтік оңалту әдістеріндегі жаңалықтар туралы жарияланымдардың сериясын жалғастыра отырып, алғашқы нәтижелер шығаруға болады.
Әдіснаманың сипаттамалық бөлігі құқық қорғау органдарының, арнайы қызметтердің бұрынғы қызметкерлері мен Ұлттық ұланның әскери қызметшілері үшін орташа қауіпсіздік қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінің мысалына негізделеді. Бұл - Шығыс Қазақстан облысы бойынша Қылмыстық-атқару жүйесі департаменті ҚР ІІМ ҚАЖД ОВ 156/17.
Статистикалық құрамдас көрсеткіш: өткен есептік кезеңде сотталғандардың жалпы орташа жылдық саны 250-240 адам шегінде өзгерді. Бұл алғашқы нәтижелерді шығару үшін қолайлы статистикалық арақатынас.
Сонымен, жоғарыда аталған кіріспе және әлеуметтік-статистикалық деректер аясында мекеменің тәрбие және әлеуметтік-психологиялық жұмысы жөніндегі бөлімшесі 2019 жылғы жұмыс нәтижелерін жария етіп, оларды өткен жылдардың көрсеткіштерімен салыстырды.
Мәселен, соңғы жылдары мекеменің арнайы контингентінің орташа жылдық саны құрады:
2017 ж. 2018 ж. 2019 ж.
371 адам 300 адам 245 адам
Мекеменің ішкі тәртібін бұзуға жол берілген жылдық көрсеткіштер:
2017 ж. 2018 ж. 2019
129 91 36
Бірақ қасақана бұзушылықтар бойынша статистика.
2017 2018 2019
17 16 6
Мекемеде соңғы 2 жылда әкімшілік қызмет өкілдеріне бағынбау фактісі тіркелмеген.
"Бірінші кезекте сотталғандарды түзетудің жалпы көрсеткіштерін көтеру тренді сотталғандарға уәждеме береді. Бізде сотталғандардың басым көпшілігі түзелген, бір немесе бірнеше жоғары немесе мамандандырылған білімі бар, ауқымды жұмыс тәжірибесі бар фактіге сүйенеміз", - деп пікір білдірді мекеме бастығы әділет майоры Нұрлан Сағандықов.
Мекемеге түскен адамдар, ең алдымен, мекеме әкімшілігі қамаудағыларға көмек көрсетуге өзі мүдделі, бірақ олардың көмегінсіз және өзін-өзі түзетусіз мұндай көмек көрсету заңды тұрғыдан мүмкін емес деп түсінуі тиіс.
Екіншіден, түзелу жолында қалыптасу туралы дербес таңдау жасайтын сотталушылар әкімшіліктен қандай тәсілдермен немесе уәждемелермен нақты және анық түсінік алуы тиіс, олар мерзімінен бұрын босатуға және қауіпсіздігі барынша төмен мекемеге, ұстаудың жеңілдетілген жағдайларына арналған үй-жайға ауысуға мүмкіндік беретін көрсеткіштерге қол жеткізе алады.
Үшіншіден, әкімшілік сотталған адамдарды үлгі болған мінез-құлқына, еңбекке, мекеменің әлеуметтік маңызы бар шараларына барынша уәжделенетін жағдайларды қамтамасыз етуі тиіс.
Сотталғандардың негізгі уәждемесі - еңбекпен қамтылу. 2019 жылдың басында мекемеде тұрмыстық қызмет көрсету нүктелерінен (асхана, монша-кір жуу кешені, шаштараз) басқа оның аздығына қарамастан, сегіз түрлі шағын өндіріс жұмыс істеді: Ағаш өңдеу бойынша үш цех, ағаш өңдеу және токарлық шеберханалар, дәнекерлеу цехы, шағын ұста, электр цехтары. Сантехникалық желі жұмыс істеді.
Жыл бойы осы шағын өндірістерге қосымша мекеме әкімшілігі сотталғандардың арнайы контингенттік-құқықтық сауаттылығын арттыру үшін тегін заң кеңесін ашуға көмек көрсетті.
Енді мекеме аумағында тауық пен қоян өсіретін болады. Заманауи жиһаз цехы ашылды.
Ал қазіргі уақытта эксперимент ретінде санитарлық-эпидемиологиялық қызметтердің келісуімен тез тамақтанудың жеке нүктесін ашу жобасы жүргізілуде.
Бұл ретте сотталушылардың осы өндірісте тұрақты жұмыс істеуі міндетті емес. Кез келген адам өндірістік үдеріспен танысу үшін кәсіби тағылымдамадан өте алады.
Екінші уәждемелік фактор-бұл елде өтіп жатқан қылмыстық-атқару Заңын гуманизациялау, сондықтан оларды ізгілендіру тетіктерін түсіндіру әкімшіліктің ағартушылық функциясы болып табылады.
"Ал біздің мекемеде кез келген сотталған адам жұмыс күні еш қиындықтсыз кез келген сұрақпен маған кіре алады, менің міндетім сотталушыларды барынша қарапайым және практикалық түсіндірумен қамтамасыз ету",-деп тәжірибесімен бөлісті мекеменің тәрбие және әлеуметтік – психологиялық жұмыстар бөлімінің басшысы Мақсат Адамов.
Біз жеке тәсілді ұстануға тырысамыз. Егер сотталушы кәсіби қызметке ниет білдірсе, онда ол мекеменің өнеркәсіптік аймағының кез келген өндірісінде, тұрмыстық қызмет көрсету нүктелерінде кедергісіз жұмыс істей алады.
Өз өндірісін ұйымдастыру үшін біздің бөлім Еңбекті қорғау және жұмысқа орналастыру бөлімімен бірлесе отырып, уәкілетті органдарда, "Емгек-Өскемен" РМК, Шығыс Қазақстан облысы бойынша ҚАЖД-да толық ұйымдастырушылық және құжаттамалық сүйемелдеуді қамтамасыз етеді.
Әрине, біз мұндай жағдайда сотталушыны заңға сәйкес тиісті ұстау режимі бар жасаққа ауыстыру арқылы жеңілдетілген жағдайларға ауыстыруды қамтамасыз етуге тырысамыз.
Осындай қарым-қатынаста түсіндіру жұмысында біз отряд бастықтарының міндетіне, отряд тәрбиешілерінің кеңесіне ерекше көңіл бөлеміз.
Мысалы, Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданы прокуратурасының қызметкерлері осындай түсіндіру жұмыстарын құқықтық тұрғыдан жүргізіп келеді. Олар аудан прокурорымен бірге сотталғандарды жүйелі түрде қабылдап, тәрбиешілер отрядтарының отырыстарына қатысады.
Үшінші уәждемелік фактор-қылмыстық жазаны өтеу жағдайларын жақсарту.
Көрнекі мысал ретінде әділет Министрлігінің "Қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінің ішкі тәртіп қағидаларын бекіту туралы "2014 жылғы 17 қарашадағы №819 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы" 2019 жылғы 10 қыркүйектегі №789 бұйрығын тіркеуді» айтуға болады.
Шығыс Қазақстан облысы бойынша Қылмыстық-атқару жүйесі департаменті ҚР ІІМ ҚАЖД ОВ-156/17 мекемесінің тәрбие және әлеуметтік-психологиялық жұмыс бөлімінің қызметкерлері сотталушыларды түзеу, оларды қайта әлеумет-тендіру бойынша жұмысты уәждемелік бағдарсыз жүргізу өте қиын екеніне сенімді.
Мекеме басшылығы атап өткендей, мекеменің арнайы контингентінің жүз пайызы әлеуметтік байланыстарды тұрақты түрде қолдайды.Тиісінше, бұйрықпен енгізілген өзгерістер барлық ұсталатын тұлғаға әсер етеді.
ҚАЖ-ды ізгілендіру бойынша қосымша шараларды енгізу жалғасуда. ІІМ ҚАЖК осындай уәждемелік шаралардың келесі пакетін, сондай-ақ сотталушыларға арналған бейне байланыс құралдарын жаппай енгізуге қойылатын нормативтік-техникалық талаптарды әзірлейді.
Осылайша, Шығыс Қазақстан облысы бойынша Қылмыстық-атқару жүйесі департаменті ҚР ІІМ ҚАЖД ОВ-156/17 мекемесі әкімшілігі қолданатын тәрбие және әлеуметтік-психологиялық жұмысқа уәждемелік көзқарас 2019 жылғы есептік кезеңнің қорытындысы бойынша айтарлықтай нәтижелер берді. Жұмыстың осы кезеңінде аралық нәтижелер арнайы контингент арасындағы бұзушылықтарды төмендетуге бағытталғанын көрсетеді. Статистикалық нәтижелер үш есептік жыл ішінде өз қарқынын сақтайтын орнықты оң бағытты анықтайды.
Алдағы жылы осындай қарқынды сақтаудың неғұрлым күрделі міндеті аясында нәтиже қандай болатынын уақыт көрсетеді.
