«Әдетте ерлер тез бағдарламалайды, бірақ оны әркез ұқыпты жасамауы мүмкін. Ал қыздар, керісінше, код жазуда әлдеқайда мұқият келеді», – дейді ол.Қазақстандық IT-аудиторияға қатысты айтуға болатын тағы бір қызық жайт – соңғы уақытта аяқталмаған жоғары білімі бар мамандар көбейген. Мәселен, зерттеуге қатысқан mobile әзірлеушілердің 20 пайызға жуығы бакалавриатты бітірмеген. Бұл құбылысқа сарапшылар карантин кезіндегі қашықтан оқу/жұмыс істеу әсер еткенін айтады.
«Бәлкім бұл ЖОО-лардың қашықтан оқу режимі мен компаниялардың қашықтан жұмыс істеу тәртібіне көшуімен байланысты шығар. Студенттерде бос уақыт көбейіп, оқудан алыстамай-ақ жұмыс істеу мүмкіндігі туды», – дейді Kolesa Group компаниясының техникалық директоры Игорь Бородихин.Маманның қайсысы мықты? Зерттеуге қатысқан 1 091 маманның 78 пайызы «Ақпараттық технологиялар» мамандығы бойынша Қазақстанда білім алған. Олардың арасында ТОП-8 университеттің алғашқы үштігінде Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті (17%), Сүлеймен Демирел университеті (10%) және Алматы энергетика және байланыс университеті (7%) тұр. Одан кейінгі орындарды Қазақстан-Британ техникалық университеті, Қазақ ұлттық техникалық университеті, Қазақ ұлттық университеті, Назарбаев университеті және Қарағанды техникалық университеті алады. Осы орайда сарапшылар отандық ЖОО-лар мен шетелдік ЖОО-ларды бітірген мамандар арасында аса үлкен айырмашылық жоқ екенін жеткізді. Мәселен, Kolesa Group сарапшысы Игорь Бородихин қазақстандық оқу орындарының деңгейін ресейлік оқу орындарының деңгейімен бірдей қоятынын, отандық университеттер ішінен SDU, NU және ХАТУ-ды ерекшелей алатынын айтады. Ал Кибершабуылдарды зерттеу және талдау орталығының сарапшысы Олжас Сәтиев кейбір отандық университет түлектерін жұмысқа алудың неліктен тиімсіз екенін түсіндірді.
«Бізде ХАТУ мен NU-дың біраз мықты студенті болды. Назарбаев университетінің проблемасы сол – оның студенттері шетелге кетуге тырысады. Оларды 3-курста жұмысқа алсақ, бір жыл жұмыс істейді де, ағылшындары тәуірлері Қазақстаннан кетіп қалады. Бір-екі жылдан соң кетіп қалатын адамды жұмысқа алғың келмейді», – дейді ол.Аутсорсқа ауысатындар көбейді Мамандар авторлық өнім шығарумен айналысатын IT-компаниялардан аутсорстағы IT-компанияларға көбірек ауыса бастаған. Бұған елімізде ТМД-ның аутсорс-компанияларының ашылуы, әлдеқайда жоғары жалақы және шетелге көшу секілді факторлар ықпал еткен.
«Аутсорс-компанияларға тапсырыс берушілер – әдетте шетелдік компаниялар. Өнім шығарумен айналысатын IT-компаниялардан аутсорстағы IT-компанияларға үдере көшу құбылысын мен байқаған жоқпын. Керісінше, көп маманымыз үшін мықты өнім – мотивация беретін дүниелердің бірі. Менің ойымша, аутсорсқа шетелдік тапсырыс берушілермен жұмыс істегісі келетіндер мен болашақта шетелге көшкісі келетіндер ауысады», – дейді Игорь Бородихин.Beeline Қазақстан компаниясының IT-директоры Алексей Шаравардың сөзінше, аутсорс-компаниялардың бір тартымды тұсы – жоғары жалақы.
«Өнім шығарумен айналысатын IT-компаниялардан ерекшелігі, аутсорс-компаниялар әзірлеушілерге нарықтағыдан жоғары жалақы береді. Сондай-ақ олар шетелде жобалар ұсынуы мүмкін, өйткені онда арзан жұмыс күшіне сұраныс көп. Біздің жастар үшін бұл – халықаралық компаниялармен жұмыс істеп, шетелде орнығуға тамаша мүмкіндік», – дейді ол.Бонус беру – нашар идея Былтыр әзірлеушілердің орташа жалақысы 49 пайызға өскен. Мысалы, 2020 жылы ол 459 мың теңгені құраса, 2021 жылы 685 мың теңге болған. Сарапшылар бұған қашықтан жұмыс істеу кезінде Қазақстан мен шетелдік компаниялар арасындағы «шекараның» ашылуы ықпал еткенін айтады.
«Біздің елде инженерлер көбейіп, енді шетелдік компанияларға қызық бола бастадық. Жергілікті компанияларға енді солармен бәсекелесуге тура келеді. Мысалы, бір әзірлемеші күндізгі 11-ден түстен кейінгі 4-5-терге дейін біздің компанияда жұмыс істесе, кештен бастап түнгі 12-ге дейін канадалық компанияға жұмыс істейтін», – дейді Олжас Сәтиев.Тағы бір айта кетерлігі, былтыр әзірлеушілер арасында премия мен бонустар алатындар үлесі үштен бірге көбейген. Бірақ сарапшылардың айтуынша, ІТ қызметкерге бонус беру оншалықты жақсы идея емес.
«Өз басым ешқандай бонуссыз жалақы беруді құп көремін. Өйткені осылайша әзірлеушілер арасында «жанып кету» азырақ болады. «Егер 160 сағат пен тикетті жапсаң, саған бонус береміз» деген сияқты ешқандай айла жоқ. Сондай компаниялардан аулақ болу керек деп ойлаймын. Меніңше, жалақыға бонус қосып беру әдісі сатумен айналысатын мамандар үшін жақсы жұмыс істейді. Әзірлеушілерге ол керек емес. Бонус барда компания қызметкерлерден өз бергенінен сәл көбірек пайда алып қалуды көздейді. «Жасым 22-де, бірақ мен жұмыстан «жанып кеттім» деген сықылды мақалалар сондайда пайда болады», – дейді Kazdream Innovation компаниясының бас техникалық директоры Бақытжан Сейтқазин.
Ботагөз МАРАТҚЫЗЫ