– Қазақстанда азық-түлікке кететін шығын – 59 пайыз. Негізі, бұл көрсеткіш 50-ден асса, халық кедейлік шегінде болғаны. Батыс елдерінде азық-түлікке жұмсалатын қаражат бюджет шығындарының ары кеткенде 10-12 пайызын құрайды. Алдыңғы қатарлы елдерде бұл көрсеткіш – 8 пайыз. Осыдан кейін Қазақстанда табыстың қандай төмен екенін көресіз, – дейді маман.Яғни, елдің табысы аз екенін аңғардық. Біз осыған дейін де жауапты органдар орташа жалақы мен күнкөріс деңгейін қандай амалдармен жалған түрде жақсы көрсетіп келгенін жаздық. Бір ғана дәлел – жыл басында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев отандық ірі бизнес өкілдерімен кездесуінде осының басын ашып, «халықтың жартысының айлық табысы 50 мың теңгеден аспайды» деген еді. Сондықтан шенділердің ширығып жүргені шамалы. Ескі тәсілдің әуресі Былтыр статистикалық деректердің бәрі жағымды динамика көрсетті. Мәселен, Ұлттық банк инфляция деңгейін 8 пайыздан, ал азық-түлік бағасының өсімін 20 пайыздан асырмай тұрды. Қағаз жүзінде екені айтпаса да анық. Бұл кезде ел көп тұтынатын азықтың бірі – картоп бағасы 3 есе өсіп, басқа тағамның бәрі қымбаттаған. Құрылыс материалдарының құны 2-2,5 есе артты. Әлі де үздіксіз өсуде. Сонда Сауда және интеграция министрлігі «жалпы баға өсімі 12 пайыздан асқан жоқ» деген ақпарат таратып, міз бақпай отырды. Ал Ұлттық статистика бюросы бұл ақпарлардың ешқайсысын теріске шығармады, керісінше қалыпты норма санатына қосты. Әр облыстың әкімдіктері әлі ескі тәсілмен әуре. Бағаны бақылаймыз деп азық-түлік қорын құрады. Арнайы қойма ашып, әкімдік есебінен мыңдаған тонна зат сатып алынады. Бірақ оның өзі жағдайды оңалтпады, мамандар бұл тәсілдің, яғни іске жергілікті биліктің араласуы керісінше тапшылық тудыратынын айтады. Оның үстіне қоймадағы біршама өнімдер шіріп кеткен жағдайлар да кездескен. Қош, көпті толғандыратын сауал: қымбатшылықты қалай тоқтатуға болады? Экономист Бауыржан Ысқақов еліміз сыртқы тараптың да, ішкі тараптың да қысымына қалғанын жеткізді. Оның сөзінше, осыған дейін мемлекет ішкі өндірісті емес, импортты түгендей берген.
– Проблеманы сыртқы һәм ішкі факторлармен бөліп байланыстырамын. Сыртқы факторларды айтсақ, пандемия кезінде елдер арасындағы жеткізу қызметі тежеліп, азық-түлік бағасы артты. Екіншіден, көрші Ресейдің қазіргі санкцияға толы жағдайы. Қазақстан экономикасының осы елге 40 пайыздан астам импортқа тәуелділігі бар. Осы нәрселер бізде қосымша инфляцияның туындауына әкелді. Ал ішкі факторға келгенде ең әуелі бюджет шығындарының теңгерімсіз өсуін айтамын. Кірісімізден шығысымыз көп елміз. Үкімет пен Ұлттық банк қоян-қолтық жұмыс істеген кезде ғана жағдай оңалады. Үкімет ішкі қажеттілікті импорт есебінен емес, ел ішіндегі өндірістен өтеу жолдарын іздей бастағаны абзал. Біріншіден, азық-түлік инфляциясының алдын алу. Халықтың табысы автокөлік, киім-кешектен бұрын күнделікті азғантай қажеттілігіне де жетпей жатыр. Сондықтан елдегі азық-түлік өндірісіне көңіл бөліп, логистикалық жолдарды кеңінен қарастырған дұрыс. Бізде азық сақтайтын қоймалардың тапшылығы 70-90 пайыз аралығында. Егер қоймалар қажеттілік деңгейін жеткілікті дәрежеде сақтай алғанда, инфляцияны сәл ауыздықтаймыз, – деді Ысқақов.
ТҮЙІН: Кейде елдегі қымбатшылықтың жайлауына өндіруші мен тұтынушы арасындағы делдалдардың көптігі себеп ретінде аталады. Саудагерлердің де бассыздығы болуы ғажап емес. Көктем басында доллардың теңгеге шаққандағы құны 500 теңгеден асқанда азық-түлік пен басқа да тауарлардың құны бірден шарықтады. Кейін доллар бағамы қайта тұрақтанды, бірақ тауарлардың бағасы қалпында қалды. Осындай бір мысалдар сауданы «халықтың барын соруға» айналдырғандай көрінеді. Ал инфляцияның жақын арада тұрақтана қоюына сену қиын.