Қызылордадағы түйеқұс
Қызылордадағы түйеқұс
1,565
оқылды
Көптің көкейінде Қызылорда облысының табиғаты қолайсыз, шөлге шыдамды қарағаш қана өседі деген түсінік қалыптасқан. Экологиялық апат аймағында аң-құстардың да тіршілік етуіне мүмкіндік жоқ деп үрке қарайтындар көп. Алайда қызылордалық шаруашылықтар осы түсінікті жоққа шығарып, табиғаты қатал аймақта түрлі жеміс-жидек ағашын жерсіндіріп қана қоймай, экзотикалық аң-құстарды өсіруді қолға ала бастады. Сырдария ауданы Бесарық ауылында берекелі тірліктің бастауына айналып жүрген «Абай-Дәулет» серіктестігі аф­рика­лық түйеқұс өсіруді қолға алыпты» деген әңгіме алғашында көпті елең еткізгені жасырын емес. Бұған дейін бұл шаруашылықтың түйе мен қой өсіріп, сыр күрішімен елімізді қамтамасыз етіп жүргені көпке мәлім. Алғашында экзотикалық құсты қы­зыл­орданың аңызақ желді қатал таби­ғатына жерсіндіру мүмкін емес екенін айтып, күмәнмен қарағандар аз болмады. Соған қарамастан ауылға серіктестік ықпалымен 12 бас түйеқұс жеткізілді.
«Бесарық ауылында жылқы өсіріп, жан бағып отырғандар бар. Соған бай­ланысты іргелі шаруашылық бола тұра, жылқы өсірмедік. Түйе мен қой шаруа­шылығына бет бұрдық. Осылайша, ауыл халқының кәсібіне бақталас болмайық деген мақсат болған. Енді Сыр еліне таңсық шаруаны қолға алып жатырмыз. Осы мақсатта түйеқұстың африкалық тұқымын өсіруді бастадық. Негізі, 100 бас түйеқұс өсіру жоспарымызда бар. Бүгінде 12 түйеқұс жеткізілсе, тағы 12 бас түйеқұс карантин­дік режимде жатыр», – дейді серіктестік директорының орын­басары Марат Сәрсенбаев.
Жалпы, елімізде түйеқұс шаруа­шылығын қолға алғандар саусақпен санарлық. Соның ішінде бұған дейін Алматы мен Сарыағаш қаласында экзотика­лық құсты өсіріп, көл-көсір та­быс­қа кенеліп жүрген шаруа­шылықтар көпке белгілі. Негізі, түйеқұстың бойы 2-3 метрге жуық­тайды. Ал салмағы жүз келіден асып жығылады. Бұл құсты түйе түлігіне ұқсатуы да бекер емес. Ойсылқара тұқымы 2 жылда бір бота­ласа, түйеқұстардың бала­паны­ның өсіп жетілуіне де екі жылға жуық уақыт кетеді екен. Бір түйеқұстың салмағы шамамен 140-150 келіден кем түспейді. Негізінен, түйеқұстың терісі де, еті мен жұмыртқасы да өте бағалы. Оған деген сұраныс та жоғары. Сонымен қатар сағатына 60-70 шақырымды еңсеретін жыл­дам­дығымен де ерекшеленеді. Маман түйеқұстың еті адам иммунитетін көтеретін қасиетке ие екенін айтады. Әсіресе, еті мен жұ­мырт­қасы балалардың ағзасына өте пайдалы екен. Бір жұмыртқасының салмағы 1,5 келіден 3 келіге дейін тартады. Бір қызығы, түйеқұстың терісі қымбатқа бағаланатын көрінеді. Терісі беріктігімен ерекшеленеді. Кейбір өндіріс орнында оның терісінен аяқкиім тігуге, сәндік бұйымдар жасауға пайда­ланылады екен.
«Бірде Сарыағашқа қонаққа барға­ным­да таңғы асқа алдымызға ет тартты. Дәмі тіл үйіретін етті жеп болған соң үй иесінің шаруашылығын араладық. Түйеқұс ұстайтын қорасын қарай жүріп, құстың ерекше әдемілігіне, адамға деген еркелігіне, майысып билегеніне тәнті болдық. Кейін бізге арнайы асқан еті осы түйеқұстан дайындалғанын білдік. Содан өзім де осы құсты Қызылорда өңіріне бейім­деп көруге бел будым», – дейді шаруашылық директорының орын­басары.
Осы оқиғадан кейін түйеқұс асырауға қызығушылығы артып, Сарыағаштағы шаруашылықтан сатып алмақшы болады. Аталмыш шаруашылықтан 1 түйеқұсты 400 мың теңгеден арнайы тапсырыспен алдырады. Құстар мен оған қажетті заттарына, арнайы салған қорасына барлығы 65 миллион теңге бөліпті. Бұған қоса, түйеқұстың бір жылдық жемшөбіне 23 миллион теңге жұмсалған. Осылайша, қыруар қаржымен елге таңсық кәсібін бастаған серіктестік түйеқұс асыраудың тың тәсілін меңгеріп жатқанын алға тартты. Түйеқұстың бабын тапқан серіктестік алдағы уақытта 2 мың бөдене мен 5 мың қырғауыл асырауды мақсат етіп отыр.

 Қызылорда облысы