«Өзім келгелі әлі жылан көрмедім. Қыстыкүні пеш жағылады. Қазір сол тым-тырыс пеш кейде тықырлап кеткендей болады. Жақында күн жылына бастағанда кітап сөрелерінде жылан жүргендей дыбыс естілді. Тіпті, тарс етіп жерге құлағандай болды. Барып көруге жүрексіндім. Бірақ мұнда жылан бары туралы жиі естігендіктен үнемі елеңдеп, қорқып отырамын», – дейді Мәдина Берістемова бізбен әңгімесінде. Мұнда тұрғындардан бөлек, жақын маңдағы мектептен оқушылар да жиі келеді екен. Олар сұраған кітаптарды ішкі бөлмеге балалармен бірге кіріп алып береді. «Ортадағы есік ашық тұрады. Жылан көріне қалса, тез арада қашып шығуға барынша ыңғайлап қойғанбыз. Балаларға білдірмеуге тырысамын», – дейді ол.
Осында 2 жылдай жұмыс істеген, бүгінде көрші ауыл кітапханашысы Гүлназ Ерметова жыланнан қорқып, тіпті түстен кейін жұмыстан қайтып кетіп жүргенін де жасырмады. 20 жылға жуық жұмыс істеп, зейнеткерлікке шыққан Гүлжәмила Адилова болса, талай мәрте жыланмен бетпе-бет келгенін айтты.
«Талай рет кездестірдім. Жаздыгүні тіпті есіктің алдында күнге қыздырынып жатқан кездерін де көрдім. Кітаптардың үстінде жатады. Бірде оқырманым қажетті кітабын көруге ішке кірген болатын. «Жылан» деген жан дауысы шықты, ішке жүгіріп барғанымда оратылып жатқан жыланды байқадым. Тіпті, зейнеткерлікке шығайын деп отырған күні де алдымнан шықты. Қорыққанымнан қашамын деп құлағаным есімде. Менен бұрын жұмыс істеген Еркінкүл апаның кезінде тіпті көп болған екен», – дейді Гүлжәмила апа. Ал Еркінкүл әжей кітапхана бастапқыда монша болғанынан, монша пеші жыланға толып тұратынын еске алды. «Кітапханада жалақысыз жұмыс істеген күндеріміз де болды. Жалақының орнына ұн, басқа да азық-түлік беретін. Жыланнан қорықсақ та жұмыс істеп жүре бердік. Үнемі айран әкеліп қоятынмын. Бірақ айран қатып қалып жүрді, сосын ауыл әжейлерінің кеңесімен ұн әкеліп қоюды әдетке айналдырдым. Бір жылдары көрші тұрған пошта қызметкері кітапханаға екі кірпі кіргізіп жіберді. Сол кездері біразға дейін жылан да көрінбей қалып еді. Кейін қайта шықты ғой. Әкімдік қызметкерлері де білетін», – дейді Гүлжәмила апай.Демек, мұнда жыланның болуына ғимараттың бұрын монша болғаны да себеп болуы мүмкін. Бұл аймақ дымқыл жерді ұнататын жәндіктің ордасы болуы да ғажап емес. Одан бөлек, жоғарыда айтқанымыздай, кеміргіштер мен құстарды қорек ететін жыланға кітапхана жайлы орта да шығар. Кітапханашы Мәдина Берістемова мұнда кеміргіштердің қатарына кіретін тышқанның болуы мүмкіндігін жоққа шығармады. Тікелей көрмегенімен, тышқанның өзіне тән иісі шығып тұрады. Қанша жерден жаңбырдың суы ағып, қабырға көгерсе де, кітаптар сол күйі тап-таза, бүлінбеген. Мұндайда «Қырық жыл қырғын болса да..» дейтін тәмсіл еске түседі екен. Жыланды да, тышқанды да, бүгінде жаңбырдың суын да көріп келе жатқан кітаптар сол күйі өңін бермей тұр. Алайда кітапханашыларға енді ғана көңіл бөлініп, жалақысын көтерді. Бірақ үреймен өткізген әрбір күн адам денсаулығына қаншалықты зиян тигізетінін де ойлаған жөн. Бұл жерде ғаламторы бар жетілдірілген «модельді» кітапхананы айтпай-ақ қояйық. Ең болмағанда кітап сақтауға арналған бірде-бір талап орындалмаған, бекітілген температураның болуы да бұл кітапхана үшін арман. Жөндеуге келмейтін ауыл кітапханасының жайы, болашағы туралы Сауран аудандық орталықтандырылған кітапхана директоры Құндызай Нәлшеевадан сұрағанбыз. Өкінішке қарай, кітапхананың қашан қайта салынатыны белгісіз. «Ұсыныс берілген, бірақ жергілікті билік тарапынан әзірге сүйінші хабар естілмейді». Зерттеулер көрсеткендей, жыландар көктем мен жазда белсендірек болады екен. Күз, қыс мезгілінде тыныш жататын жәндіктер секілді олар да күн жылына жер бетіне шыға бастайды. Демек, кітапханашының нағыз қорқынышты күндері басталды деген сөз. Қалай болғанда да, оффидиофобия, яғни жыландардан әдеттен тыс қорқыныш адамдардың басым бөлігінде кездесетіні рас. Мұны оқып отырып, сіз де тітіркенуіңіз мүмкін... Ал кітапханашының жайы айтпаса да түсінікті...
Түркістан облысы