Астаналық филармонияның өнер көрсететін сахнасы болса да, әлі күнге дайындық жасайтын арнайы орындары жоқ. Онымен қоса, шетелде елде үрдіс алған балалар филармониясы әлі ашылмай келеді.
Ғимаратқа жарымай отыр
Филармония алғаш рет Ақмола облыстық филармониясы болып 1997 жылы құрылды. Аз уақыт ішінде өнер ұжымы жоғары жетістіктерге жетіп, кең ауқымды концерттер өткізген. Бүгінде астаналық филармонияда 11 шығармашылық топ жұмыс істейді. Дегенмен өнері үстем ұжымның, көңілі күпті. Филармония әншісі, ҚР еңбек сіңірген қайраткері Светлана Айтбаеваның айтуынша, бүгінде ұйымда 700-ге жуық адам жұмыс істейді. Бірақ филармонияның орналасқан ғимаратында дайындық жасауға жағдай жасалмаған. 700 адамның дайындалатын бөлмесі жоқ. «Астана» концерт залы тек жиын өткізетін бұрынғы конгресс холл. Сондықтан симфониялық оркестр бір жерде, үрмелі оркестр Жастар сарайында, фольклорлық ансамбль Оқушылар сарайында, камералық хор «Астана Операның» бір қуысында дайындалады. Осылай бәрі шашырап жүр. Басын біріктіріп, бір жерде дайындалатын филармонияның үлкен ғимараты жоқ.
– Филармония – концерттік ұйым. Балалар филармониясын құрудан бұрын қазіргі филармонияның жағдайын жақсартуымыз керек. Неге біз мәдениетімізді дамыған елдердегідей деңгейге жеткізбейміз? Иә, «Астана Опера» әлемдегі үздік театрлардың қатарында. Дәл сондай астаналық филармония деген деңгейге біз де лайық болғымыз келеді. 30 жылда музыканттарға камералық залдар мен дайындық жасауға қолайлы бір ғимарат салмағанымыз ұят. Біз Париж филармониясына, Вена филармониясына барып жүрміз. Олардың ғимаратын біздікімен салыстыруға да келмейді. Шығармашылық ұжымымыздың деңгейі жоғары. Нұржамал Үсенбаева, Майра Ілиясова, Алтынай Жорабаева сияқты белді әншілер де біздің ұжымда өнер көрсетеді. Шығармашылық топтың деңгейі мен материалдық базасының жағдайы бір-біріне сай келмейді,– деді Светлана Айтбаева.
Өнер иесінің сөзін кезінде филармонияның негізін қалаған Кенжеғали Мыржықбай да растады.
– 1997 жылы филармонияны құрып, барлық жөндеу жұмыстарын жүргізіп, енді кіреміз деп отырған ғимаратымызды біреулер тартып алды. Сосын филармония өнерпаздары әр бұрышта дайындалып жүрді. Қазір ұжым да өсті. Кейін Конгресс холды филармонияға беріпті. Бірақ дайындық жасауға жағдай жасалмағандықтан, әртістер әр жерде дайындалып жүр екен, – дейді Кенжеғали Мыржықбай.
Кішкентай өнерпазға үлкен сахна керек
Дамыған елдер мәдениетінің дәрежесін астаналық филармония арқылы паш етеді. Берлинде, Венада, Амстердам мен Лондонда, Парижде дәл осындай филармониялар бар. Олардың сахнасында өнер көрсету әрбір кәсіби әншінің арманына айналған. Тіпті, Еуропа мен Америкада, көрші Ресей елінде мемлекеттік филармониялар жанынан арнайы балалар филармониясы ашылған. Мұндай филармониялар балаларға музыкамен кәсіби тұрғыда айналысуға, аспаптарда ойнау дағдыларын жетілдіруге және көпшілік алдында өнер көрсетуге мүмкіндік береді. Осылайша, балалар филармонияларының көпшілігі балалардың шығармашылығына, ақыл-ойының дамуына және әлеуметтік дағдылардың жақсаруына ықпал етеді. Ал елімізде балаларға арналған нағыз кәсіби шығармашылық орталық жоқ.
– Шетелде балалар филармониялары бұрыннан бері, тұрақты түрде жұмыс істеп келеді. Балалар филармониясы не үшін керек? Филармония дегеніміз – кәсіби сахна. Ол жерде кәсіби музыканттар ғана өнер көрсетеді. Қазір елімізде балалар музыка мектептерінде ғана білім алады. Астанада онға жетпейтін музыка мектебі бар. Әр мектептен жақсы музыканттар шығып жатыр. Бірақ балалар тек қана кабинеттік деңгейде қалып қояды. Сондықтан да талантты балалардың бағы үлкен сахнада ашылмай жүр. Жыл сайын «Бақытты бала» конкурсын өткізіп, Ержан Максим сияқты дарындарды анықтаймыз. Бірақ сол балалардың ары қарай өнерін шыңдайтын кәсіби филармония болмай тұр. 18 жасқа дейінгі балалар өнер көрсететін кәсіби сахна керек,– дейді Светлана Айтбаева.
Оның пікірінше, балаларға кәсіби орта мен кәсіби сахна керек. Үлкен театрлар мен сахналардың барлығы ересектерге арналған. Ал оқушыларға арналған бір ғана орта, Оқушылар сарайы бар. Оның өзі Мәдениет министрлігіне емес, Оқу-ағарту министрлігіне қарайды. Сол себепті талантты балалар тасада қалып жатыр.
– Біз 2006 жылы Ақтөбеде тәжірибе ретінде Ғ.Жұбанова атындағы облыстық филармония жанынан «Саз» деген балалар филармониясын құрдық. Ол жерде балалар биден, хордан, фольклордан, вокалдан тегін сабақ алды. Облыстық филармониядағы ең мықты әртістер балаларға сабақ берді. Балаларды өздерінің ізбасарлары сияқты дайындады. Димаш та осы филармонияның балалар орында ән айтты. Балалар филармониясына Америкадан арнайы режиссер шақыртып, балаларға арналған мюзикл қойдық. Камералық оркестрмен бірге балалар хоры үлкен концерттер беретін. Бір шаңырақтың астында аға буын мен жас буын қоян-қолтық жұмыс істегендіктен, филармонияның жетістіктері де артты. Ал Астанаға келгеннен кейін мұндай үрдістің қалыптаспағанын көрдім. Балалар да, өнерпаздар да жан-жақта шашырап жүр, – деді Светлана Айтбаева.
Өнер иесінің пікірінше, балалар филармониясына жеке ғимарат ашса да артық емес. Бірақ бірінші астаналық филармониядан қосымша штат ашып, балаларды бір жерге топтастыру керек. Бірақ біз балалардың бар екенін тек 1 маусымда ғана ойлаймыз. Балалар филармониясы ашылса, оны театралдық, вокалдық бағытта да дамытуға болады.
Қазір балалармен жұмыс істейтін өнер ұжымдары аз. Тек «Астана Опера» театрында Балалар балет студиясы, Хор студиясы және Театрлық қолөнер студиясы жұмыс істейтінін білеміз.
– Балалар хоры өз қызметін 2013 жылдың қараша айында бастады. Оның қатысуымен алғашқы концерт сол жылдың 25 желтоқсанында өтті. Бүгінгі таңда театрда балалар хорының қатысуымен Дж. Пуччинидің «Богема», «Тоска», «Турандот», Е.Брусиловскийдің «Қыз Жібек», Ж.Бизенің «Кармен» спектакльдері, Э.Григтың «Пер Гюнттің саяхаты» қойылымдары сахналанған. Жыл сайын 1 маусым – Балаларды қорғау күнінде театрдың Камералық залында балалар студиясының концерттері өтеді, онда жас өнерпаздар түрлі бағдарламамен өнерлерін ортаға салады. Балаларға арналған концерттермен қоса, хор Камералық зал сахнасында ересектерге арналған іс-шараларға да қатысады, – деді Астана операдағы балалар хор студиясының жетекшісі Алтынғаным Ахметова.
Қазір хор үйірмесіне 45 бала, театрлық қолөнер студиясына 7 бала, балет студиясына 24 бала ақылы түрде қатысады. Олардың арасында «Арт-спорт» порталы арқылы тегін дайындалып жүргендер де бар. Ал балалардың алды өнер жолында әлемдік сахналарды бағындыруда. Бұл аға буын мен жас буынның арасындағы қалыптасқан өнер мектебінің бүгінгі жетістігі. Дегенмен «Астана операда» жағдай да, ғимарат та бар. Олар балаларды тек классикалық өнер бағыныда дайындайды. Ал ұлттық тәрбиенің негізі – ұлттық мәдениет екені даусыз. Сондықтан ұлттық өнерді дәріптеген астаналық филармонияға жаңа ғимарат тұрғызылып, жанынан балалар филармониясы ашылса небір таланттар түлеп ұшар ма еді...
Көктем ҚАРҚЫН
Елдар ҚАБА (коллаж)