Бұл жоба Шымкент қаласындағы шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға арналған «Іскер қала» деп аталатын өңірлік бағдарламаның үшінші бағыты саналады. Қаладағы сауда нүктелерін ұлғайту аясында шағын кәсіп иелеріне қаланың халық тығыз орналасқан аумақтарынан жылжымалы сауда нүктелері 10 жылға сенімгерлік басқаруға берілді. Бұл бағдарламаға отандық тауар, түрлі кәдесый сататын, франшизамен жұмыс істейтін және жылдам тамақтандыру орнын ашуды ұйғарған кәсіпкерлер қатысқан-ды. Мобильді сауда нүктелері үшін көлік құралының техникалық құжаты немесе оны жалға алу келісімшарты және көліктің талапқа сәйкес жабдықталуы талап етілген. Талапта бұл бойынша 20 шаршы метрге дейін жер телімін жалға алуға болатыны көрсетілген.
Жер телімдері кәсіпкерлерге қолайлы шарттармен ұсынылған. Онда кәсіпкердің жылына әр шаршы метр үшін 21 141 теңге төлеуі міндеттелген. Сауда нүктелерінің көлемі 6-40 шаршы метр шамасында, яғни орта есеппен сауда нүктесінің бағасы жылына 400-500 мың теңгені (айына 35-40 мың теңге) құрайды. Жер учаскесін пайдалану мерзімі – 10 жыл. Кәсіпкерге қойылатын басты шарт – нысан жеңіл конструкциядан салыну қажет және кәсіп түрі бизнес-жоспарға сәйкес болуы тиіс. Ал көше саудасы мен қызмет көрсету нысандарын орналастыру үшін жер учаскелерін сенімгерлік басқаруға беру жөніндегі конкурсқа құжаттарды қабылдауды «Shymkent» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы» АҚ үйлестіріп отыр.
Әкімдік берген жер заңсыз болып шықты
Жуырда биліктің осы жобасынан шикілік шықты. Шымкент қаласында Ауыл шаруашылығы министрлігіне қарайтын Жер ресурстары департаментінің жер мониторингі бөлімі «1000 сауда нүктесі» жобасына қатысушылар алған жер заңсыз деген шешім шығарып отыр. Олар жерді сенімгерлікке алғандар бойынша біртіндеп сотқа жүгінуді бастаған. Тіпті, бірқатарына сот шешім де шығарып берді.
Ал осынау жобаға қатысып, «Shymkent» ӘӘК» АҚ-мен жасалған келісімге сенген 48 шағын кәсіп иесі кәсіпкерлігін дөңгелету үшін бүгінге дейін қыруар қаржы жұмсаған. Мына тосын хабар оларға аспаннан жай түскендей әсер қалдырды. Жақын күндері бизнесінен айырылу қаупі туындаған кәсіпкерлер Шымкент қаласындағы «Атамекен» кәсіпкерлік палатасына жиналды.
Ашынған дүңгіршек иелері «Біз сонда биліктің экспериментіміз бе? Бір жағы шешім шығарып береді, келесі бөлімі мұны жоққа шығарады? Бұл қалай болғаны?», – деп жанайқайын білдірді олар.
Ал бөлім мамандары жер телімдерін берудің заңдылығын тексеру жұмыстарын бастаған. Осы кезде олар жер заңнамасын өрескел бұзылғанын анықтайды. Оны ретке келтіру үшін Шымкент қаласы әкімдігінің сол жерлерді беру туралы қаулыларын жарамсыз деп тану туралы талап арыздарды сотқа жолдаған. Бөлім жетекшісі жер аукционсыз бөлінгенін айтады. «Біз бұл жерлердің инновациялық жобаларды жүзеге асыру үшін заңсыз берілгенін анықтадық. Бірақ дүңгіршек саудасы инновациялық жоба емес, сондықтан жер аукцион негізінде берілуі керек еді. Осының негізінде біздің департамент экономикалық сотқа талап арыздармен жүгінді. Қазір 5 талап арыз сотпен қанағаттандырылды, тағы 11 талап арыз қаралуда», – деді Ауыл шаруашылығы министрлігі Жер ресурстарын басқару департаментінің Шымкент қаласындағы жер мониторингі бөлімінің басшысы Дархан Мұхамедиев.
Тұрмыстық химия дүкенінің иесі Саид Нәлібаев «Шымкент» ӘКК жер телімі үшін байқау ұйымдастырып, аукцион өткізгенін айтады. «Шаршы метріне 21 мың 144 теңгеден басталған бастапқы баға бойынша ақша құйып байқауға қатыстық. Енді, міне мемлекеттік орган коммерциялық құрылымдарды бұзуды талап етіп, тығырыққа тіреді. Мен осы бизнестің аясында тазалық компаниясын құрдым. Компаниямызда біраз адам жұмыс істейді. Енді олар қайда барады?», – дейді ол. Жобасын жүзеге асыру үшін ДАМУ қорынан несие алып, 10 млн теңге көлемінде қаржы шығындаған кәсіпкер мемлекеттік органдардың бұл шешіміне таңырқай қарайды. Бір қолымен беріп, екінші қолымен алып жатқан мемлекет органдардың әрекеті ақылға қонбайды деп ашынады ол.
Сонымен қатар ет саудасымен айналысатын Бясси Мамедованың да бизнесі қыл үстінде тұрғандардың қатарында. Qaz ET брендінің негізін қалап отырған кәсіпкер оның сауда нүктелеріндегі ет бағасы базарларға қарағанда әлдеқайда арзан екенін айтады. Ол кәсібін дамытуға 15 миллион теңгеден астам қаржы құйған. Өкінішке қарай, оның дүңгіршектерін бұзу талап етілуде. «Біз етті әлеуметтік бағамен сатамыз. Базарларда 2 800-ден басталса, біздің сауда нүктелерінде еттің келісі 2 400 теңгеден. Бұл жеңілдіктер «1000 сауда нүктесі» бағдарламасының аясында жүзеге асып отыр. Яғни, бізге халыққа тиімді, қолайлы жағдай жасау жүктелген. Біз енді не істейміз?», – деп ренжіді кәсіпкер.
Осылайша, кәсіпкерлік палатасына жиналған тараптар әрқайсысы өз әрекетінің заңды екенін дәлелдеуге тырысты.
Кімдікі дұрыс, кімдікі бұрыс?!
Барлық түйткіл өздеріне тірелген «Шымкент» ӘКК» АҚ басшылығы да бұл жағдайға түсінбей отырғанын жеткізді. Басқарма төрағасының орынбасары Ерлан Қаттабеков 2019 жылы «1000 сауда нүктесі» жобасын ұйымдастыру және жер телімдерін беру кезінде ешқандай ескертулер болмағанын еске салды. «Жер телімі заңға сәйкес ашық түрде бөлінді. Жер ресурстарын басқару бөлімінің мамандары сотта аумақтар аукционсыз бөлінгенін айтты. Алайда бұл жоба аясында кәсіпкерге жер телімінің сатылмайтынын, яғни толықтай мемлекет меншігінде екені ескерілмеді. Мәселені қалалық жер комиссиясының отырысында қараған соң шешім қабылданды. Қала әкімдігінің тиісті қаулысы бар, яғни жер заңды берілді», – деді ол.
Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясының өкілі аталған жоба аясында Шымкентте 10 жылға дейінгі мерзімге 48 жер телімі конкурстық негізде сенімгерлік басқаруға берілгенін айтты. 200-ден аса жаңа жұмыс орны құрылып, кәсіпкерлер осы аралықта қала бюджетіне 750 миллион теңгеден аса қаржы құйған. «Біз әрқашан бизнесті қолдаймыз, бірақ, өкінішке қарай бұған кейбір мемлекеттік органдар кедергі келтіріп жатыр. Тіпті, сот арқылы тартып алуға көшті. Түптеп келгенде ол жер әкімдіктің балансында тұр, тек жоба аясында кәсіпкерлерге уақытша сенімгерлікке берілген», – деді Ерлан Қаттабеков.
Прокуратура өкілі сот актілері болғанымен, шешім әлі күшіне енбегенін, апелляциялық сатыда қайта қаралуы мүмкін екенін айтып, кәсіпкерлердің көңілін ауламақ баспақ болды.
Енді жер учаскелерін әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияға уақытша пайдалануға беру туралы қала әкімінің шешімі жойылған кезде ӘКК жер телімдерін тікелей кәсіпкерлікке сенімгерлік басқаруға берген келісімдердің күші жойылмақ. Прокуратура өкілі кәсіпкерлердің кінәсі жоқ екенін, алайда әкімдіктің шешімі заңсыз деп танылса, бұл жер телімдеріне қатысты одан әрі әрекеттер заңсыз деп танылып, жойылатынын ескертті.
Қадағалау органы «1000 сауда нүктесі» жобасының қатысушыларына қаржылық шығындарын өтеу, тіпті моральдық шығынды өндіру үшін азаматтық заңнама аясында «Shymkent» ӘКК-ге қарсы талап арыздарымен сотқа жүгінуге кеңес береді.
Айта кетейік, мұндай жоба бірнеше жылдан бері Астана қаласында сәтті жүзеге асырылып келеді. Қарап отырып, мемлекеттік органдардың бір-бірімен байланыссыз, жүйесіз жұмыс істеуінің салдарын қарапайым халық зардап тартып отырғанын анық аңғаруға болады. Екі ортада шыбын өледінің кері...
Назгүл НАЗАРБЕК,
Шымкент қаласы