Sensitive би театры саңырау бишілерден құрылған. Театр мүшелері – Петропавл қаласындағы облыстық есту қабілеті бұзылған балаларға арналған арнайы түзету мектеп-интернатының оқушылары мен түлектері. Құлағы естімесе де, олар осы жылдар ішінде көптеген халықаралық беделді би жарысына қатысып, талай жүлделі орынға ие болды. Толайым табыстарға жетіп жүрген еліміздегі осындай жалғыз және бірегей өнер ұжымы бүгінде облыстың ғана емес, Қазақстанның мақтанышы.
Sensitive-тің тарихы сонау 2006 жылдан бастау алады. Дәл сол жылы Өнер колледжінің хореография бөлімшесінің түлегі, бүгінде театрдың көркемдік жетекшісі Ольга Ростовщикова құлағының мүкісі бар балаларға би өнерін үйрету үшін мектеп-интернатқа жұмысқа қабылданған болатын. Күмән мен күдік басым болса да, жас қыз өз күшін сынап көруге бел буды. Ол кезде тәжірибесіз ұстаз есту қабілеті нашар және саңырау балалармен бірге бүгінгідей жетістікке жетпек түгіл би үйрете алады дегенге сенетіндер аз еді.
«Шынымды айтайын, балалармен алғаш рет кездескенде абдырап қалғаным рас. Оларға хореография техникасын қалай түсіндірерімді, ырғақ пен музыканы есту сезімін қалай бойына сіңіретінімді, тіпті қалай сөйлесетінімді мүлдем білмедім. Мен үшін бұл кәдімгідей сынақ болды, алынбас қамалдай көрінген-тін. Алайда ерекше білімді қажет ететін балалардың қабілеті де ерекше болып шықты. Олардың ақ жарқын қалпы мен асқан жауапкершілігі бірден өз нәтижесін бере бастады. Бүгінде біз бір-бірімізді көзбен түсінеміз, тіпті менің тәрбиеленушілерім көзбен естиді дер едім. Олар маған әбден үйреніп алды, менің бет-әлпетімнің мимикасы мен артикуляциямнан-ақ барлығын түсінеді. Хореограф ретінде оларды бірде мақтап, бірде ұрысатын сәттер болады. Кейде тіпті қол қимылынсыз-ақ ұрысып жатсам, олар маған: «Неге сонша айқайлайсыз? Біз бәрін де естіп тұрмыз» дейтін кездер бар», – деп ағынан жарылды Ольга Ростовщикова.
Бастапқыда ансамбль мүшелерімен жазбаша ғана «әңгімелескенін» бүгінде ол күле еске алады. Әрқайсысы сабаққа қойын дәптері мен қаламын ала келіп, сөзбе-сөз хат жазысқан. Бишіге қойылатын талап пен оның міндетін тек осылайша түсіндіру мүмкін болыпты. Бара-бара балалар мұғалімге ым тілін, мұғалім оларға би тілін үйретіп, оңай тіл табысып кеткен.
«Қажымас қайрат пен тынымсыз еңбектің арқасында біз биік белестерді бағындыра білдік. «Саңыраулар елінің» табалдырығын енді аттаған кезде мен мұндай жетістік туралы тіпті армандамаған едім», – дейді көркемдік жетекші.
ҚАНАТ БІТІРГЕН – АЛҒАШҚЫ ЖЕҢІС
18 жылдың ішінде Sensitive қазақстандық қана емес, сондай-ақ халықаралық жарыстарда керемет биіктерге жетті. Қазақстанның Ұлттық Дельфий ойындарының екі мәрте жеңімпазының қоржынында 35-тен астам жүлделі орын бар. Олар Ресей, Болгария, Италия, Испания, Біріккен Араб Әмірліктері, Мысыр елдерінің сахнасында жарқ етіп көзге түсті.
Соңғы кезде жеткен жетістіктерінің арасында АҚШ-та өткен 25-ші әлем чемпионатының Гран-приі бар. Шілде айының соңында өткен бұл додада әлемнің 72 елінен келген үш мыңнан астам кілең мықты биші бақ сынасқан болатын. Еліміздің намысын лайықты қорғаған Sensitive ұжымы АҚШ, Ирландия, Франция, Аустралия, Оңтүстік Африка Республикасы, Тайланд, Канада, Германия және басқа да елдердің он екі мүшесі сау бишілерімен қатар бақ таластырып, бас жүлдені жеңіп алды. Бұл – би ұжымының ең үлкен жетістігі. Көркемдік жетекші Қазақстанның Туы желбіреген кезде көзіне жас алғанын жасырмайды.
Жуырда Испанияның Льорет-де-Мар қаласында өткен халықаралық SEA SUN FESTIVAL фестивалінде өнер ұжымының жұлдызы тағы да жарқырады. Байқауға би тобының сегіз солисі қатысып, «Соло» аталымында Даниял Қанғожин «Спойлер» қойылымымен бірінші орынды жеңіп алса, «Дуэт» номинациясында тағы да ол Милена Новиковамен бірге бірінші дәрежелі лауреат атанды. Өнер ұжымы спорттық бал биі аталымында бірінші дәрежелі, заманауи хореография бойынша Гран-при иегерлері атанды. Олар үшін әр жеңіс – қымбат, үлкен-кішісі жоқ.
Бастапқыда мектепішілік іс-шараларға ғана қатысып жүрген балалар біртіндеп қалалық, одан соң облыстық байқауларда бақ сынап көрген. Бірде облыстық «Каблучок» байқауында олар дені сау балалармен қатар жарысып, бал биі бойынша бірінші орынға ие болғаны жас дарын иелеріне қанат бітіргендей болыпты. Өз күшіне деген сенім пайда болғаннан кейін ғана би ұжымы басқа елдердегі байқауларда бақ таластыруды біртіндеп әдетке айналдырған. 2013 жылы Ресейдің Чебоксары қаласында өткен жарыста Sensitive-ке алтын жүлде мен Болгариядағы халықаралық байқауға қатысуға сертификат берілген болатын. Сол Болгария сапары бишілердің әлі есінде. Қазылар алқасының мүшелері мен көрермендер олардың мылқау екенін тіпті сезбей де қалыпты. Ал білген кезде түрегеп тұрып қол шапалақтап, құрмет-қошеметке бөлеген көрінеді.
ТОЛАЙЫМ ТАБЫСТЫҢ ҚҰПИЯСЫ
Ең өкініштісі, тілмен жеткізуге болмайтын дүниелерді бимен айшықтап жүрген Sensitive мүшелері көрерменнің ду қол шапалағын да, жаудырған алғысын да, қиқуын да, тіпті музыканы да естімейді. Дегенмен хореограф түсіндіргеніндей, қандай да бір биді үйренбес бұрын олар, кез келген биші сияқты алдымен музыкамен танысады. Бірақ олардың музыка тыңдау әдісі мүлдем бөлек. Колонка дыбысы бар дауысына қойылған кезде пайда болатын еден дірілінен музыканың ырғағын сезінеді, жылдам не баяу екенін түсінеді.
«Жақсырақ сезіну үшін жалаңаяқ билеген кезіміз де болды. Бұған қоса, мен ырғақты саусақпен санап көрсетіп тұрамын», – деп хореограф өз құпиясымен бөлісті. Тіпті, байқауларға қатысқан кезде де Ольга Ростовщикова өз тәрбиеленушілері сахнаға шыққанда музыканың ырғағын залдан саусақпен санап тұрады.
Оның айтуынша, құлағы еститін, он екі мүшесі сау адамдардың өзін билеуге үйрету оңай шаруа емес. Ал ерекше балалармен жұмыс тіпті қиын. Бірақ ниет пен тынымсыз жұмыс өз нәтижесін беретініне бүгінде оның көзі әбден жеткен. Олар аптасына 5-6 рет, 4-5 сағаттан жаттығады, тіпті репетиция таңғы 4-5-ке дейін созылған кездері болыпты. Байқауға дайындық барысында күніне екі рет жаттығады. Бір биді үйрену үшін олар кейде алты ай уақытын сарп етеді. Бірақ мақсат қойғыш жастар шаршаса да, жұмыс істеуден ешқашан бас тартпайды. Сондықтан да көркемдік жетекші оларға бәсекелес жоқ деген ойда.
«Кейде байқауларға барғанда, Sensitive келіпті, Гран-приді алып кетеді» дегенді естиміз. Шынымен де солай. Бірде мен бәсекелестерге: «Жүйелі түрде жұмыс істесеңіздер, сізде де осындай жетістікке жетесіздер» дедім. Біз үнемі жұмыс істейміз: қажет болса – аптасына жеті күн, тәулігіне 24 сағат бойы жұмыс істеуге дайынбыз. Себебі біз жауапкершілікті түсінеміз», – дейді Ольга Николаевна.
ОРЫНДАЛҒАН АРМАН
Sensitive-тің солисі Айнұр Саиновамен жазбаша сұхбаттасудың сәті түсті. Ол 7 жасқа дейін дені сау бала болыпты. Есту мүшелерінің қабынуы оның тағдырын басқа бағытқа бұрған. Айнұр облыстық есту қабілеті бұзылған балаларға арналған арнайы мектеп-интернатта оқып жүрген кезінде-ақ би өнерін меңгере бастаған. Бүгінде ол кәсіби биші ғана емес, сондай-ақ әнші! Ол саусақ, дене және бет-әлпетінің қиымылымен ән салады.
«Ым тілімен ән салғанда би элементтерін, актерлік шеберлікті қолдана білу керек. Көрерменнің қошеметін сеземін. Соған қарағанда тыңдаушыны дауыссыз-ақ өнердің терең тұңғиығына бойлатуға болады», – дейді ыммен ән салу аталымы бойынша көптеген байқаулардың жеңімпазы.
Өнерпаздың ойынша, құлағы еститін, сөйлейтін адамдарға би үйрену жеңілірек. «Себебі олар музыканы тыңдап, ақпаратты естиді. Біз болсақ Ольга Николаевнаның қолына, саусағына қарап, ырғақты сезінеміз. Мәселен, мен өз басым жалғыз билеп үйренгендіктен, жұппен билеуді көпке дейін меңгере алмадым. Қиын болды, екеуміздің де құлағымыз естімейді, бір-бірімізді түсіне алмадық. Мұны үйрену үшін бір жыл уақытым кетті», – дейді Айнұр. Айта кетейік, былтыр Қасым-Жомарт Тоқаевты қолдау үшін құрылған халықтық коалицияның форумында Айнұр Саинова сахнада «сөз сөйлеген» кезде көпшіліктің көзіне жас үйіріліп, түрегеп тұрып қол шапалақтаған болатын.
Көптеген байқаудың жеңімпазы Айнұрдың арманы – мимикалық ым театрын ашу. Мұндай театр Мәскеуде бар көрінеді. Ол құлағы естімейтін актерлер пантомимадан бастап мюзиклға дейінгі барлық жанрды көрерменге паш еткенін қалайды.
Осыдан бірнеше жыл бұрын Ольга Ростовщикова би театрын ашуды армандаған болатын. Түрлі мюзикл, хореографиялық спектакль қою, ыммен ән салуды паш ету, басқа да салаларды меңгертіп, тәрбиеленушілер жаңа қырынан таныту оның арманы еді. 2020 жылдан бастап оның 9 тәрбиеленушісі Сәбит Мұқанов атындағы облыстық қазақ сазды-драма театрына жұмысқа қабылданды. Бүгінде театрдың штатында ресми түрде жұмыс істеп жүрген Sensitive мүшелері жаңа бағыттарды меңгеруде. Кіші және орта топ мүшелері – облыстық есту қабілеті бұзылған балаларға арналған арнайы мектеп-интернаттың тәрбиеленушілері. Дегенмен 40 адамнан құрылған ұжым – тұтас бір отбасындай.
«Мен өз балаларымды ешқашан тастап кете алмаймын. Олармен бірге өсіп-өніп, дамып-жетілуді қалаймын. Тәрбиеленушілерім мені ерекше ынталандырады әрі шексіз шабытқа бөлейді. Әлемдегі ең әдемі тіл – би тілі арқылы көрерменмен қауышып, қуанта берсек деймін», – деп өз ойымен бөлісті «Құрмет» орденінің иегері Ольга Ростовщикова.
Ол өз тәжірибесімен бөлісіп, басқа өңірлерде филиал ашуға да дайын. Тек ол үшін бұл іске жан-тәнімен берілген, саңырау балалармен жұмыс істеуге дайын хореограф қажет.
Бүгінде Sensitive орындалған арман деуге болады. Кезінде мектеп-интернат табалдырығын имене аттаған жас қыз жобаның сәтті болатынына іштей сенген еді. Табысқа жетелейтін шексіз идеяларының арқасында көркемдік жетекшінің ойы іске асып, Sensitive барлық қырынан әлемге танылып, толыққанды, жұлдызы жарқыраған ұжымға айналды.
Роза ШӘКЕН,
Солтүстік Қазақстан облысы