Онда депутаттар «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан балаларға төлем жасау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын екінші оқылымда қабылдап, екі халықаралық келісімді ратификациялады.
Ұлттық қордан балаларға төленетін төлемдер туралы түзетулер Мемлекет басшысының «Ұлттық қор – балаларға» жобасын іске қосу мақсатымен Парламент депутаттарының бастамасы негізінде әзірленген еді.
Қаржы және бюджет комитетінің мүшесі Берік Бейсенғалиевтің айтуынша, ұлттық қордың жылдық инвестициялық кірісінің 50 пайызы балалар 18 жасқа толғанға дейін олардың арнайы жинақ шоттарына аударылады. Бұл қаражатқа олар болашақта тұрғын үй жағдайын жақсартып немесе білім ала алады. Тұрғын үй сатып алуға немесе жақсартуға Қазақстан аумағында ғана рұқсат етіледі, ал білім алу үшін шетелдік оқу орнында оқуға мүмкіндік бар.
– Бала 18 жасқа толғанға дейін есепке жазылған қаражат ұлттық қорда болады және Ұлттық банк қаржы құралдарына инвестициялауды жалғастырады. Баланың туған күнінен бастап немесе баланың Қазақстан Республикасының азаматтығын алған күнінен бастап он сегіз жасқа толғанға дейін оның бағдарламаға қатысқан тиісті жылы үшін әрбір баланың шотына бірдей сома аударылатын болады, – деді Берік Бейсенғалиев баяндамасында.
Депутат жинақ және төлем тетігі 2024 жылдың 1 қаңтарынан басталатынын атап өтті. Шотта жинақталған қаражатты он сегіз жасқа толғаннан кейін ғана пайдалануға мүмкіндік беріледі. Алайда балалар азаматтықты өзгерткен немесе жоғалтқан кезде бұл құқығынан айырылады. Сонымен қатар төленетін қаражат салық салудан босатылады.
Сондай-ақ заң жобасы мақсатты жинақтарды және оларды төлеуді тоқтата тұру, тыйым салу, тәркілеу мүмкіндігін шектеу шараларын, алушы қайтыс болған немесе қайтыс болды деп танылған жағдайда мұрагерлердің оларды алу құқықтарын белгілейді.
Нәтижесінде, мәжілісмендер заң жобасын екінші оқылымда қабылдап, Сенатқа жолдады. Бұдан бөлек, екі халықаралық келісімді ратификациялады. Оның бірі – Түркі инвестициялық қорын құру туралы келісім.
– Қор түркі мемлекеттері құрған алғашқы және негізгі бірлескен қаржы институты болады, оның қызметі Түркі мемлекеттері ұйымына қатысушы мемлекеттердің экономикалық әлеуетін жұмылдыруға, кәсіпкерлікке, оның ішінде шағын және орта бизнеске, сондай-ақ жұмыс орындарының өсуі мен ашылуына жәрдемдесуге бағытталатын болады, – деді Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің хатшысы Айдос Сарым қосымша баяндамасында.
Қор аясында Қазақстан халықаралық және ұлттық қаржы институттарымен, сауда-өнеркәсіп палаталарымен және жеке ұйымдармен ынтымақтастық орнатуға, өңірішілік сауданы, көліктік-логистикалық тізбектерді, қоймалық және өндірістік қуаттарды кеңейтуге мүмкіндік алады.
Екінші құжат – Қазақстан мен Қытай үкіметтері арасындағы екі елдің азаматтарына қатысты ақпарат алмасу туралы келісім. Ол көші-қон және қос азаматтыққа қарсы іс-қимыл саласындағы тараптардың құзыретті органдарының ынтымақтастығына құқықтық негіз жасайды.
– Азаматтарға қатысты көші-қон саласында ақпарат алмасу тетігін жасау осындай фактілерді жедел анықтауға және осындай бұзушылықтардың алдын алу жөнінде тиісті шаралар қабылдауға мүмкіндік береді. Келісімді ратификациялау біздің елдеріміз арасындағы құқықтық тәртіпті, қауіпсіздікті одан әрі дамытуға, сақтауға және екіжақты ынтымақтастықты нығайтуға ықпал ететін болады, – деді Заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің мүшесі Жарқынбек Амантайұлы.
Бұдан бөлек, жалпы отырыста депутат Вера Ким Экология мәселелері және табиғат пайдалану комитетінің құрамына сайланды. Ол депутаттық өкілеттігін тоқтатқан Ғалымжан Елеуовтің орнына Мәжілістегі «АМАNАТ» фракциясының қатарына қосылды. Айта кетейік, кеше Орталық сайлау комиссиясы бос тұрған мандатты Вера Кимге беру туралы қаулы қабылдаған болатын. Ол 2021 жылдан 2023 жылдың қаңтарына дейін VII шақырылымдағы Мәжіліс депутаты болды.
Жалпы отырыс соңында мәжілісмендер өзекті әлеуметтік және экономикалық мәселелер бойынша жауапты мемлекеттік органдарға бірқатар депутаттық сауал жолдады. Мәселен, Премьер-Министр Әлихан Смайыловқа жолдаған сауалында Мәжіліс депутаты Мақсат Толықбай Алматының айналасында тұратын жарты миллион адамның өтінішін мәселе қылып көтерді. Депутаттың айтуынша, Қонаев қаласы, Қарасай, Еңбекшіқазақ, Талғар, Жамбыл, Іле ауданының өзінде 674 саяжай бар. Тұрғындарының саны бес жүз мыңға жақындаған. Бұл деректің өзін де нақты айту қиын. Себебі азаматтар тұрғылықты мекенжай бойынша тіркеле алмаған соң жәрдемақы мен мемлекеттік көмек алу үшін Алматы қаласына тіркелуге мәжбүр. Ал халық қысы-жазы тұрғынжай етіп отырған жүздеген саяжайда мектеп, балабақша, қоғамдық көлік қатынасы, медициналық жәрдем көрсету, асфальт, пошта, байланыс пункттері әлеуметтік қызмет инфрақұрылымы, әлеуметтік нысандар атымен жоқ. Электр қуатына дейін жекенің қолында. Екі есе тарифпен төлеуге мәжбүр. Оқу жылы басталғалы балалар бірнеше шақырым жердегі мектепке балшықпен барып, кейде иттерге таланып жатыр дейді. «Қысқасы, жүздеген мың отандасымыздың сұрайтыны – «ауыл» статусы. Өйткені қолданыстағы заңнамаға сәйкес, жергілікті атқарушы органдар бюджет қаражатын қалалық және ауылдық аумақтарды дамытуға ғана бөле алады. Бұл түйткілді мәселені Үкіметтің деңгейінде күн тәртібіне шығармасақ, бұның арты үлкен әлеуметтік шиеленіске алып келуі мүмкін», – дейді мәжілісмен.
Ал депутат Нартай Аралбайұлы еңбек миграциясы туралы сөз қозғап, жұмыс іздеп нәпақа қамымен шетел асып жатқан жастардың заңдық тұрғыда еш қорғансыз қалып жатқанын атап өтті.
«Ресми дерек, 2022 жылғы жағдай бойынша Оңтүстік Кореяда еліміздің 9 600 азаматы заңсыз еңбек мигранты болып жұмыс істеді. 2020 жылы Оңтүстік Корея аумағында заңсыз еңбек мигранттары ретінде жүрген қазақстандықтардың саны 8 902 адам (2019 жылы – 10 707 адам, 2018 жылы – 11 413 адам) болды. Бірақ ресми сандар шынайы жағдайды көрсетпейді, себебі қазір Оңтүстік Кореяда 20 мыңға жуық қазақстандық жүр, оны отандастарымыздың басын біріктіретін орталықтар растап отыр. Заңсыз жүрген еңбек мигрантының жағдайы түсінікті. Еңбек құқығы қорғалмайды, заңға сүйеніп жұмыс берушіден өз құқығын талап ете алмайды. Салдарын санамалап айтсам сұмдық» дей келе осыған қатысты бірнеше мысал келтірді. Оның айтуынша, отандастарымыздың құқығының қорғалмауының себебі екіжақты келісімшарт негізінде берілетін Е-9 уақытша еңбек визасы берілмеуі. Мемлекет басшысы 2020 жылдың қазан айында «Бірқатар елде қазақстандықтар заңсыз, жасырын жұмыс істеп жатыр. Мұндай жағдайда еліміздің азаматтары өзге елде тіркеу қиындықтары мен әртүрлі тұрмыстық мәселеге тап болады», – деп Үкіметке мәселені шешуді тапсырған болатын. Бірақ әлі күнге дейін бұл түйткілдің түйіні тарқаған жоқ.
«Корея Республикасымен 16 ел (Қытай, Вьетнам, Филиппин, Таиланд, Индонезия, Шри-Ланка, Моңғолия, Өзбекстан, Камбоджа, Бангладеш, Пәкістан, Непал, Мьянма, Қырғызстан, Шығыс Тимор, Лаос) Еmployment Permit System – EPS («Еңбек рұқсаттары жүйесі» – ЕРЖ) шетелдіктерді жұмысқа орналастыру жүйесіне қосылғанын білеміз. Аталған жүйеге Қазақстан неге қосыла алмай келеді?», – дейді мәжілісмен. Ол сөз соңында Қазақстанды «Еңбекке рұқсат беру жүйесіне» қосу үшін тиісті іс-шаралар жоспарын пысықтауды, екі ел арасында ортақ келісім жасалғанша Оңтүстік Кореяда заңсыз еңбек мигранты боп жүрген 20 мыңға жуық қазақстандықтың құқығын қорғайтын заңды тетікті табуды ұсыныс ретінде жеткізді.
Наурызбек САРША