Ерейментауда халық шу көтерді
Тұрғындар шыбын жанын шүберекке түйіп, өмірі мен денсаулығы үшін аса қауіпті болса да жарты ғасырдан бері рельстердің арасынан жүгіре кесіп, жолдан өтуге мәжбүр. Теміржолдан мұндай жолмен өтуге түбегейлі тыйым салынса да, тұрғындардың басқа амалы жоқ. Ауыл тұрғындарының ащы жанайқайынан жергілікті аудандық және облыстық әкімдіктер мен мәслихат депутаттары да, «Қазақстан темір жолы» акционерлік қоғамының басшылары да хабардар. Алайда теміржолдан өткел салу мәселесі күні бүгінге дейін шешімін таппай келеді.
Тұрғындар күн сайынөмірін бәйгеге тігеді
Ерейментау ауданы Еркіншілік ауылдық округіне қарасты Еңбек ауылында бүгінде үш жүзге жуық адам түтін түтетеді. Ауылдың дәл түбінен өтетін теміржол ауылды облыстық маңызы бар жолмен бөліп тұр. Түйінді мәселеде сең қозғалғандай болып, былтыр облыс әкімі Ермек Маржықпаевтың бастамасымен жобалық-сметалық құжаттамаға қаржы да бөлінген. Алайда «Қазақстан темір жолы» акционерлік қоғамы өздеріндегі нұсқаулыққа сүйеніп, өткел салудың басқа шартын айтқан. Бірақ бұл шартқа ауыл тұрғындары түбегейлі қарсылықтарын білдірген. Егер жыл соңына дейін тараптар өзара келісімге келе алмаса, бөлініп қойған қаражат мемлекет қазынасына қайта оралуы да бек мүмкін. Тұрғындар мұндай жағдай бола қалса кейін қаражат беріле ме, берілмей қала ма деп тағы алаңдап отыр. Ауыл тұрғындарының айтуынша, қысқы ақ түтек борандарда Еңбек ауылы кәдімгі адам аяғы баспайтын аралға айналып шыға келеді. Ауыл сыртқы өркениеттен мүлдем қараң қалып, азық-түлік, дәрі-дәрмек, жанар-жағармай сияқты қарапайым қажеттіліктердің алдыру үлкен мұңға айналады.
– Біздің ауылдан трассаға дейін небары 800 метр ғана. Алайда жолдан өтуге теміржол кедергі келтіріп тұр. Осыдан бірталай жыл бұрын бұл жерде теміржол өткелі болыпты. Бірақ оны кейін жауып тастаған. Содан бері тұрғындар қысы-жазы теміржолдың үстінен кесіп өтуге мәжбүр. Қыстыгүні жолды тұтастай омбы қар басып қалады. Қазып өтуге тура келеді. Қысқы боран мен көктемгі су тасқыны кезінде біз өркениеттен мүлде қол үзіп қаламыз. Жедел жәрдем көлігі, азық-түлік жеткізген көліктер, тек теміржол өткеліне дейін ғана келе алады. Бізге теміржол өткелін кесіп, дәрігер мен азық-түлікті қарсы алуға тура келеді. Кейде тіпті пойыз келіп қалып қауіпті жағдайға ұшырап қалу қаупі де төнеді. Пойыз келіп қалғанда ауыр мотоциклмен рельстердің арасында мықшыңдап құлап, бензин құйылған конистраларымыз төгіліп, әбігерге түскен сәттеріміз көп. Әр сәт сайын қайғылы жағдайға ұшырауға шақ қалып жүреміз, – дейді Еңбек ауылының тұрғыны Айбек Хуат.
Бөлінген қаражат бюджетке қайтарыла ма?
Тұрғындар теміржолға қатысты түйін шешімін тапса, болашағы жоқ ауылдардың қатарынан емес екенін жеткізді. Ауылда мектеп, мәдениет ошағы, мешіт, медициналық пункт сияқты әлеуметтік мекемелер қызмет етеді. Бірнеше шағын шаруа қожалықтары бар. Ауылдың жолдарына біртіндеп асфальт төселіп, көшелерге жарық шамы ілінген. Былтыр талай жылдан бері қордаланған ауызсу да тартылып, тұрғындар орталықтандырылған таза ауызсуға қол жеткізіпті. Ауыл тұрғындарының жылдар бойы айта-жаза жауыр болған мәселені үш-төрт жылдан бері Ақмола облыстық мәслихатының депутаты Бекім Әкімов те шешуге тырысып жүр. Мәслихат депутатының айтуынша, ауыл тұрғындары «Қазақстан темір жолы» акционерлік қоғамының басшылығымен де, облыс әкімдігімен де бірнеше мәрте кездесіп, үлкен жиындар өткізілген. Алдағы жұма күні мәселе «Қазақстан темір жолы» өкілдерінің қатысуымен өтетін жиында тағы талқыға түспек.
– Осыдан екі жыл бұрын біз Мәжіліс депутаты Мәди Елубаев, облыстық мәслихат төрағасы, Еркіншілік ауылдық округінің әкімі болып Астанада «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы басшылығының өкілімен кездесіп мән-жайды жеткіздік. Олар өз құжаттарына сүйенді. Осы кездесудің алдында Алматы облысының Шамалған стансасында теміржол өткелінде пойыз автобусты соғып кеткен. Осыған байланысты Көлік және коммуникация министрі теміржол өткелінен айналып өту бұйрығын шығарған. «Қазақстан темір жолы» бұл жерден теміржол өткелін ашу үшін ауылдан сегіз шақырым қашықтықтағы осы теміржолдың 103 шақырымындағы басқа өткелді жапқан жағдайда салуға келісім беретінін жеткізді. Бірақ бұған жергілікті тұрғындардың келісімі қажет. Яғни, жиын өткізіп, Еркіншілік ауылдық округі халқының келісімін алу керек. Бірақ онда тұратын 4 500 адам бұған үзілді-кесілді қарсы. Ал ол жерде мемлекеттік маңызға ие көмір тұйығы мен үлкен астық элеваторы бар. Өңірдің барлық астығы осы жерден өтетіндіктен оны еш жабуға да болмайды. Осы жұма күні «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы басшылығы өкілдерімен тағы бір мәрте кездесіп мәселені шешуге ниеттіміз, – дейді Бекім Серікұлы.
Облыс әкімдігі өкілдері мен мәслихат депутаттары аталған теміржол учаскесі олардың қарауында болғандықтан магистральді тораптың Павлодар бөлімінің басшылығымен кездесіп, осы мәселе бойынша өзара келісімге келгендей болған. Алайда дәл осы жерде тиісті мамандардың шалағайлығы тағы бір кедергісін келтіріпті. Ауыл тұрғындарының пайымынша, бұған келісімге келген соңғы жиналыстың хаттамасы емес, алдыңғы хаттама кетіп қалғаны себеп болған.
– Бәрін келісіп, техникалық сипаттама жасауға құжаттарды өткізіп қойғанбыз. Дәл осы құжаттың негізінде жобалық-сметалық құжаттама жасалу керек болатын. Мәселе жөнінде бұрынғы облыс әкімі Ермек Маржықпаев та жақсы білетін. Облыс әкімімен кездесу кезінде ауыл тұрғыны Айбек Хуат мәселе көтеріп, жобалық-сметалық құжаттаманы жасауға қаржы сұраған. Қаржы мәселесі дереу шешімін тауып кезекті мәслихат сессиясында жедел түрде бөлінген. «Қазақстан темір жолынан» техсипаттама келіп, ал онда бұрынғы хаттама бойынша алдымен 95 шақырымдағы өткелді бұзып, одан кейін 103 шақырымда салу қажеттігі жазылыпты, – дейді депутат Бекім Әкімов.
«Қазақстан темір жолының» бұл жауабына қанағаттанбаған Әкімов құжатты облыстық мәслихат депутатына беріп, ол «ҚТЖ-ға қайта сұраныс жолдайды. Бірақ ұлттық компания бізге бұл сұраққа жауап беріп қойғанын түсіндірген хат жіберген. Мәселе дәл осы жерде тұйыққа тірелген. Егер бөлінген 14,5 миллион теңге қаражат қыркүйектің соңына дейін игерілмесе, облыс бюджетіне қайта қайтару қаупі төнген.
– Ауыл тұрғындары көлігімен трассаға өту үшін 95 шақырым жүруіне тура келеді. Яғни, 16 шақырымды артық жүреді. Біз, әрине кезінде комиссия құрып, кесіп өту жолын да белгілеп, теміржол өткелін салуға келісімімізді де бердік. Бірақ шешімді бас штаб қана қабылдайды. Бұл жер учаскесі мен жол да біздің теңгерімде. Яғни, теміржол өткелін салса да оған қызмет көрсету де біздің мойнымызда болады. Сондықтан Астанадан бұйрық берілсе, барып бәрін ұйымдастырамын. Тағы да қайталап айтамын. Біз тек орындаушылармыз. Бізге қозғалыстың аздау болғаны қажет. Өйткені Астана мен Ерейментаудың арасында қозғалыс өте көп. Көмір мен астық тасымалданады, жолаушылар пойызы өтеді. Биыл тіпті контейнерлік пойыздар да жүріп жатыр, – дейді Павлодар теміржол магистралі желісінің директоры Марат Жүнісов.
Бір өткелді ашсақ, біреуін жабамыз
«Қазақстан темір жолы» ҰК Астана-Ерейментау арасындағы учаскесінің жүктемесінің тым ауыр екенін растады. Жыл сайын аталған учаскеде 62 миллион тоннадан бруттодан астам жүк тасымалданады. Күн сайын 18 жолаушылар пойызы мен 50-ден астам қос жүк пойыздары қатынайды. Мұнымен қоса, олар жолаушылар пойызы үшін бекітілген сағатына 130 шақырым жылдамдықпен жүреді. Ұлттық компания басшылығы да осы ауылға таяу орналасқан учаскенің 95 және 97 шақырымындағы теміржол өткелдерін еске салды.
Ұлттық компания бұл орайда автокөлік және теміржолдарға қатысты техникалық пайдалану ережесінің құрылыс нормалары мен теміржол өткелдеріне қызмет көрсету және жөндеудің нормаларын алға тартты. Аталған құжаттарға сәйкес, «бір деңгейде теміржол өткелінің құрылысына тыйым салынады. Өткелдер әртүрлі деңгейде салынуға тиіс».
– Еңбек ауылы тұрғындарының теміржол арқылы өту қажеттілігі мен тұрғындардың өтініш-шағымдарын назарға ала отырып, 2021 жылдың 3 маусымында депутаттардың қатысуымен кездесу өткізілген. Өтпе жолды салу мүмкіндігін қарастыру немесе қолда бар 95 өткелді 103 шақырымға ауыстыру туралы шешім қабылданды. Хаттамалық шешімге сәйкес, «Қазақстан темір жолы» магистральді желісінің дирекциясы техникалық шартты берді. Қазір біздің мекенжайға облыстық мәслихат депутаттарынан олардың 95 шақырымдағы өткелді жаппастан 103 шақырымда өткел ашуға қатысты түзетулері түсіп жатыр. Алайда бұл нормативтік-құқықтық актілер талабына қарама-қайшы келеді. Сондықтан техникалық шарт талаптарына сәйкес түзету енгізу мүмкін емес, – дейді «Қазақстан темір жолы» АҚ-ның ресми хабарламасында.
Мәселені шешу мақсатында «Қазақстан темір жолы» автомобиль өткелін салу немесе теміржол астынан өтетін туннель қазу арқылы өткізу мүмкіндігін қарастыруды ұсынған. Ал бұл әрине жергілікті бюджет есебінен салынуға тиіс. Сонымен, Еңбек ауылы тұрғындарына мәжбүрлі болса да таңдау берілген. 103 шақырымнан өткел қажет болса, онда 95 шақырымдағы өткелді жаппақ. Ал бұл өз кезегінде көршілес қоныстанған Еркіншілік ауылына дәл осындай қиындықтар туындатады. Бұл қос ауылдың арасында араздық пен өшпенділіктің отын тұтатуы да ғажап емес.
– Өзіңіз көз алдыңызға елестетіп көріңізші. Ақтүтек боран мен көктемгі су тасқыны тұсында тұрғындар көліктерін тастап жаяулап рельс арасынан өтуі керек. Ешқандай бағдаршам жоқ. Қай жерден болса, сол жерден көлбеңдеп жүгіруге тура келеді. Мен облыстық мәслихаттан қайтадан «Қазақстан темір жолы» АҚ басшылығымен байланысып, мәселені шешуді талап етіп отырмын. Өйткені тұрғындар егер мәселе күздің соңына дейін шешілмесе, тұтас ауыл болып Мемлекет басшысын күтіп пойыз рельсінің үстіне отыратынын айтып отыр. Меніңше, тұрғындармен келісімге келу қажет. Өйткені әлеуметтік шиеленіс аса қатты күшейіп барады. Компанияның мәліметінше, күн сайын жүзден астам жүк пойыздары ары-бері жүреді. Ал олар әрине жай жүрмейді. Компания мұнымен қомақты табыс тауып отыр. Ал рельстің астындағы жер Ерейментау ауданына, нақтырақ айтқанда Еңбек ауылы тұрғындарына тиесілі. Жағдай жасауын сұраймыз. Біз теміржол өткелін, яки көпір салуды сұрап отырған жоқпыз. Мұның бәрі жергілікті атқарушы органның қаражатына салынады, – дейді Бекім Әкімов.
P.S.
Сонымен, Еңбек ауылының жанындағы теміржол өткелінің айналасындағы дау әлі өршіп тұр. Тараптар алдағы жұма күні тағы бір мәрте кездесу өткізіп, мәселені шешуге ниетті. Ауыл тұрғындары соңына дейін барып, егер теміржол өткелі салынбаса, теміржол бойына тұтас ауыл болып Үкімет басындағыларды шақыруға бекініп отыр. Ал бұл үлкен даудың одан әрі жалғасуына себеп. Түйін қалай тарқатылады? Бұл алдағы уақытта біздің назарымызда болмақ.
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы