Ереуіл жасап жатқан жұмысшылардың басшылыққа қоятын үш бірдей талабы бар. Олар: West Oil Software компаниясын «ҚазМұнайГаз» ҰК (ҚМГ) балансына қосу, еңбекақыға бірыңғай төлем жүйесін енгізу және материалдық-техникалық базаны жаңарту.
Жұмысшылардың бірінші талабындағы «ҚазМұнайГаздың» (ҚМГ) балансы» деп отырғаны – Oil Transport corporation ЖШС. Бұл компания ҚМГ-нің еншілес кәсіпорыны саналады. Яғни, мердігер компания. Аталған ЖШС 2002 жылы «Бозащы технологиялық транспорты», «Жетібай технологиялық транспорты», «Маңғыстау технологиялық транспорты» кәсіпорындары мен «Арай» кәсіпорнын біріктіру арқылы құрылған. Ал West Oil Software ЖШС болса, осы Oil Transport corporation-ға көлік қызметін көрсететін қосалқы мердігер. Демек, ҚМГ-ның балансына өту дегеніңіз – еңбекақыны да ҚМГ-ның бірыңғай төлем жүйесінде алу деген сөз. Ереуілге шыққан 500-ге тарта мұнайшының сұрап отырған екі талабы осылайша, бір-бірімен тығыз байланысып жатқан мәселе. Ал үшінші талап – материалдық-техникалық базаны жаңғырту. Жұмысшылардың мініп жүрген көліктері мен қолданып жүрген техниканың тозғанына қатысты шағымы көп. «Жекеменшік компаниялар мұнайды тек сорып алуды біледі, жұмысшылар пайдаланып жүрген техника жаңармайды. Сол үшін талап етіп тұрмыз», – дейді ереуілшілер желіде тараған видео үндеуінде.
Еске сала кетейік, West Oil Software жұмысшылары 2021 жылы тамыз айында да жұмысты тоқтатып, ереуілге шыққан болатын. Екі жыл бұрын олар жалақыны көбейтуді, кәсіподақ жұмысына басшылықтың кедергі жасамауын талап еткен-ді. Сондай-ақ былтыр да қазан айында осы талаптарын алға салып, мәселе көтерген. Содан бері олардың еңбек дауы жалғасып келе жатыр. «Біз WestOilSoftware ЖШС компаниясының қызметкерлері өз басшылығымызға орындата алмаған 3 түрлі талабымыздан кейін өз конституциялық құқығымызды пайдалана отырып көшеге шықтық», – дейді мұнайшылар әлеуметтік желілерде тараған видеода. 15 желтоқсан күні Жетібай ауылының тұрғындары мен жұмысшылардың туыстары мұнайшыларға қолдау көрсетіп, Жетібай кенті әкімдігінің алдына келіп, жұмысшылардың талаптарын орындауды талап етті. Осыған дейін West Oil Software жұмысшыларының талабын Маңғыстаудағы өзге компаниялар: «БозащыТрансҚұрылыс» пен мұнай игеруді химияландыру кәсіпорнының жұмысшылары қолдаған болатын.
Алайда оларға жұмыс беруші тарап мұнайшылардың талабы орынсыз екенін айтады. West Oil Software ЖШС таратқан мәлімдемеде ұжымдық шарттың және еңбек заңнамасының талаптарын толық орындап отырғанын, жұмысшыларға беретін еңбекақы басқа мұнай сервис кәсіпорындарының жалақысынан артық екенін айтады.
Ал митингке шыққан мұнайшылардың алатын айлығының қанша екеніне келсек, табыс тым төмен емес сияқты. «Ойл Транспорт Корпорейшэн» ЖШС бас директоры Ербол Тұрниязовтың блогер Азамат Сәрсенбаевқа берген сұхбатындағы мәліметке сүйенсек, 2018 жылы кәсіпорын қаржылық жағдайына байланысты «5/50» бағдарламасын іске асырған.
«Сол кезде қазіргі наразылыққа шыққан жұмысшылардың көпшілігі «5/50» бағдарламасы бойынша 10-12 млн теңге көлемінде өтемақы алып, өз еріктерімен жұмыстан шықты. Өтемақы төлемдерінің жалпы сомасы 46 млрд теңгеден асты. Енді бұл жұмысшылар өздері жекеменшік компанияда қызмет етіп жатып, ұлттық компанияға қайтадан штатқа қабылдауды талап етеді. Сондықтан бұл әрекеттері заңсыз», – дейді ол.
Компания басшылығының айтуынша, жұмысшыларға еңбекақы разрядына қарай төленеді. «Мәселен, жөндеу жұмысы жөніндегі 3-разрядты слесарь қолына 302 000 теңге алса, 5-разрядты жөндеу слесарына 478 000 теңге төленеді. Жоғары разрядты мамандықтарға келсек, автомобиль кранының машинисі 709 000 теңге, цементтеу агрегатының машинисі 665 000 теңге, цистерна жүргізушісі, бесінші разряд – 598 000 теңге алады. Ал ПАЗ автобусының жүргізушісінің жалақысы – 533 000 теңге», – дейді Ербол Тұрниязов.
Оның айтуынша, West Oil Software ЖШС қызметкерлері 5 күндік жұмыс кестесімен 8 сағат жұмыс істейді. Ішінара 12 сағаттық ауысыммен істейтіндер бар, бірақ оларға қосымша ақы төленеді.
Ереуілдің сегізінші күні 18 желтоқсанда West Oil Software ЖОО басшылығы өз қызметкерлерінің әрекетіне түсініктеме беріп, ереуіл салдарынан мұнай өндіруші компанияларды көлікпен қамтамасыз ісіне кесірі тиіп жатқанын атап өтті. Осыған байланысты компания күн сайын келісімшарт талаптарын орындамағаны үшін 23 млн теңгеден астам шығынға ұшырауда екенін мәлімдеді. Одан бөлек, ЖШС ереуілге байланысты «мұнай ұңғымаларында апат қаупі бар, бұл қоршаған ортаға және азаматтардың денсаулығына зиян келтіруі мүмкін, сондай-ақ тапсырыс берушіге экономикалық шығын келтіреді», – деп мәлімдеді. Дегенмен компания Oil Transport corporation компаниясымен 2027 жылға дейін жасалған ұзақ мерзімді келісімшартты орындауға қатысты өз міндеттемелерін жүзеге асыруға дайын екенін хабарлады.
Желтоқсанның 13 күні «ҚазМұнайГаз» ҰК компаниясы West Oil Software ЖШС жұмысшылары қойған талаптарға қатысты мәлімдеме жасап, алғашқы екі талаптың орынсыз екенін жеткізді. «ҚМГ-нің еншілес кәсіпорнының штатын ауыстыруға қатысты талапты орындау мүмкін емес. Өйткені бұл жұмысқа орналасу кезегін күтіп отырған басқа жұмыссыз тұрғындардың құқығын бұзады. Ал бірыңғай еңбекақы төлеу жүйесі (ЕСОТ) – компанияның ішкі жүйесі болғандықтан ҚМГ компаниялар тобына кірмейтін ұйымдарда қолданылмайды», – делінген мәлімдемеде. Осылайша, ұлттық компания Жетібайлық мұнайшылар айтқан үшінші талапты ғана қисынды көріп отыр. Бұл туралы таяуда БАҚ-қа берген жауабында «ҚазМұнайГаз» АҚ төрағасы Мағзұм Мырзағалиев алдағы үш жыл ішінде ҚМГ техниканы жаңартуға көмектеседі деген шешімге келгенін айтты.
«Ол 200-ден аса техниканы жаңартуға қатысты мәселе. Бұл оңай емес. Десе де, бұл талапты қабылдадық», – дейді ол.
Осыған орай, «ҚазМұнайГаз» компаниясы West Oil Software ЖШС жұмысшыларын еңбек тәртібін бұзбауға, орындалуы мүмкін емес талаптар қоймауға және жұмыстағы міндеттеріне қайта оралуға шақырып отыр. Айта кетейік, Жетібай кентінде өтіп жатқан жұмысшылар ереуілін Қарақия аудандық соты заңсыз деп таныған болатын. Кеше аудандық прокурор Аманжол Айтуғанов та митингіге шыққан мұнайшыларды ақылға шақырып, үндеу жолдады. Қоғамдық коммуникациялар орталығының хабарлауынша, А.Айтуғанов мұнайшылардың митингісін сот заңсыз деп танығанын ескертіп, заңды сақтауға шақырған. Қарақия аудандық прокуроры Аманжол Айтуғановтың жұмысшыларға бағыттаған видео мәлімдемесі Маңғыстау облыстық прокуратурасының Инстаграм парақшасында жарияланды.
«Заңсыз ереуіл орнында ағаш үй, шатыр құру, бейнеүндеу жасау және басқа да құрылғыларды табыстау немесе жәрдемдесу әрекеттері жоғарыда аталған баппен сараланатынын ескертемін. Сот шешімімен заңсыз деп танылған ереуілге қатысуды жалғастырған бірқатар қызметкермен еңбек шарты бұзылды. Бұл – жұмыс берушінің заңды құқығы. Келешекте бұл мәселені келісу комиссиясында қарауға мүмкіндік бар. Қазір ҚК 402-бабы бойынша ереуілді жалғастыруға арандату әрекетіне байланысты қылмыстық іс тергелуде», – деді Айтуғанов үндеуде.
Сондай-ақ прокурор әлеуметтік желілерде таратылатын жалған ақпарат Қылмыстық кодекстің 274-бабы (Көрінеу жалған ақпарат тарату) бойынша қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқтыратынын ескертті. Дегенмен жұмысшылар ереуілге шығуды жалғастыруда. Он күн бойы суыққа қарамастан наразылығын жалғастырып жатқан мұнайшылар қойған талаптары орындалмайынша тарамайтынын айтады.
Олжас БАЙДІЛДИНОВ,
Энергетика министрлігі қоғамдық кеңесінің мүшесі:
– Сот жұмысшылардың ереуілін заңсыз деп тапты, мен ол шешіммен келісемін. Олардың бұл әрекеті компанияның технологиялық жұмыс үдерісіне кедергі келтіріп, шығын әкеліп жатыр. Сол себепті ереуілшілердің мұндай әрекетіне тыйым салу керек деп білемін. Жұмысшыларды айдап-салып отырғандардың аты-жөнін құзырлы органдар анықтап, арнайы база құру керек. Сол кезде ол база арқылы жұмыс беруші өзіне қандай қызметкерді жұмысқа қабылдап жатқанын анық біліп отыратын болады. Осы уақытқа дейін министр де, «ҚазМұнайГаз» компаниясы басшылары да олардың талабы орындалмайтынын айтып, нақты уәждерін келтірсе де олар ереуілдерін тоқтатпай, жұмысқа шықпай жатыр. Мен батыс аймақтың тумасымын. Сол себепті ол жақтағы жағдайды жақсы біліп отырмын. Егер істеп жатқан жұмысың өзіңе ұнамай ма, жабысып отырудың қажеті жоқ, өзіңе ұнайтын кәсіпорынға барып жұмыс істе. Жұмыс істеп жатқан өзге адамның көңіл-күйін, ойын бұзып, ондай әрекетке бармау керек. Мәселен, мен әуежайдың қасында тұрсам ұшқыш болып қызмет етуге міндетті емеспін ғой. Сол сияқты бұл жерде де сондай көзқарас болуға тиіс. Әр компания өзіне іскер, тәртіпті жұмысшыны алғысы келеді. Жұмыс істемейтін, шатақ шығарғыш адамды кім алғысы келеді?! Нарық заманында кәсіби адамға қайда да жұмыс бар, табады. Оның үстіне кен орындарының да көзі бар, біраз жылдан кейін түсім азаяды, сол кезде басқа жұмыс іздеуге тура келеді.
Нұрлан ЖҰМАҒҰЛОВ,
Energy monitor қоғамдық қорының жетекшісі:
– Биыл Жаңаөзен тұрғындары да «Өзенмұнайгаз» компаниясына жұмысқа тұру туралы талап айтып, шу көтерген болатын. Ал Жетібай ауылының тұрғындары 30 наурызда аштық жариялап, «Маңғыстаумұнайгаз» компаниясына жұмысқа алсын деп талап қойған. Одан бөлек, көктемде «БерӘлі Маңғыстау Company» ЖШС бұрынғы қызметкерлері бас көтеріп, «Өзенмұнайгаз»-ға кіреміз деп талап етіп, Астанаға дейін келді. Бір жағынан Үкімет пен ұлттық мұнай-газ компанияларының өзі осындай шу шыққан сайын мәселені уақытша шешудің тетігін қарастырады. Түпкілікті шешім шықпай, бұл мәселе қайталана береді. «ҚазМұнайГазда» жыл сайын ЕСОТ бағдарламасы бойынша жалақы өсіп жатыр. Оны көріп отырған басқа компаниялардың немесе сол «ҚазМұнайГазға» қызмет көрсететін компаниялардың жұмысшылары біздің де ақшамыз өссін деп талап етеді. Алайда бәрін ұлттық компанияға алу мүмкін емес қой. Жергілікті тұрғындар ойлауы мүмкін, осылай ереуіл жасап, сұрай берсек бере береді деп. Жоқ, әр нәрсенің шегі бар, оны түсінуіміз керек. Әр компания өз мүмкіндігіне байланысты қызметкерін қамтамасыз етеді. Егер компания басшылары шығынға жұмыс істесе, компаниясын жауып кете береді. Онда бюджетке түсетін табыс тоқтайды. Инвестициялық ахуал төмендейді, имиджге нұқсан келеді. Сондықтан ондай жағдайға жеткізбей, шешім шығару қажет.
Бауыржан БАЗАР