Лицензия үшін таласқа түскен алты боксшымыздың біреуіне ғана жеңіс бұйырмады. Аталған жарыс ел боксшылары үшін қалай өтті, қазақ үшін қиын салмақтың мәселесі соңғы сында шешіле ме, Айтжановтың шәкірттері Парижге қалай дайындалады – сараптап көрген едік.
Боксшылар үлкен қысыммен кетті
Париж Олимпиадасына іріктеу турнирі Қазақстан ерлер құрамасы үшін психологиялық тұрғыда ауыр өтті. Өйткені қазақ боксшылары жолдама мәселесін әлдеқашан шешіп алатын. Бірақ бұл жолы бәрі де басқаша өрбіді.
Біріншіден, Халықаралық Олимпиада комитеті Халықаралық бокс қауымдастығын (IBA) мүшеліктен уақытша шығарып тастады. Қазылардың әділ болмауы мен жемқорлықтың шектен шығуы ХОК-ты тым ашуландырған еді. Токио Олимпиадасына дейін бокстан соңғы әлем чемпионатында әр салмақта бестікке енген спортшылар автоматты түрде жазғы ойындарға жолдама алатын. Кейін Халықаралық Олимпиада комитеті іріктеуді өз қолына алып, ережеге түбегейлі өзгеріс енгізді. Мәселен, Токио Олимпиадасына іріктеу сыны Иорданияның Амман қаласында ұйымдастырылды. Мұнда Азия мен Аустралия және Океания аймағының боксшылары ғана бақ сынады.
Ал Париж Олимпиадасы қарсаңында мерзімінен бір жылға кешігіп өткен жазғы Азия ойындарында жолдама үлестірілді. Яғни, Азия аймақтық іріктеу турнирі осы доданың қатарына еніп кетті. Егер бұрынғы ережемен қалғанда, 2023 жылғы Ташкенттегі әлем чемпионатында сәтті өнер көрсеткен Асланбек Шымбергенов пен Нұрбек Оралбай Олимпиадаға алаңсыз дайындалып жүруші еді. Бұл өзгеріс Махмұд Сабырханның да олимпиадалық салмаққа ауысу процесін кешеуілдетті. Әлем чемпионатындағы қомақты сыйақы мен сол кездегі федерация президенті Кеңес Рақышевтің жомарттығы біраз боксшыны елеңдетіп қойды. Егер сол чемпионат қарсаңында ақшалай сыйлық мол болмағанда әрі бұрынғы ереже күшінде қалғанда Махмұд Сабырхан 57 келіге әлдеқашан ауысар ма еді?!
Ұзын сөздің қысқасы, жазғы Азия ойындарында Қазақстан командасы алтынды былай тұрғанда, жолдамаға әрең қол жеткізді. 51 келідегі Сәкен Бибосынов күмәнді жекпе-жекте әккі қарсыласы Хасанбай Досматовқа есе жіберді, 57 келіге енді ауысқан Махмұд Сабырхан ешкімге белгісіз Солтүстік Корея боксшысынан ұтылды, 63,5 келідегі Ертуған Төренов бар күшін салса да, моңғол боксшысынан өте алмады, 71 келідегі Асланбек Шымбергеновтің финалдағы жеңісін төрешілер тартып алса, 80 келідегі Нұрбек Оралбай бірінші кездесуде-ақ қытай қазағына жол берді. 92 келідегі Сағындық Тоғамбай да қытайлық боксшыға жол беріп, аса ауыр салмақтағы Қамшыбек Қоңқабаев лицензиямен бірге Азиаданың күмісін иеленді.
Бұл жағдай бокс жанкүйерлерінің дабыл қағуына себеп болды. Осыдан соң ұлттық құрама басшылары мен боксшыларға сенім жоғалып, іріктеу турниріне аз уақыт қалғанда федерация президенті қызметінен Кеңес Рақышев кетіп үлгерді. Ел асыға күткен лицензиялық жарысқа қатысу үшін де боксшылар ел Спартакиадасында өзара мықтыларды анықтап, Италияға баратын спортшылар халық алдында іріктелді. Осы аралықта бас бапкер Мырзағали Айтжановты да ешкім аяған жоқ. Десе де, білікті бапкер өз командасын айтулы сыннан абыроймен алып шықты.
Байқағандарыңыздай, боксшыларға Олимпиадаға іріктеу турниріне барудың өзі оңай соқпады. Ал Италия рингіндегі жекпе-жектер бәселекестік жөнінен әлем чемпионатынан да асып түсті.
Парижге кімдер барады?
Бусто-Арсицио төрінде Сәкен Бибосынов жарысты бастады. 51 келідегі Сәкенге де соңғы жылдары оңай соғып жүрген жоқ. Әлем чемпионатынан кейін бірде-бір жарыста жолы болмай, өз мықтылығын ел ішінде тағы да дәлелдеуге тура келді. Десе де, Италияда Сәкен өзіне сенімді көрінді. Оның жеңісті сапарына шешуші кездесуде ұлыбританиялық боксшыдан нокдаун алғаны ғана көлеңке түсіріп тұр. Айтжановтың төл шәкірті 26 жасында өзінің екінші Олимпиадасына аттанбақ.
«Париж Олимпиадасында Токиодағы қателіктерді жөндеуге тырысамын. Енді жаттығуды үдете түсеміз.Ал лицензиялық турнирге келер болсақ, барлық қарсыласыма қарқынды дайындалдым. Лицензия алатыныма сенімді болдым. Жекпе-жектердің ішінде ең соңғы, шешуші кездесу сәл қиындау соқты. Десе де, жолдамаға қол жеткізсем деген ойым орындалды», – деді Бибосынов жарыстан соң.
57 келідегі Сабырхан Махмұд өзі үшін жаңа салмақта жарқырады дей алмаймыз. Десе де, оның салмақ ауыстырғанына әлі бір жыл болмағанын ескерсек, бұл нәтижені жаман деуге тағы да болмайды. Махмұд өзінің таланты мен жылдамдығының арқасында біраз кездесуді құтқарып қалды. Десе де, таиландтық боксшымен өткен жекпе-жек Сабырханды кәдімгідей сілкіп алды. Боксшының әлі пісе қоймағанын бас бапкер де мойындап отыр.
«Махмұд Сабырхан жаңа салмаққа бейімделіп келе жатыр. Әлі де атқаратын жұмыс көп. Лицензия алды, енді олимпиадада сәтті өнер көрсету үшін барымызды салып, дайындаламыз. Тек Махмұд емес, командадағы барлық боксшыға қатысты айтамын мұны. Жолдамасы бар жігіттердің бәрінде де кем-кетік бар. Қателікті реттеу үшін тынбай жұмыс істейміз», – дейді Мырзағали Айтжанов.
71 келідегі Асланбек Шымбергенов жанкүйерді үнемі екіұдай ойда қалдыратын жігіт. Бірде оның соққыларының дәлдігіне таңдай қақса, енді басқа кездесуде қарсыласына оқтай атылатын Асланбекті мүлде танымай қаламыз. Әсіресе, түрікменстандық жас боксшы Қазақстан құрамасының капитанын әбден әбігерге салды. Тіпті, бұл кездесуде Шымбергенов жеңіліп қала ма деп қорыққанымыз да рас. Дегенмен әділдік салтанат құрды. Талай рет Асланбектің жеңісін ұрлаған төрешілер бұл жолы біздің боксшыға кедергі болған жоқ.
80 келідегі Нұрбек және 92 келідегі Айбек Оралбайлар Қазақстаннан олимпиадаға қатысатын алғашқы егіз спортшылар. Асқар Еркебаевтың төл шәкірттері Италиядағы турнирді айтарлықтай сенсациясыз, жанкүйер жүрегін алып-ұшырмай, бір деммен өткізді. Тек Нұрбектің нейтралды боксшы Алексей Алферовпен өткен кездесуі біраз алаңдатты.
Жолдама мәселесі шешілмеген жалғыз салмақ – 63,5 келі. Әріге бармай, соңғы олимпиадалық маусымды қарасақ, бұл салмақта қарулы жігіттер табылар емес. Токио ойындарында Зәкір Сафиуллин алысқа бармады. Ташкенттегі әлем чемпионатында Санатәлі Төлтаев бақ сынаған. Ол қабырғасы ауырғанын айтып, жеңілгеніне ақталумен болды. Ханчжоудағы жазғы Азия ойындарында Ертуған Төренов ел намысын қорғаған. Бірақ жетісулық жігіт моңғолиялық қарсыласына тісін батыра алмады. Енді, міне, іріктеу турниріне үкілеп апарған Мұхаммедсабыр Базарбайұлы да бұл салмақтың мәселесін шеше алмады. Ал Өзбекстан намысын қорғайтын қазақ баласы Руслан Абдуллаев дәл осы салмақта әлем чемпионы атанып, кешегі лицензиялық турнирде жолдаманы қалтаға басты.
«63,5 келіде сынға түскен Мұхаммедсабыр Базарбайұлына тек тәжірибе жетіспеді. Тәжірибенің аздығынан ғана ұтылды. Ал ынтасы, күш-жігері, жеңіске деген құштарлығы зор болды деп сеніммен айтамын. Асығыстық танытқан жерлері бар. Аталған жекпе-жекте қалайда жеңіске жетемін деген оймен, қателікке бой алдырғаны да рас. Бірақ сол кездесуде біздің боксшы жеңілді дей алмаймын. Жеңіс бұйырмай тұр екен. Таиландта өтетін соңғы лицензиялық турнирге бұл салмақтан кім баратыны белгісіз. Әлі де іріктейміз. Ең мықтысын ғана жарысқа қосамыз», – дейді бас бапкер Мырзағали Құланұлы.
Енді боксшылар үшін олимпиада жолдамасын алатын соңғы сын қалды. Таиландта өтетін іріктеу турнирінде Қазақстан бір жолдаманы қоржынға салуға тырысады. Ал қалған боксшыларымыз үшін нағыз шешуші кезең басталмақ. Себебі оларды Париж Олимпиадасы күтіп тұр.
Отызында алғашқы Олимпиадасына мүмкіндік алған Асланбек Шымбергенов аз уақытта салмақ ауыстырып, қайтпас қайсарлығымен танылған Махмұд Сабырхан, жанкүйерден қанша сын естісе де, бәрін қайыспай қабылдайтын Сәкен Бибосынов, бір құрсақтан шыққан ағайынды Оралбайлар, команда алыбы Қамшыбек Қоңқабаевтар қандай да бір ерлік жасары сөзсіз...
Арда КЕМЕЛ