Қаланы көк түтін жапқан қамыс өрті 6 қазан күні басталды. Араға бірнеше күн салып қана өрт өшірілді. Өрт толық сөнгенге дейін атыраулықтар күлімсі тартқан ауамен демалып, көк түтінге тұншығуға мәжбүр болды. Өрттің ұзақ уақытқа дейін ауыздықталмауына қамыс өртінің батпақты жерлерде тіркелуі себеп болып отыр.
Атыраулықтар әлеуметтік желіде жаппай шағымданып, дабыл қаққаннан кейін 6 қазан күні кешкілік «Қазавиақұтқару» мекемесі тікұшақпен барлау жүргізді. Аэровизуалды барлау жұмыстары Құрманғазы және Исатай аудандарының аумақтары арасында Каспий теңізінің жағалауы бойында батпақты жерлерде қамыс өртеніп жатқанын анықтады.
Өрт аумағына Төтенше жағдайлар департаментінен 9 жеке құрам, 1 арнайы техника, «Ақ Жайық» резерватынан 3 адам, 1 жүзу құралы шықты. Сондай-ақ арнайы тікұшақ жөнелтілді. Осылайша, бірнеше күнге созылған қамыс өрті 11 қазан күні кешкілік көп күш жұмылдыру нәтижесінде ғана ауыздықталды. Атырау облысы Төтенше жағдайлар департаменті мәліметінше, Каспий теңізінің жағалауындағы «Ақ Жайық» мемлекеттік табиғи резерватының аумағындағы жойқын өртті тек 10 қазан күні ғана оқушаулаған. Өрт толықтай 11 қазан күні сағат 18:00-де сөндірілді. Өртті сөндіру жұмыстарына Атырау облысы ТЖД және «Ақ Жайық» МТР күштері мен құралдары, жалпы есеппен 43 қызметкер, 16 техника жұмылдырылды.
Мамандардың айтуынша, Атырауда қамыс өртінің жиі қайталануының бірнеше негізгі себебі бар. Біріншіден, бұл Атырау аймағының табиғи жағдайларына байланысты.
«Қамыстар әдетте ылғалды, батпақты жерлерде өседі, ал мұндай жерлерде өртті сөндіру өте қиын. Жазғы және күзгі кезеңде құрғақшылық қамыс өсімдіктерін оңай тұтанып кететін жағдайға жеткізеді. Екіншіден, адамдардың аңшылық маусымында немесе демалыс кезінде қауіпсіздік шараларын сақтамауы, мысалы, өшірілмеген темекі тұқылдары немесе от жағу нәтижесінде өрт шығуы мүмкін», – дейді төтеншеліктер.
Шынын айту керек, қамыс өрттері кейде бақылауға алынбай, бірнеше күн бойы сөнбей жалғаса береді. Оған себеп – жоғарыда айтқан батпақты және бару қиын жерлерге техниканың жете алмауы. Каспий теңізі жағалауы мен резерваттардағы қамыс алқаптарының жиі отқа орануы онсыз да оңып тұрмаған облыстың экологиялық ахуалына кері әсер етіп отыр. Себебі өрттен шыққан түтін жақын маңдағы елді мекендерге жеткені өз алдына, көк түтін ойда орналасқан қаладан кетпей «тұрып» алады.
Көзі қарақты оқырман біледі, осыдан бір жыл бұрын Атырау облысы әкімдігі Экология министрлігіне «Ақжайық» резерватын облыс әкімдігінің балансына өткізу туралы мәселені көтерген болатын.
«Қазір «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерватының аумағы өте үлкен: 115 мың 500 гектар. Резерват – Экология және табиғи ресурстар министрлігінің теңгерімінде. Біз оны Атырау облысы әкімдігінің теңгеріміне алғымыз келеді. Әкімдік балансына Каспий теңізінің Ресей Федерациясындағы Астрахань облысының шекарасынан Маңғыстау облысының шекарасына дейінгі аралықтағы аумағының берілуін сұрадық. Егер бұл мәселе шешілсе, онда резерватқа облыс бюджетінен қаржыландыру қарастырылады. Алдымен Каспий теңізінің жағалауындағы резерват аумағында балық және аң аулауға тыйым салынады. Қамыс өртінің алдын алу үшін бейнебақылау және тепловизорлар орнату жоспарланып отыр», – деген болатын Атырау облысы әкімінің орынбасары Жасұлан Бисембиев.
Бірақ Премьер-Министрдің орынбасары Роман Скляр «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерватын жергілікті әкімдік балансына беру туралы ұсыныстың орынсыздығын мәлім етті.
«Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерватын Атырау облысының әкімдігі балансына беру үшін республикалық маңызы бар санатынан мәртебесін төмендетіп, жергілікті маңызы бар санатқа ауыстыруды талап етеді. Жоғарыда айтылғанның негізінде және «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы» заңның 14-бабының 6-тармағына сәйкес «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды «республикалық маңызы бар» санатынан «жергілікті маңызы бар» санатына ауыстыруға жол берілмейді», – деді вице-премьер.
Алайда Ақжайық резерватында жылына бір емес, бірнеше мәрте қайталанатын өртті болдырмауға Үкіметтің біржақты кесімі жеткіліксіз болып отыр. Өрт тіркеледі, арасына тәуліктер салып өшіріледі. Бірақ оның сыртында қамыс өрттері салдарынан экологияға, жергілікті тұрғындар саулығына келіп жатқан зиянды есептеп жатқан ешкім жоқ.
«Біріншіден, өрт атмосфераға зиянды заттардың көп мөлшерін таратады, оның ішінде күкіртті сутек, көміртек, азот диоксиді сияқты ластаушы заттар бар. Бұл заттар ауаның сапасын нашарлатып, жақын маңдағы тұрғындардың денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін. Әсіресе, өкпесі ауыратындар, демікпе, бронхитке шалдыққандар үшін өрт, түтін өте қауіпті. Ондай адамдарда күтпген жерден асқыну болуы мүмкін», – дейді дәрігер маман Гүлнафис Таңбаева.
Қалай десек те, қамыс өрті Атырау үшін оңай жау болып тұрған жоқ. Жылда қайталанатын қамыс өрті кешенді шешімдерді қолға алуды қажет етеді.
Баян ЖАНҰЗАҚ,
Атырау облысы