Бұл несімен маңызды десеңіз, хирургиялық жіп – отаның сәтті өтуіне, асқынулардың алдын алуға, сондай-ақ науқастың қайта қалпына келуіне ықпал ететін маңызды құрал. Алайда хирургиялық жіп ота кезінде пайдаға жарағанымен, кейде ұзаққа шыдамай, өмірге қауіп төндіруі ықтимал. Себебі хирургиялық жіпке бактериялардың қонуы инфекциялардың пайда болу ықтималдылығын арттырады. Бұл жарада жұқпалы процестердің басталуына әсер етеді. Дегенмен қазір отандық ғалымдар бұл мәселенің алдын алуда бірқатар ғылыми жобаны қолға алып отыр.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Химия және химиялық технология факультетіндегі белгілі химик-ғалым Әлия Оспанова бастаған ғалымдар ота кезінде пайдаланылатын хирургиялық жіпті жетілдіріп, бетіне антибактериалды жабын жасап шығарған. Ғалымдар әзірлеген жіптердің арнайы жабындары бар, сәйкесінше, олар бактериямен күресіп отырады. Тағы бір атап өтерлік маңызды жайт, аталған ғылыми жоба елімізде тұңғыш рет жүзеге асырылып отыр.
Ғалымның сөзінше, осы күнге дейінгі зерттеу нәтижелері Қазақстанда жаңа жұмыс орындарын ашуға, медициналық өнімдердің экспортын арттыруға мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде еліміздің ғылыми және өндірістік әлеуетін арттырып, халықаралық нарықта бәсекеге қабілетті болуына ықпал етеді.
– Шынында да, біздің ғылыми топтың осы бағыттағы жұмысы өте қызықты әрі маңызды. Біз импланттар бетіне антибактериалды жабындар орналастыру тәсілдерін зерттеп, олардың тиімділігін сынап көріп, ғылыми жұмысымызды медицина саласына бағыттадық. Хирургтерде хирургиялық жіптердің бетін қорғау мәселесі әрқашан өзекті. Жіптер ота кезінде инфекцияның таралуына себепкер болуы мүмкін. Осыған байланысты біз антибактериалды жабындарды жіптерге қолдану мүмкіндігін зерттей бастадық. Хирургтер идеяның тиімділігін түсініп, антибактериалды жабындарды жіптерге қолдану қажеттігін қолдады, – деді ол.
Отадан кейінгі асқынуларды азайтуға әсер етеді
Ғалымдар әзірлеген «ақылды хирургиялық жіптердің» құрамы биоүйлесімді және биоыдырағыш полимерлер мен антибактериалды агенттерден тұрады. Биоүйлесімді полимерлер жіптің беріктігін қамтамасыз етеді, сонымен қатар олардың ағзаға сіңуі кезінде теріс реакция болмайды.
Ал антибактериалды агенттердің басты мақсаты – отадан кейін инфекциялардың алдын алу. Антибактериалды агенттің қызметі өте маңызды, себебі хирургиялық жіптер арқылы жұқпалы инфекциялар денеге енуі мүмкін. Ал «ақылды жіп» бактериялардың артуына мүмкіндік бермейді. Әлия Оспанова жіптерді медицинада қолдану қауіпсіз екенін және ағзада ешқандай аллергиялық немесе қабыну реакцияларын тудырмайтынын айтады.
– Қазір ғылыми тобымыз бірнеше бағытта жұмыс істеп келеді. Осы уақытқа дейінгі зерттеуім ағынды суларды ауыр және улы металдардан тазарту әдістерін әзірлеуге арналды. Бұл бағыттың ғылымдағы маңызы өте зор, өйткені ауыр металдар мен улы заттар табиғи ортаға түскенде экологиялық және адам денсаулығына ауыр салдарын тигізеді. Сондықтан ағынды суларды тиімді және экологиялық таза әдістермен тазарту мәселесі қазіргі кезеңде өзекті. Бүгінде зерттеу жұмыстарымыз әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың физикалық химия, катализ және мұнайхимия кафедрасы негізінде жүргізілуде. Ғылыми тобымыз импланттарға антибактериалды жабындар әзірлеу және қанды тоқтатуға арналған таңғыш материалдарды жасау бағытында белсенді жұмыс істеп келеді, – деді ғалым.
Реабилитация процесі жеңіл әрі қауіпсіз өтеді
Антибактериалды жабындар импланттардың инфекцияларға қарсы тұру қабілетін арттырып, отадан кейінгі асқынуларды азайтуға әсер етеді. Ал қанды тоқтатуға арналған таңғыш материалдар жарақаттан кейінгі қан кетуді жылдам тоқтатуға көмектеседі.
Онымен қоса, ғалымдар әзірлеген «ақылды жіп» дәстүрлі жіппен салыстырғанда бірқатар ерекше қасиетке ие. Оның ең басты артықшылығы – антибактериалды қасиеттері.
– Хирургиялық жіп механикалық тұрғыдан жоғары беріктікке ие. Олардың құрылымы біркелкі және өте берік. Бұл хирургиялық оталарда сенімділік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. Жіптеріміз тіндермен және дәрілік заттармен реакцияға түскенде инертті болып қалады, бұл олардың ағзада аллергиялық реакциялар немесе асқынуларды тудырмауына ықпал етеді. Осы ерекшеліктердің арқасында науқастардың реабилитация процесі жеңіл әрі қауіпсіз өтеді. Одан бөлек, хирургиялық жіптеріміз пролонгациялау қасиетіне ие. Бұл белсенді заттарды баяу және тұрақты түрде босатуға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, хирургиялық отадан кейін қажетті дәрілік заттар науқастарға ұзақ уақыт бойы жеткізіліп тұрады. Ол емдеу процесінің тиімділігін арттырып, инфекциялардың алдын алуға көмектеседі, – деді Ә. Оспанова.
Қазақстанда антибактериалды жіптердің нарығы қалыптаспаған
Ғалым Әлия Оспанова Қазақстанда антибактериалды хирургиялық жіптердің нарығы әлі күнге дейін толық қалыптасып үлгермегенін сынап өтті. Ғалымның айтуынша, антибактериалды жіптердің қолданысы мен сұранысы өзге дамыған елдермен салыстырғанда төмен. Ең алдымен, бұл технологиялардың салыстырмалы түрде қымбат болуы, нарықта танылмағаны және білімнің жетіспеушілігімен байланысты. Одан өзге өнімдердің кеңінен таралып, қолжетімді болуына кедергі келтіретін бірнеше фактор бар: импорттық өнімдерге тәуелділік, жергілікті өндірістің дамымауы және дәрігерлердің жаңа технологияларға бейімделуі.
– Қазақстанның медициналық нарығында антибактериалды жіптер тек ірі ауруханаларда және арнайы клиникаларда қолданылып жүргені байқалады. Бұл жіптердің басты артықшылығы – инфекциялардың алдын алу және операциядан кейінгі асқынуларды азайту қабілеті. Сондықтан олар көбіне жоғары деңгейдегі хирургиялық оталар мен күрделі емдеу процестерінде пайдаланылады. Қазақстанда антибактериалды жіптердің нарығы дамуы үшін қосымша ғылыми зерттеулер, клиникалық сынақтар және өндірістік қуаттарды дамыту қажет. Дегенмен бұл бағытта біздің үмітіміз бар, себебі Қазақстанда медициналық инновацияларға сұраныс артып келеді. Антибактериалды жіптер өзінің артықшылығы мен тиімділігін дәлелдесе, болашақта үлкен сұранысқа ие болуы мүмкін, – деді ол.
Ғалымнан қазіргі уақытта «ақылды жіпке» хирургтердің тарапынан сұраныс бар-жоғын да сұрап көрдік.
– Қазір «ақылды жіптер» хирургиялық тәжірибеде толықтай қолдануға дайын емес, бірақ бұл бағытта зерттеу жұмыстары қарқынды жүргізіліп келеді. Әзірге клиникалық зерттеулердің алғашқы кезеңдері аяқталды. Көптеген технология сынақтан өту сатысында тұр. Бұл «ақылды жіптер» әлі де толыққанды коммерциялық өнімге айналған жоқ, дегенмен олардың әлеуеті үлкен. Болашақта осы бағыттағы ғылыми зерттеулер мен клиникалық сынақтардың сәтті жүргізілуі нәтижесінде «ақылды жіптердің» хирургиялық процедураларда кеңінен қолданылатыны күтілуде. Бұл технологиялар науқастардың сауығуына, отадан кейінгі асқынуларды азайтуға және дәрігерлердің жұмысын жеңілдетуге мүмкіндік береді. Сондықтан келешекте өнім жоғары сұранысқа ие боларына сеніміміз мол, – деп сөзін түйіндеді химик-ғалым Ә. Оспанова.
Ғалымдар зерттеу жұмысы жақсы нәтижеге қол жеткізсе, жоба ел экономикасына, өндірістік және медициналық салаларға үлкен пайда әкелетінін алға тартты. Әлия Оспанова мұның себебін өзіміздің жергілікті шикізатты пайдалана отырып, жоғары сапалы өнімдер әзірлей алу мүмкіндігімен байланыстырды.
Алтынай БАУЫРЖАНҚЫЗЫ,
Алматы қаласы