Басты мақсат – әл-ауқатты арттыру

Мемлекет басшысы жиын барысында Үкімет жұмы­сының басты бағыттарын айқындады. Атап айтқанда, Қасым-Жомарт Тоқаев экономиканы әртараптандыру, инф­рақұрылымды дамыту ісін жаңа деңгейге көтеру, цифрлық технологияны жан-жақты енгізу, энергетиканы да­мыту және ядролық кластер құру, агроөнеркәсіп ке­шенінің әлеуетін арттыру, салық-бюджет саясатын ре­формалау, маңызды жобаларды қаржы көздерімен қам­тамасыз ету, сондай-ақ әлеуметтік қолдау ісін реттеп, ден­саулық сақтау, білім беру және ғылым саласын одан әрі дамыту жөніндегі нақты міндеттер мен жоспарларға тоқ­талды.

Бізге сапалы инвестиция қажет

Соңғы жылдары Үкіметтің алдына қойыл­ған маңызды әрі жүзеге асуы ауа­дай қажет міндет – экономиканы әр­та­рап­тандыру. Әуелде шикізат сатуға құ­рыл­­ған экономикалық жүйені өзгерту, әри­не оңай емес. Десе де, қолайлы ин­вес­тициялық ахуал жасау арқылы мүлде жаңа саладағы «ойыншыларды» тартуға болады. Осы орайда Мемлекет басшысы елге инвестиция тарту саласында бірқа­тар кемшіліктер барын сынға алды.

– Инвестициялық жобаларды әзірлеу ба­рысында ведомствоаралық үйлестіруге әлі де көп уақыт кетеді. Үкімет басы ар­тық бюрократиядан арылып, жедел жұ­мыс істеуі керек. Мемлекеттік қызмет­ші­­­­лердің құлықсыздығы және жауапкер­шілік алудан тайсалуы келісу рәсімдері мен шешім қабылдаудың тым ұзаққа со­зылуына себеп болып отыр. Мұны ашық айтқан абзал. Үкімет инвестиция са­ласындағы жұмысты күшейтуі қажет. Басқа жол жоқ. Әйтпесе, инвестиция на­ры­ғындағы бәсекелестік қызып тұрған ке­зеңде заман ағымынан кеш қаламыз. Біз­ге сапалы инвестиция қажет екені анық. Озық технологияға негізделген жә­не сыртқы нарыққа арналған жо­ба­лар­ды әдетте шетел инвесторлары ұсы­на­ды... Қазір бюджет тапшылығы бар еке­нін білесіздер. Сондықтан сапалы ин­вестиция әкелетін жауапкершілігі жо­ғары инвесторларға қосымша жеңілдіктер беру мәселесін қарастырған жөн, – деді Президент.

Сондай-ақ инвестиция көлемін арт­тыру үшін нақты тапсырма берілді.

– Үкімет инвесторды іздеуге, қолдауға жә­не қорғауға қатысты жұмыстың бәрін жүйелі жүргізетін біртұтас экожүйе құруы қажет. Бұл жұмыс барлық деңгейде, яғни аймақта, орталықта және шетелде бірдей атқарылуы керек. Осы орайда шетелдік және отандық инвесторларға қатысты ұстаным бірдей болуы қажет. Мемлекеттің қол­дауына ие болған компанияларға тиіс­ті талап қойылуы керек. Олар жұмыс орын­дарын сақтауға, өндірісті жаңғыр­ту­ға тиіс. Сонымен бірге экология талап­та­рын мүлтіксіз орындауға міндетті, – деді Мемлекет басшысы.

Су үнемдеу технологияларын енгізу өзекті

Президент инфрақұрылымды дамыту ісін жаңа деңгейге көтеру керектігін де айт­ты. 

«Жылу стансаларындағы апаттар елі­мізге абырой әпермейді, беделіне нұқсан кел­тіреді және бұл мемлекеттік қызмет­ші­лердің жауапсыздығы мен біліксіздігін көр­сетеді. Аймақтарда коммуналдық шаруа­шылықтағы басшылық орындарда кәсіби мамандар емес, заңгерлер мен бас­қа да гуманитарлық сала өкілдері отыр», – деп сынады саланы Мемлекет бас­шысы.

Энергияны, тіршілікке қажетті ре­сурс­­тарды үнемдеу мақсатында енді елі­міз­де нақ­ты тариф саясаты қолға алы­на­тын сыңайлы. Бұл жайлы Мемлекет бас­шысы:

– Энергетикалық және коммуналдық ны­сандардың жұмысын жаңа стан­дарт­тар­ға жедел түрде көшіру керек. Үкімет жаңа тариф саясатын жүзеге асыруды жал­ғастыруға тиіс. Тарифтер нарық та­лаптарына сай болмаса, электр энергия­сы­мен, жылумен және сумен үздіксіз қам­­­­­тамасыз ету мүмкін емес. ТМД елде­рі­нің бәрінде дерлік электр энергиясы­ның, газдың және мұнай өнімдерінің ба­ға­сы Қазақстанға қарағанда қымбат. Бұл экономика балансының бұзылып, шатқаяқтауына әкеп соғады, – деді.

Одан бөлек, Президент елімізде суды үнем­деу саласында заманауи техноло­гия­лар­ды енгізуді тапсырды. 

– Үлгі етуге болатын жақсы мысалдар бар. Мысалы, дәл осындай ұстаным ай сайын суды сегіз пайызға жуық үнемдеуге мүм­кіндік берді. Бұл – аса маңызды. Се­бе­бі Қазақстанда ғана емес, бүкіл Ор­та­лық Азияда су тапшылығы күшейіп тұр. Сондықтан суды үнемдейтін технология­лар­ды пайдалану мәселесі өте өзекті. Көр­ші Қытай елінде әлемдік деңгейдегі озық технологиялар бар, олар тәжірибесін бөлісуге дайын. Бірақ біздің жақ – құ­лық­­­сыз, оның үстіне батыл шешімдер жоқ. Үкіметке осы шаруамен белсенді ай­налысып, 1 маусымға қарай жұмыс ба­ры­сы туралы есеп беруді тапсырамын, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Логистика саласының стратегиялық маңызы зор

Мемлекет басшысы транзит – жүк та­сымалына қатысты халықаралық бә­се­кедегі біздің орасан зор артықшылығымыз екенін, мұны толықтай әрі тиімді пай­да­лануымыз керектігін атап өтті.

– Қазақстан арқылы өтетін теміржол дә­лізін дамыту жұмысын тездету қажет. Бұл жоба Транскаспий бағдарының не­гіз­гі бөлігі болмақ. Осы бағыттағы маңыз­ды жобалардың біразы қазір жүзеге асы­ры­лып жатыр. Алдын ала қамданып, жұ­мыс­­ты тоқтатпай, жалғастыра беру ке­рек, – деді Президент.

Сондай-ақ бұдан бөлек, «Мойынты – Қызылжар» бағытында жаңа теміржол құрылысын бастауды, Қызылжар беке­ті­нен Ақтау портына дейінгі күрежолдың қоз­ғалысы аса көп учаскелерін жаң­ғыр­туды, «Алтынкөл – Жетіген» теміржолын кеңейтуді тапсырды. 

Логистика бойынша Үкімет жұмы­сы­ның басым бағыттарын да белгілеп берді: атап айтсақ, озық логистика жүйесін ен­гізу, автокөлік тасымалына арналған «жа­сыл дәліздің» тиімді қызметін қам­та­ма­сыз ету, бұған дейін жоспарланған жол­­дарды салу және жөндеу жұмысын уақ­­тылы аяқтау, заманауи техноло­гия­лар­ды енгізу, қоймаларды автомат­тан­дыру, маршруттарды цифрландыру, көлік ағы­нын басқару ісінде жасанды интел­лек­тіні қолдану қажеттігін жеткізді.

Сонымен қатар Президент шұғыл ат­қарылуға тиіс шаруаның тағы бірі – елі­міздің аумағында халықаралық әуе ха­бын құру екенін айтты.

– Ірі әуежайларымызды бәсекеге қабілетті халықаралық хабқа айналдыру үшін тез арада батыл шешімдер қабылдау қажет. Алдымызда жүк және жолаушылар терминалдары, логистикалық орталық­тары және заманауи сервистері бар то­лыққанды экожүйе құру міндеті тұр. Жүк тасымалының барлық рәсімін жеңілдетіп, авиаотынға қолжетімді баға қою керек. Кейінгі мәселе өте өзекті. Өйткені біздің әуе­жайлардағы, атап айтқанда Астана әуе­жайындағы авиакеросиннің бағасы тым қымбат. Үкімет Бәсекелестікті қор­ғау ведомствосымен бірге аталған мін­дет­ті алғашқы жартыжылдықта орындауы керек, – деді Мемлекет басшысы.

Айтпақшы, шамамен мамыр айында өте­тін Қауіпсіздік Кеңесінің отырысы елі­міздің көлік-транзит және логистика әлеуетін дамыту әрі нығайту тақырыбына ар­налмақ. Өйткені оның стратегиялық маңызы зор. Қазір көлік және логистика са­ласы халықаралық бизнес ретінде ал­дыңғы орынға шықты.

ЖИ қолданудың біртұтас жүйесін құруды тапсырды

Мемлекет басшысы Қазақстан цифр­лан­дыру ісінде, әсіресе мемлекеттік қыз­мет көрсету саласын цифрландыру жо­лын­да едәуір жетістікке жеткенін айтты. Бір­ақ толыққанды цифрлық экожүйе жа­сау үшін оның іргесі берік болуға тиіс­тігін, яғни сапалы мәліметтер мен оны қор­ғайтын сенімді жүйе қажет екенін ес­кертті.

– Жаппай цифрландыру мемлекеттің аза­маттармен және бизнес өкілдерімен қа­рым-қатынасын айтарлықтай жеңіл­де­те­ді. Сондай-ақ бюрократияны және сы­байлас жемқорлық қатерлерін азай­та­ды. Бұл – түсінікті. Алайда таяқтың екі ұшы бар, цифрландыру дамыған сайын алаяқ­тық көбейіп барады... Қоғамда мем­­лекеттің азаматтарды кибералаяқ­тар­дан қорғау үшін қабылдап жатқан ша­ра­лары нәтижесіз деген қасаң пікір қа­лыптасып келеді. Статистика да көңіл көн­шітпейді. Жыл сайын 20 мыңнан ас­там интернет-алаяқтық фактісі тіркеледі. Қыл­мыстың 80 пайызға жуығы әшкере­лен­бейді. Сондықтан Үкімет құқық қор­ғау органдарымен және қаржы саласын рет­теушілермен бірге азаматтардың жеке де­ректерін қорғауды мейлінше қамта­ма­сыз етуі керек, – деді Мемлекет басшысы.

Сондай-ақ Қасым-Жомарт Кемелұлы жа­­санды интеллектіні пайдалануға қа­тыс­­ты нақты тапсырма берді.

– Жасанды интеллект технологиясын қар­қынды дамыту керек. Жыл соңына дейін оның кейбір тұстарын Электронды үкі­мет жүйесіне енгізу қажет. Бұл тех­нологияны Smart City жобаларында кеңі­нен қолдану мәселесіне айрықша назар аудар­ған жөн... Үкімет цифрландыру мен жа­санды интеллектіні қолданудың бір­тұтас жүйесін құруға тиіс. Үкіметке мем­лекеттік органдар мен ұлттық ком­па­ния­ларға жасанды интеллект технологиясын енгізу жұмысын қолға алуды тапсыра-мын, – деді Президент.

Қателікке жол жоқ

Президенттің айтуынша, еліміз өзін-өзі электр энергиясымен толық қамта­ма­сыз етіп, 15-20 пайыз шамасында ре­зерв қа­лыптастыруға тиіс. Сондықтан ал­дағы екі жылда кемінде 3 гигаваттық жаңа қуат көздерін іске қосу қажет. Бұл – алдыңғы жыл­дардағы көрсеткіштен 2 жарым есе­дей артық меже.

– Энергия тапшылығы артып келеді. Сон­дықтан алғашқы Атом электр ста­н­сасының құрылысын тездету қажет. Жал­пы, елімізде ядролық кластер құру ісін қол­ға алу керек. Бұл еліміздің болашақта ой­дағыдай дамуына қатысты аса маңыз­ды міндет. Үкіметке «Самұрық-Қазына» қо­рымен бірлесіп, атом саласын дамыту­дың ұзақ мерзімге арналған жоспарын әзірлеуді тапсырдым. Нақты нәтиже ке­рек. Жан-жақты талдау жүргізіп, атом электр стансаларын салуға барынша қо­лайлы жерлерді, сондай-ақ заманауи жә­не қауіпсіз технологияларды анықтау қа­жет. Үкімет пен Парламент екінші яд­ро­лық стансаны қай аймақта салу қажет екені жөнінде маған ұсыныс беруі керек, – деді Мемлекет басшысы.

Бұдан соң Қасым-Жомарт Кемелұлы са­лық-бюджет саясатын реформалау мә­селесіне тоқталды. Бұған дейін кеңей­тіл­ген отырыс барысында Премьер-Ми­нистр Олжас Бектенов салық саясатының жаңа бағытын атап өткен болатын. Пре­зидент Үкіметтің салық-бюджет жүйесін рефор­малау туралы ұсынысын мақұл­да­ды, бірақ толыққанды талқылап, әбден пісіру керегін баса айтты.

− Реформаны міндетті түрде жүргізу ке­рек, ол бойынша еш күмән жоқ. Бірақ ең алдымен қоғамға, жалпы халыққа жақ­­­­сылап түсіндіру керек қой. Оның бә­рін талқылап, ойлану керек. Жалпы, ре­­­форма керек деп айтып жатырмын, бұл ре­форманы мақұлдадым. Енді оны тал­қылау керек, зерттеу керек. Қазір Салық ко­дексі жобасы Мәжілісте қаралып жа­тыр. Бұл жақсы нәтиже, бірақ биыл 2025 жы­лы Салық кодексіне не болмаса Бюд­жет кодексіне назар аудару керек. Қа­те­лік­ке жол жоқ. Сондықтан іске кірі­сіңіз­дер, – деді Мемлекет басшысы.

Сондай-ақ өз сөзінде Мемлекет бас­шы­сы әлеуметтік қолдау ісін реттеп, ден­саулық сақтау, білім беру және ғылым са­ласын одан әрі дамыту қажеттігін алға тарт­ты. Естеріңізде болса, Президент мем­лекеттің әлеуметтік бағдарламаларын мей­лінше әділ қаржыландыру туралы тап­сырма берген болатын. Үкімет бұл жұ­мысты бастады. Былтыр денсаулық сақ­тау саласының өзінде 140 миллиардтан ас­там теңге орынсыз шығын анықталып, тиімді жұмсалды. 

– «Ауылдағы денсаулық сақтау жүйе­сін жаңғырту» ұлттық жобасы аясында екі жылдың ішінде халыққа алғашқы дә­рі­герлік көмек көрсететін 460 нысан пай­да­лануға берілді. Тағы 195 нысан жыл соңы­на дейін салынып бітеді. Ауқымды жұ­мыс. Алайда көпбейінді орталық ау­дан­дық ауруханаларды жаңғырту жұ­мы­сы өте баяу жүріп жатыр. Жоспар бойын­ша биыл 32 ауру­ханаға жөндеу жүргізілуге тиіс. Бірақ оның тең жартысының жоба­лық-сме­та­лық құжаты енді ғана әзір­ле­ніп, сараптама жа­салып жатыр. Жұмыс со­зылып кетті. Бұл мекемелерді меди­ци­на­лық құрал­дар­мен жабдықтау мәселесі де шешімін тап­қан жоқ. Аталған мәселені дереу шешіңіз­дер, – деп тапсырма берді Президент.

Биыл «Жайлы мектеп» ұлттық жо­ба­сы аяқталады. Барлық аймақта заман та­­­­лабына сай тірек мектептер желісі құры­лып жатыр. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша үш жыл ішінде та­ғы 1 300 мектеп жаңғыртудан өтеді. Бұ­дан бөлек, Президент Үкіметке зама­науи мек­тептер салуға қолайлы жағдай жасап, ор­та білім беру саласына жеке ин­­­вестиция тартуы қажеттігін тапсырды.

Президент халықпен кері бай­ланыс­тың маңызын баса атап өтті. 

– Мемлекеттік аппараттың басты мін­деті – азаматтарды толғандыратын өзек­ті мәселелерді шешу. Ол үшін, ең ал­дымен, азаматтармен ұдайы байла­ныс­та болу керек. Онсыз болмайды. Сон­дық­тан халықтан келіп түсетін өтініштерге ай­рық­ша назар аудару қажет, – деді Қасым-Жомарт Кемелұлы.

Президенттің сөзінше, ендігі басты мақ­сат – азаматтардың әл-ауқатын арт­тыру. 

– Алдағы жоспардың бәрін сапалы орын­дау қажет. Сөз соңында тағы да атап өт­кім келеді: бізге нақты нәтиже керек. Нә­тиже болса ғана даму болады, – деп Мемлекет басшысы сөзін түйіндеді.

Айта кету керек, сондай-ақ аталмыш жиын­да Премьер-Министр Олжас Бек­тенов еліміздің өткен кезеңдегі әлеу­мет­тік-экономикалық дамуы мен Үкіметтің биылға арналған жоспарлары туралы баян­дады. Премьер-Министрдің орын­басары – Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин еліміздің фискалдық жүйесін, яғни салық және бюджет сала­сын реформалауға қатысты ұстанымдар­ды таныстырды. Ақша-несие саясатына қатысты мәселелер бойынша Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов сөз сөй­леді. «Самұрық-Қазына» қорының бас­қарма төрағасы Нұрлан Жақыпов қор­дың қызметі туралы есеп берді.

Мейір ЖАСЫН