Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес (ЖЕЭК) отырысына қатысуы елдің Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) шеңберіндегі позицияларын нығайту жолындағы маңызды саяси әрі экономикалық қадам ретінде бағаланып отыр. Мемлекет басшысының 2026 жылы Кеңеске төрағалық етуі аясында ұсынған бастамалары Одақтың алдағы даму логикасын айқындап, интеграциялық күн тәртібін мазмұнды әрі прагматикалық арнаға бұруға бағытталған.
Осы мәселелер төңірегінде Ресей Ғылым академиясының Халықаралық кешенді стратегиялық зерттеулер институты (ИКСА РАН) жанындағы Орталық Азияны зерттеу орталығының жетекші ғылыми қызметкері, сарапшы Сергей Михневич өз пікірін білдіріп, Қазақстанның ЕАЭО ішіндегі рөлі, Тоқаевтың интеграциялық басымдықтары және Одақтың сыртқы экономикалық байланыстарды кеңейту әлеуеті жөніндегі көзқарасын ортаға салды.
- Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың ЖЕЭК отырысына қатысуын Қазақстанның ЕАЭО аясындағы позицияларын нығайту тұрғысынан қалай бағалайсыз?
- Ең алдымен, Қазақстан көшбасшысының ЖЕЭК отырысына қатысуының нәтижелілігі оның 2026 жылы Кеңеске төрағалық етуі аясында ұсынған күн тәртібіне тікелей байланысты. Аталған күн тәртібінің конструктивті әрі кешенді сипатын ерекше атап өткен жөн. Ол еуразиялық экономикалық интеграцияның іргелі мәселелерін қамтып, өзекті деректерге негізделген.
Бұл тәсіл алдағы жылға арналған интеграциялық бағыттардың толық спектрі бойынша тиімді жұмыс бағдарламасын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Осы бағыттарда нақты нәтижелерге қол жеткізу, соның ішінде ЕАЭО Іскерлік кеңесі сияқты бизнес-қоғамдастықты белсенді тарту арқылы, Қазақстанның Одақ ішіндегі позицияларын одан әрі нығайта түседі.
- 2026 жылға арналған ЕАЭО-ның қандай басым бағыттары Қазақстан үшін аса маңызды және оларды іске асыруда елдің рөлі қандай болуы мүмкін?
- Ерекше қызығушылық тудыратын бағыттардың қатарында жасанды интеллектіні пайдалану — интеграцияны дамытудың түбегейлі жаңа саласы ретінде — және өндірістік кооперацияны кеңейту мәселелері бар. Атап айтқанда, ЕАЭО-ға мүше басқа елдердің серіктестерімен кооперациялық жобаларды іске асыруға мүдделі қазақстандық компаниялар үшін елеулі әлеует қалыптасып отыр.
Мұндай ынтымақтастық тек нарықтарды кеңейтіп қана қоймай, үшінші елдердің ЕАЭО аумағында әзірге қолжетімсіз озық технологияларын интеграциялау арқылы өндірістерді түбегейлі трансформациялауға жол ашады. Сонымен қатар, инфрақұрылымды бірлесіп дамыту да аса маңызды бағыттардың бірі болып қала береді. Бұл салада жетекші ұлттық және халықаралық даму институттарын ынтымақтастыққа кеңінен тарту арқылы айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізуге болады.
- Қазақстан мен жалпы ЕАЭО-ның Глобалдық Оңтүстік, Оңтүстік-Шығыс Азия және Таяу Шығыс елдерімен экономикалық байланыстарды кеңейтуге ұмтылысын қалай бағалайсыз? Бұл әлемдік саудадағы күштер теңгерімін өзгерте ала ма?
- Әрине, ЕАЭО халықаралық деңгейдегі маңызды күш орталығы ретінде өзінің сыртқы экономикалық байланыстарын кеңейтіп, әртараптандырудан ұтады. Глобалдық Оңтүстік елдерінің қажеттіліктері үнемі артып келеді, мұның айқын мысалы — Африкадағы белгілі «демографиялық дивиденд». Алайда, егер құрлық елдері өзара сауданы арттыра алмаса, бұл әлеует толық іске аспауы мүмкін.
Осы тұрғыда ЕАЭО-мен ынтымақтастық оларға елеулі қолдау көрсете алады, әсіресе дайын өнім жеткізумен ғана шектелмей, аталған елдерді еуразиялық қосылған құн тізбектеріне тарту мәселесі көтерілген жағдайда. Бұл өз кезегінде үшінші елдердің нарықтарында ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің саясаттарын үйлестіру немесе интеграциялау, соның ішінде бейімделген қолдау шараларын дамыту қажеттігін алға тартады. Мұндай шешімдерді әзірлеуде ЕАЭО көшбасшыларының бірі ретінде Қазақстанға еуразиялық іскерлік қауымдастық та елеулі қолдау көрсете алады.