Қытайда карантин кезінде ажырасу көбейген. Коронавирус пандемиясынан кейін үйге қамалған ерлі-зайыптылардың дені екеуара сезімнің суынып кеткенін айтып, шағымдануда. ҚХР-дың Хунань аймағында наурыз айының ортасында айырылысу туралы арыз берушілер көбейіп кеткені сонша «сот орындаушылардың су ішуге уақыты болмады» деп жазады Globalnews.ca басылымы. Жуырда әлеуметтік желілерде қазақстандық әйелді күйеуінің ұрып-соғып, бетін тіліп тастағаны жайлы ақпарат тарады.
Бірден айтайық, бұл мақаламызда ажырасып жатқан жатжұрт азаматтарының мұңын мұңдағалы отырғанымыз жоқ. Десе де, әлемдік ақпарат көздері жаппай жазып жатқандықтан, әуелгі мысалды сол елден келтіріп отырмыз. Өйткені адамзат баласын бір қауыздың ішіне сыйғызғандай бүрістіріп, карантинге жабуға себеп болған COVID-19 вирусы Қытайдан шыққандықтан, халық саны көп мемлекеттегі әр жаңалыққа елеңдеуге негіз бар. Globalnews дерегінше, 10 ақпаннан бері Хунаньда 311 некелесу, 206 ажырасу оқиғасы тіркелген. «Адамның көптігінен ажырастыру рәсімі 40 минут пен 1 сағаттың ішінде орындалып, жұптардың тағдыры шешілуде» деп жазады жоғарыда аталған портал. Бұл – бір қаладағы жағдай. Ал Bloomberg-тің жазуынша, Сиань және Дачжоу қалаларында да рекордтық көрсеткіш тіркелуде. Агенттікке пікір берген адвокат Стив Ли бұрын елде айырылысуға көзге шөп салу болса, қазір карантинде үйге сыймаудың салдары осыған әкеліп отыр. «Неғұрлым уақытын бірге өткізген сайын, соғұрлым бір-бірін көрместей болуда», – дейді адвокат.
Иә, Қытайға күлер жайымыз жоқ. Отбасындағы жанжал, шаңырақтың шайқалуы біздің елде де жиі көрініс тауып жататыны жасырын емес.
Сәуірдің 1-і күні «Азаматтарға арналған үкімет» МК басқарушы директоры Мұрат Жұманбай Facebook әлеуметтік желісіне «Бүгін бір келіншек 1414-ке «күйеуім менімен ажыраспақшы. Енді не істеймін?» деп хабарласыпты…» деген жазба қалдырды. Әуелгіде, күлкі күніне орай әзіл шығар деп ойлағанбыз. Пост астына жазылған комментарийлер де соны меңзеген. Дегенмен Мұрат Жұманбай пікірлерге жауап ретінде шынында да сондай қоңыраудың тіркелгенін растап жазды. Одан бөлек, әлеуметтік желілерде қазақстандық әйелдердің жедел жәрдемге хабарласып, күйеуінен зәбір көргенін, арашалауын өтінгені жайлы да жазбалар оқыдық. Бұл енді күлетін жағдай емес, дәрменсіздіктен туған әрекет. Коронавирус пандемиясынан сақтанып, карантин шектеулерінен соң көптеген мекемелер, кеңес беруші орталықтар жұмысын тоқтатқаны белгілі. Төтенше жағдай тұрмыстық зорлық-зомбылық көріп жатқан қоғамның әлсіз топтарына қиындық тудыруда.
Өкінішке қарай, елімізде төтенше жағдай жарияланып, карантинге жабылмай тұрып та ажырасу фактісі көп кездесетін. Ресми статистикаға сүйенсек, Қазақстанда 4 аптада 120 жыныстық зорлық оқиғасы, 5 232 соққыға жығу, 48 суицид оқиғасы тіркеледі екен. Яғни, 1 айдың ішінде болып жататын әдеттегі жағдайдың түрі. Отбасында зорлық-зомбылыққа ұшыраған әйелдердің құқығын қорғайтын «НеМолчиKZ» қорының жетекшісі Дина Смаилованың (әлеуметтік желідегі есім-сойы – Дина Таңсәрі) айтуынша, елімізде күн сайын 218 әйел полицияға арызданады, олардың арасында ауыр жарақат алатындар көп.
– Жоғарыда келтірген деректер карантиннен бұрын тіркелгендер. Ал қазіргі жабық уақытта ондай зәбір көрген жандардың құқық қорғау мекемелеріне шағымдануына мүмкіндік жоқ. Олар қорқады. Оннан бірі ғана хабарласады. Сол себепті карантинде қамалып, үнсіз жағдайда қиындық көріп жатқан қыз-келіншектерге көмек көрсетуіміз керек, – дейді Дина Смаилова.
Елімізде қалыптасып отырған ахуалға байланысты «НеМолчиKZ» қоғамдық қоры әйелдердің қауіпсіздігі үшін де төтенше жағдай қабылдау керек екенін айтуда. «Біз Мемлекет басшысынан тұрмыстық зорлық бойынша тіркеуде тұрғандарды айрықша бақылауға алатын жеке Жарлық шығаруын сұраймыз. Екіншіден, мұндай жағдайға душар болған отбасын арнайы қызметкерлер 2 аптада бір рет аралап, жағдайымен танысуы керек. Соққыға жығылған әр әйел өзінің мемлекет пен қоғамның қорғауында екенін сезінуі тиіс. Қала және ауыл тұрғындарын тұрмыстық зорлық болса полицияға қалай хабарласуын үйретіп, байланысты жеңілдету. Қазір карантин жағдайында бізге күніне 10-15 қоңырау түседі. Ауыр соққы алған қыз-келіншектердің көбі жарақатына байланысты ауруханаға баруға коронавирус жұқтырып аламын ба деп қорқады. Полицияға хабарласқанмен пайда жоқ, олар мұндай жағдайға тұрмыстық жанжал деп қарап, ескерту берумен шектеледі. Ал полиция кеткен соң әйелдер тағы да зорлыққа тап болады. Сондықтан зорлық-зомбылықтың жазасын күшейтіп, қоғам болып араша түсуіміз керек», – дейді «НеМолчиKZ» қорының жетекшісі.
КОРОНАВИРУС КЕСІРІӘЛЕМДІ ӘБІГЕРГЕ САЛДЫ
Жер шарында жаппай індет тарап жатқан кезде қауіпсіздік үшін жасалатын жалғыз қадам – карантин. Әйтсе де, оның талабына шыдап, тәртібіне көну оңай емес. Үйге қамалу вирустан сақтану жолы болғанымен, төрт қабырға жанына сая, тірлігіне тірек бола алмай жатқан адамдардың жағдайы барлық мемлекетте сезіліп жатыр. Әйтсе де, коронавирус пандемиясы кезінде әр ел өз азаматтарына түрлі жағынан моральдық қолдау көрсетіп бағуда. Мәселен, Малайзияның Әйелдер ісі бойынша министрлігі коронавирус кесірінен болатын келеңсіздіктің алдын алу бойынша өзгеше ұсыныс жасады. Яғни, билік әйел азаматшаларды үйде әдемі киініп, боянып жүруге шақырды. Интернетте #WomenPreventCOVID19 хэштегі арқылы тараған жазбада әйелдерге үй ішінде жайлы атмосфера жасап, күйеулерінің «бұрқылдауына» жол бермей, әзілді көбірек қолданып, дауыс интонациясын құбылтып сөйлеуді ұсынған.
Алайда министрліктің мұндай ұсынысын құптамай отырғандар бар. Тұрғындардың пікірінше, бұл кеңес «гендерлік стереотиптерді насихаттайды». Желі қолданушылардың кейбірі биліктен мұндай хэштегті таратпауды талап етті.
Ал Францияда карантин уақытында 200 000 әйел тұрмыстық жанжалдың құрбанына айналғаны анықталған. Осыған байланысты ел билігі зорлыққа тап болғандарды құтқарудың шарасын қабылдады. 19 наурыздан бастап Францияда Әйелдердің ынтымақтастығы федерациясының 3919 нөміріне тегін әрі анонимді түрде хабарласуға мүмкіндік берді. Францияның Гендерлік теңдік мәселелері бойынша министрлігі өткен аптада қызметін жетілдіріп, жұмысын жандандырды. Осының арқасында соңғы күндері шағымданушы әйелдер саны азайған.
CNN агенттігі хабарлағандай, отбасында зорлық көрген жандарға көмек беру үшін Франция, Италия, Испания үкіметі жаңа мүмкіндік қарастырып жатыр. Қазір барлық елде карантин, тек азық-түлік дүкендері мен дәріханалар ашық. Сондықтан жоғарыдағы мемлекеттер «маска 19» атты код сөзін ойлап тапты. Карантинде үйде зорлық көріп отырған әйелдің аңдушысы қасында. Сол себепті құзырлы мекемелерге телефон шала алмауы мүмкін. Ол дәріханаға барып, «маска 19» деген сөзді айтуы тиіс. Сол код бойынша оған қажетті көмек көрсетіледі.
ТҮЙІН:Абай атамыз «Қызықтан өзге қалсаң бос, қатының, балаң, досың бар» деп жазғанын білеміз. Осы нағыз қазіргі карантинге қатысты айтылған сөз секілді. Өзге қызықтан ажырап, өз-өзіңмен шектеліп қалған сәт. Әсіресе, тұтас тірлігі тоқтаған ірі қаланың тұрғындарына қиын-ақ. Десек те, карантин – түрменің казармасы емес. «Өз үйің – өлең төсегіңде» жатып, өткенге есеп беретін, болашақты болжайтын кез. Тіл үйренуге таптырмас уақыт – осы. Психологтер үйде отырған адам таңертеңнен кешке дейін айналысатын ісінің кестесін жасап, сол бойынша әрекет етсе ол да ермектің бір түрі екенін айтады. Десе де, барлық отбасында жағдай бірдей емес. Сондықтан «карантин талабын сақтай отыра жақындарыңызға, таныстарыңызға жылы сөз арнап хабарласып, жәрдем берген жөн», дейді мамандар. Ең бастысы, коронавирус індеті мәңгілік тұрмайтынын түсінген дұрыс. Басынан небір нәубетті өткізген қазақ халқы мұндайда «Көппен көрген ұлы той» дейді. Демек, көппен көрген қиындықтың соңында, көппен бірге қарсы алатын жақсылықтың да барын ұмытпағайсыз.
Бауыржан БАЗАР