Соңғы уақытта балаларға зорлық жасалғаны жайлы жиі естіп жүрміз. Оның үстіне заманның ағымына қарай бейнетаспаға түсірілген заттай дерек қоса жүреді.
Оның үстіне заманның ағымына қарай бейнетаспаға түсірілген заттай дерек қоса жүреді. Кейбірін ашып қарауға жүрегің дауаламайды. Өгей баласына зәбір көрсеткендер, балабақшадағы тәрбиешілердің балақандарды тәртіптеуі, ақысын алып, балаға бас-көз болып отырғандардың зұлым іс-қимылдары – тізе берсеңіз, соңына жету қиын. Кінәлі кім? Мәселенің мәні қаншалық тереңде жатыр?
Күні кеше, нақтырақ айтқанда, 2 мамырда Алматыдағы №37 балабақшада болған оқиға ел аузында жүр. 35 жастағы тәрбиеші түскі ұйқы кезінде оянған екі баланы желкелеп, сілкілеп, артынша аяқ-киіммен ұрады. Мұның бәрі ішкі камера жазбасына түсіп қалған. Бүгінде осы оқиғаға қатысты Алатау ауданының полициясы тергеу жүргізіп жатыр. Полицияға ата-аналардың бірі 3 мамырда арыз берген. «Бұл дерек Қылмыстық кодекстің 140-бабы 2-бөлімі бойынша сотқа дейінгі тергеулердің бірыңғай реестріне тіркелді. 35 жастағы балабақша тәрбиешісі қылмыстық жауапқа тартылған» деп мәлімет берді қалалық полиция департаменті.
Сонымен бірге, бұл оқиғаға байланысты қалалық білім беру басқармасы да түсінік берді. «Бұл оқиға 2 мамырда кіші балалар тобында болған. №37 балабақшаның тәрбиешісі педагогикалық тәрбиеге жат қылық көрсеткен. Анасы баласының көгерген бетін көріп, 3 мамырда балабақша меңгерушісіне шағым айтқан. Балабақша меңгерушісі мен анасы ішкі камера жазбаларын қарап шыққан. Кадрлардың бірінен тәрбиешінің қол көтергені анық болды» деді қалалық білім беру басқармасынан. Бүгінде балабақша тәрбиешісі Еңбек кодексінің 52-бабының 14-пунктімен жұмыстан босатылды. Сонымен қатар балабақшада аталған дерекке байланысты өндірістік жиын өткен. Ал меңгерушіге ұжымның тәртібін қадағалауды қолдан шығарғаны үшін сөгіс жарияланды. Мектепке дейінгі білім беру ошағының жұмысы қалалық білім беру басқармасының қатаң бақылауына алынды.
Мұндай фактілерді айта берсек, ел бойынша санына жетіп болмаспыз. Бүгінде балабақшалардың басым бөлігінде камера орнатылған. Кейбірінде ата-аналардың онлайн қарап отыруға мүмкіндігі бар. Баласының не ішіп-жеп, уақытын қалай өткізіп жатқанын қадағалап отыруға таптырмас тәсіл. Мекеме қызметкерлері «Камера көріп тұр» деп жұмысын сапалы істеуді ғана емес, тәрбиеге жат қылық көрсетпеуді ойластыратын болар дегенбіз. Әйтсе де, аталған деректер азаюдың орнына көбейіп келеді. Бұған әсер ететін факторларды қарастырып көрген жөн болар.
Осы тектес оқиғаны алдымен ата-ана психологиясы мен қабылдауына салып көрсек. Әлбетте, ақысын төлеп, бала-шаға қамымен жұмыста жүрген жандар бауыр еті – баласын балабақша қызметкерлеріне сеніп тапсырады. Ол жақта тек 9-дан 6-ға дейінгі уақытын өткізсін деп емес, мектепке даярласын, тәртіпке бағынып үйренсін деген ниетпен береді. Ұжым мен орта көріп өскен бала көпшіл, бауырмал болады. Осы ретте балабақшаның бала тәрбиесінде алар орны зор екені байқалады. Ал енді қанаттыға қақтырмай отырғанда арнайы білім алған маманның дөрекі қылығын байқаса не болады? Мұндайда наразылық туары, артынша қызметтен кетуін талап етуі заңды. Бірақ бір айта кетерлігі, бүгінгі баланың тәрбиесі де басқаша. «Менің айтқаным ғана болады», «менікі ғана дұрыс», «маған ұрсатын ешкім емессің» деген позиция басым дегенді жиі естиміз. Педагог, психолог мамандар осындай пікірді жиі айтады. Яғни, бәрін біліп туатын балалардың бойына эгоизмнің сіңуіне ата-аналардың тікелей әсер ететіні бар. Қит етсе, арыз жазып, артына түсетіндер – бөлек әңгіме. Осы жағынан қарастырсақ, таяқтың бір ұшы ата-аналардың өзіне келіп тіреледі.
Мәселені маман тұрғысынан қарастыралық. Әдетте «мамандық пен жар таңдаудан қателеспеу керек» деп жауыр болған сөзді қайталай береміз. Тәрбиеші боламын деп таңдаған адам жұмыс барысында кездесетін қиындықтарды, оларға қойылатын талаптар мен артылатын жауапкершілікті жақсы білуі тиіс. Күні ертең ел келешегіне үлес қосатын балаға бастапқы тәрбие беретінін ескеруі керегі тағы бар. Балалардың қырсық та қыңыр мінезіне төтеп беру, онымен қоймай сәл қисайыңқырап бара жатқан шыбықты сындырып алмай, түзеуді ойлау – міндеті. Десек те, тұрақты жұмысы бар қызметкерлер күйзеліске бейім келеді. Оған бірнеше себеп бар: жалақы мөлшерінің төмендігі, ұжымда берекенің болмауы, мамандыққа деген сүйіспеншіліктің болмауы, жеке басының мәселелері, өзге де қиындықтар. Осылардың барлығы сайып келгенде сапаға сын келтіреді.
Біздегі бір проблема – кінәлі адамды іздеу. Осылайша, жауапкершілікті өз мойнымыздан ала салғымыз келеді. Басқа біреуге арта салуға да шеберміз. Түптеп келгенде жүйенің жөнсіздігіне тіреледі. Азаматтық қоғам құруға талпынған жұрт барлығын алдымен өзінен бастайды. Ата-ана болса, балаға дұрыс тәрбие беруді көздейді. Маман болса, кәсіби білігінің дәрежесін үнемі көтеріп, өзі де дамуға ұмтылады. Жеке бастың қиындықтары қызметпен араласып, хаосқа айналғанда, біз айтып отырғандай мәселелер жаңбырдан кейінгі саңырауқұлақша көбеймесе, азамайды. Бұл – анық.