Қауқарсыз баланы ұрып-соққан кім?
Қазір прокурорлық тексерудің барлық материалы құқық қорғау органдарына берілді. Тексеру нәтижесі көрсеткендей, 3 жастан 18 жасқа дейінгі 40-тан астам мүгедек балалары бар нейропсихиатриялық орталықтың медбикелері мен тәрбиешілері емделушілерді арқанмен жиі байлап отырған екен. Сонымен бірге, заңға сәйкес психоневрологиялық патологиясы бар емделушілерге қатысты мұндай сақтандыру шаралары тек бір жағдайда қолданылады екен: яғни, психиатриялық ауруханаларға қатысты. Балалар психоневрологиялық орталығында емделушілерге әсер етудің басқа тәсілін таңдауы керек еді. Олар қандай бір агрессия тудырса да, қауқарсыз баланы ұрып-соғып, байлап қоюға бола ма? Көпшілік пікірі осыған саяды. Ата-аналар амалсыздан науқас балаларын осындай орталыққа әкелуге мәжбүр. Бұл оларды қинасын, байлап қойсын деген сөз емес. «Ата-аналар науқас балаларына шамасы келмеген соң, осында әкеледі. Олармен жұмыс істеу өте қиын. Кейде мәжбүрлі түрде осындай қадамға барады» дейді ата-аналардың бірі. Балаларды «қинаған» қызметкерлердің жазасы ауыр болуы керек. Орталық директорын жұмыстан шығару мәселесі де айтылып жатыр. Ал психоневрологиялық орталық Павлодардың индустриалды аймағынан қаланың іскерлік бөлігіне көшірілуі тиіс.
Бұл жағдайды «Nur Otan» партиясы бақылауға алды. «Біз нақты осы мекеме басшысын және оған жауапты басқарманың жетекшісін жауапкершілікке тартамыз. Оларды партия құрамынан шығаруға шешім қабылдамақпыз», – деді «Nur Otan» партиясы ОФ партиялық бақылау комитетінің төрағасы Олег Костенко.
Түркістандағы ахуал
Бұған дейін Түркістан облысындағы мүгедек балаларға арналған интернатта арнайы тексеріс нәтижесінде балаларды ұру фактісі дәлелденген еді. Бұл туралы «Астана» арнасы арнайы репортаж жасаған еді. «Балалар орталықтағы төрт қызметкердің оларды ұрып-соққанын айтқан. Дегенмен орталық директоры мен орынбасары, тәрбиешілер балаларға құлақ аспаған және тиісті шараларды қабылдамаған. Тексеріс кезінде төрт адамның үшеуі өз еркімен жұмыстан шығып кеткен. Қазіргі таңда бұл іспен Төле би ауданының Полиция басқармасы айналысып жатыр» дейді. Балаларға «бұзылған» азық-түлік бергені, олардың денесін жылытқыш құрылғыларға күйдіру фактілері болғаны айтылған. Қазір қылмыстық іс жүріп жатыр. Егер кінәсі дәлелденсе, медқызметкер мен педагогтер екі жылға бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Комиссия мүшелері мекеменің әкімшілігін түгелдей ауыстыруды талап етіпті.Аружан Саин не дейді?
«Бізде өкінішке қарай, осындай мекемелерде оқыс жағдайлар болып, балалар құқығы аяққа тапталып жатыр. Қаншама тексерістен ешқандай нәтиже жоқ. Әрі кетсе, басшысы бір мекемеден осы жүйедегі бір мекемеге жұмыс ауыстырады. Менің алаңдайтыным, интернаттағы ата-анасы жоқ балалардың құқығын қорғау қиын. Жанында қорғайтын адамы да жоқ. Мұндай мекемелер облыс орталығынан шалғайда орналасқандықтан, жұмысын бақылау оңай емес. Сондықтан мұндай мекемелерді облыс орталықтарына немесе ірі қалаларға көшіру керек деп есептеймін. Сонда өңірдегі басшылар, басқарма, департамент жетекшілері, үкіметтік емес ұйымдар, прокуратура, қоғам белсенділері жағдайды бақылап, балалардың өміріне араласар еді», – дейді Аружан Саин. Бала құқықтары жөніндегі уәкілдің көтеріп отырған мәселесі орынды. Шалғай ауылдардағы интернатта не болып жатқанын көпшілік біле бермейді. Мұндай орталықтардағы емделушілердің хал-ахуалы қандай? Неге біз төрт баланың өлімінен кейін, не болмаса, Павлодардағы психоневрологиялық орталықтағы «жұдырық жұмсау» оқиғасынан кейін ғана хабардар боламыз. Ата-ана баласын ондай орталыққа еріккеннен апармасы белгілі. Жаны жаралы, мүмкіндігі шектеулі балаға одан ары қиянат көрсетсек, байлап қойсақ, «ұрып-соқсақ», адамдық қасиетіміз қайда? Әлде жанында жанашыр адамы жоқ балалардың құқығы осылай таптала бере ме? «Ерекше қажеттілігі бар адамдар үшін бірдей мүмкіндік жасалуы тиіс». Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің алғашқы Жолдауында осылай деген еді. Ендеше, мүмкіндігі шектеулі балалар да қоғамның бір мүшесі. Оларға да дені сау адамдарға жасалғандай мүмкіндік жасалуы тиіс. Оларды қоғамнан алшақтатуға, қиянат көрсетуге жол жоқ.
Айсұлу МОЛДАБЕКОВА,
әлеуметтанушы:
– Оңалту мекемелерінде мұндай жағдайлардың жиілеуі, бала құқығының тапталуы біздің қоғамымызда әлі де болса, азаматтық қоғам институттарының, бала құқығын қорғау бойынша үкіметтік емес ұйымдардың жұмысының әлсіздігін, төмендігін, жолға қойылмағандығын көрсетеді. Себебі үкіметтік емес ұйымдарды қолдау бойынша «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» жыл сайын бала құқығын қорғауға арнайы лоттар бөледі. Бала құқығын қорғау үшін бөлінген қаржыны тиімді жұмысқа жұмсап отырмыз ба, мәселе – осында. Мұны қадағалап отырған ешкім жоқ. Ол ұйымдардың есеп-қисаптары қағаз жүзінде қабылданғанымен, жалпылама сапалық бақылау жоқ. Сондықтан да бала құқығын қоғам болып, реттей алмай отырмыз. Үкіметтік емес ұйымдар мен әкімдік тарапынан арнайы комиссия түзілуі керек. Ол комиссияның құзыретіне осындай оңалту мекемелері бөлініп берілуі тиіс. Соған орай комиссия қоғамдық бақылау жүргізеді. Әрине, құқық қорғау органдары, прокуратура да бақылау жасап отырады. Дегенмен комиссияның жұмысы бөлек болуы тиіс. Балаларды оңалту орталығындағы, балабақшалардағы тәрбиешілердің біліктілігі жоғары болуын да қамтамасыз еткен жөн. Өйткені олардың көбінің жалақылары өте аз. Ондай мекемелерде білікті мамандар жұмыс істеуге құлықсыз. Баламен жұмыс істейтін тәрбиеші және тағы басқа мамандарды жұмысқа алуда конкурс өткізген дұрыс. Өкінішке қарай, бізде ондай конкурстар жоқтың қасы. Жалақысы көтерілмесе, дұрыс әлеуметтік жағдай жасалынбаса, ондай мекемелерге білікті маман бармайтыны анық. Біз осы жағын реттеуіміз қажет.
Гүлзина БЕКТАС