«СК-Фармация» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2009 жылы ақпанда «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының жанынан құрылған. Компания Денсаулық сақтау министрлігінің меншігінде. Дәрі-дәрмек дүрбелеңіне тікелей жауапты мекеменің басқарма төрағасы болып Ерхат Есқалиев тағайындалды. 44 жастағы Есқалиев бұған дейін Ұлттық кәсіпкерлер палатасының Көлік логистикасы ішкі комитетінің төрағасы қызметін атқарған. Ол Мемлекет басшысының сынына ұшырап, жұмысынан айырылған Берік Шәріптің орнына келді. 10 шілдеде өткен Үкімет отырысында Қасым-Жомарт Тоқаев Денсаулық сақтау министрі Алексей Цойға: «Кейінгі 15 жылда осы ұйым («СК-Фармация» – ред.) туралы естіп жүрмін. Бәрі сонда жұмыс істегісі келеді, бұл ұйымның айналасында қандай да бір кландық мүдделер бар», – деп күдік білдірді. Ал Сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттік төрағасы Алик Шпекбаевқа ұйымды жемқорлық қатері бойынша тексеруді тапсырды. Сондай-ақ Президент компания басшысы Берік Шәріпті жұмыстан босатуды бұйырып, қажет болса, оның үстінен қылмыстық іс қозғау керегін айтты.
Жалпы, жаз айларында COVID-19 індеті мен белгілері коронавирусқа ұқсайтын пневмония өршіп, ауруханалар аузы-мұрнынан шығардай лық толды. Өз-өзін емдеуге мәжбүр болған адамдар жаппай дәріханаларға лап қойды. Көп ұзамай дәріханаларда парацетамол секілді дене қызуын түсіретін қарапайым дәрілердің өзі бітіп қалды. Денсаулық сақтау министрлігі дәріханаларды қамтамасыз еттік дегенімен, дәріханалардың алдындағы ұзын-сонар кезек бірнеше аптаға жалғасты. Дертіне дауа іздеген жұрт қала кезіп, іздегенін таба алмай жүргеніне шағымданды. Қазақстанның медициналық ұйымдарын дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге міндетті «СК-Фармация» жұмысына сын көбейді.
Үкімет отырысында Тоқаевтың сауалына жауап берген Алексей Цой компанияның отандық дәрі өндірушілерді қолдап отырғанын, соның арқасында елдегі фармацевтика өндірісінің үлесі жыл сайын 22 пайызға артып отырғанын алға тартты. Одан бес күн бұрын дәрі тапшылығының себебін түсіндіруге тырысқан вице-премьер Ералы Тоғжанов «Қазақстан дәрінің 13 пайызын ғана өндіреді, қалғаны импортталады» деген. Қарама-қайшы сандардың қайсына сенесіз, патша көңіліңіз білсін.
Ал «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының» (ӘМСҚ) жаңа басшысы – Болат Төкежанов. Алексей Цойдың сөзінше, Болат Тұрғанұлының денсаулық сақтау жүйесінде тәжірибесі мол, саладағы ең маңызды реформаларды жүзеге асыруға тікелей қатысқан, барлық проблеманы іштен жақсы біледі. «Қазір еліміздің денсаулық сақтау саласы қиын кезеңді бастан өткізіп отыр, бұл ретте коронавирусқа қарсы күрес шараларының шығынын өтеуде сақтандыру қорының рөлі өте маңызды», – дейді министр.
48 жастағы Болат Төкежанов – Қазақ мемлекеттік басқару академиясын экономист мамандығы бойынша (1994 жыл), Қазақстан Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясын мемлекеттік және жергілікті басқару мамандығы бойынша (магистратура, 2010 жыл) тәмамдаған. Бұған дейін дейін Денсаулық сақтау министрлігінде жауапты хатшы, вице-министр қызметтерін атқарған.
Қордың экс-жетекшісі Айбатыр Жұмағұловтың жайы не болмақ? Пандемия ушыққан тұста басы дауға қалған шенеунік алдымен дәрі-дәрмек тапшылығы, ПТР талдауының жоқтығы, ауруханадағы ахуалдың қиындағаны үшін біраз сөгіс естіді. Тәуелсіз зерттеуші Гүлбану Әбенова мемлекеттік сатып алулар дерегі негізінде қордың салық төлеушілер ақшасын үлкен көлемде ысырап қылғанын әшкереледі. Айбатыр Жұмағұловтың жары, белгілі тележүргізуші Гүлбаршын Зайырова жақында күйеуі сыйлаған он екінші автокөлігімен мақтанып пост жазып, отқа май құйды. Әрине, бұл жаңалықты елемей-ақ қоюға болар еді. Әйеліне аспандағы айды әперсе де әркімнің өз еркі емес пе? Бірақ жұрттың шулайтын жөні бар. Себебі медициналық сақтандыру қоры – Үкімет жарлығымен құрылған акционерлік қоғам. Ал оның басшысы – салық төлеушілер есебінен жалақыға өмір сүретін шенеунік. «ӘМСҚ басшысы осыншама ақшаны қайдан алған? Сол ақшаға қаншама маска, қаншама дәрі-дәрмек, өкпені желдететін құрылғы, антисептикалық құрал сатып алуға болар еді» ғой деп желіні желдеткендер көп.
Іле-шала Медициналық сақтандыру қорының Қоғаммен байланыс департаментінің басшысы Ермек Болтаев осы жағдайға қатысты пікір білдірді. Оның пікірінше, біреулер Айбатыр Жұмағұловқа қарсы қасақана кампания ұйымдастырған.
«Мен қазірдің өзінде осындай 15 жазбаны есептедім. Мен болжай аламын және менің болжамдарым нақты фактілерге негізделген, 15 рет біреудің әйелі туралы жазу немесе 15 рет бұл барлық төлем арқылы таргеттеу яғни адамдардың белгілі бір мүдделері бар», – дейді Болтаев.
Жұмағұловтың соңына шам алып түскен кімдер екенін қайдам, бірақ онсыз да бұл қордың жұмысына байланысты сын жетіп артылатын. ӘМСҚ Үкіметтің 2016 жылғы 1 шілдедегі қаулысы негізінде құрылып, 2017 жылдан жұмыс істей бастады. Содан бері ел азаматтары табысының бір бөлігін қорға аударып, медициналық қызметті сақтандыру қорына төлеген жарнасы есебінен алуға тиіс еді. Шенеуніктер бұл қадамды медициналық қызмет сапасын жақсарту мақсатында жасағанын мәлімдейді. Primeminister.kz сайтында 16 қаңтарда жарияланған ақпаратқа сүйенсек, қазақстандықтардың 97 пайызы – МӘМС қатысушылары. 2017 жылдың 1 шілдесінен бастап 2019 жылдың 31 желтоқсанына дейінгі кезеңде аударымдары мен жарналарының жалпы сомасы 246,9 млрд теңгеге жеткен. Алайда тұрғындардың ойынша, бәлендей өзгерген ештеңе жоқ. Коронавирус асқынған кезеңде сақтандыру қоры ПТР талдауы секілді ең қажет медициналық қызмет шығындарын көтермей отыр.
Еркебұлан НҰРЕКЕШ
