Сарапшылардың пайымдауынша, табиғатты таза, жабайы қалпында сақтау – туризм саласынан мол пайда табуға мүмкіндік береді. Осы орайда «Қазақстанды таны/Open Qazaqstan» жобасы аясында елге келген халықаралық танымал тревел-блогерлердің туризм секторын тұншықтырған түйткілдер мен ашылып жатқан мүмкіндіктер жайындағы тұжырым-түйіндерін білдік.
Еліміздегі қорықтар мен тарихи орындарға отандық және шетелдік блогерлер, фотографтар, журналистер үшін саналуан экспедициялар ұйымдастырып жүрген PhotoSafari жобасының негізін қалаушы және жетекшісі Катерина Кошко шенеуніктердің заманауи турист туралы түсінігі ескіріп қалғанына назар аудартады. Мәселен, туризмді дамыту үшін республикамызда орман оталып, таулы бөктер түзетіліп, алып аумақ тазартылады, далиып жатқан аудан-ауласы бар нысандар салынады. Табиғат әрірек аласталады. Шынында, сарапшының байламынша, туристік нысандар қоршаған орта аясына үйлесімді түрде кірігіп кетуі тиіс.
– Біраз жылдан бері әртүрлі экспедициялар ұйымдастырып келеміз. Нәтижесінде, Қазақстанның әр түкпірін, тау мен тасын таныдық. Оны бүкіл әлемге танымал еткіміз келеді. Сондықтан көптеген елдерден қонақтар шақырып, көрсетудеміз. Менің ойымша, туристік саладағы қазақстандық маркетингтік стратегия ескіріп қалды. Біз қазіргі саяхатшыны не қызықтыратынына екпін түсіруіміз керек. Біреу музейлерді аралауға ынталы. Енді бірі табиғат аясында демалып, пейзажды суретке түсіруге ынтығады. Демек, олардың нақты бір тобына ғана бар күш-жігерді шоғырландыруға болмайды. Жан-жақтылық керек. Шетелдік туристке не ұсынатынымызды нақты түсініп алғанымыз жөн, – дейді К.Кошко.
Қазақстанда көрнекті тарихи орындарға апаратын жолдар жоқ.
Ол қонақүйлік-жағажайлық демалыста AI (All inclusive), тіпті UAI (Ultra all inclusive) тұжырымдамасы бойынша жұмыс жасайтын елдермен тең бәсекелесе алу түгіл, қасына да жолай алмайтынымызды айтады. Оның орнына Қазақстанның бірегей, дара құндылығы – тұмса табиғаттағы демалыс бағытын басымырақ дамытқан абзал.
– Таяуда ғана осындай бес күндік саяхаттан оралдық. Шетелдіктер тарапынан, әсіресе, табиғат аясында тынығуға құмартқандар көп екенін байқадық. Оны Rest in the Wild деп атайды. Біз осыған салмақ салуға тиістіміз. Қазақстанда көрнекті тарихи орындарға апаратын жолдар жоқ. Жол бойында жабдықталған дәретханалар да жоқтың қасы. Біраз жерде интернет ұстамайды. Басқа турист мұндайды бір көрсе не естісе, бұл жаққа екінші рет аяқ баспайды. Ал көркем табиғатты жаны сүйетіндер үшін бұл – бір ғанибет, жаңа тәжірибе, – дейді К.Кошко.
Kazakh Tourism ұлттық компаниясы басқарма төрағасының орынбасары Қайрат Сәдуақасов отандық туризмнің осал тұстары әзірге көп екенін жоққа шығармайды.
Жалпы, заманауи турист – сын-қатерге қасқайып қарсы жүретін батыл адамдар. Дүниежүзінің бір бөлігінде әскери қақтығыстар, жарылыстар, төңкерістер болуда, тағы бір елде жер сілкініп, жанартау атқылауда. Әлдебір елдерде қауіпті індеттер өршуде, бірақ саяхатшылар бәрібір сапарға шығады. Әлемде туристер саны 1,3 миллиард адамға жетті және бұл сан ұлғаюда. 2030 жылға қарай 1,5 миллиардтан асады деп болжанып отыр. 6 жыл бұрын мемлекеттік деңгейде туризм мәселелерімен айналыса бастағанымда, саяхатқа арналған шетелдік TripAdvisor тұғырнамаларының бірінің басшысымен әңгімелестім. «Біз, саяхатшылар үшін, Қазақстан – last unknown frontier, яғни соңғы белгісіз меже» дейді ол. Тәжірибелі туристердің көбі Лондон, Франция, Түркия және басқа да елдерде бірнеше рет болып, әбден таныған. Ал Қазақстанды білмейді және сол білмейтініне, көрмегеніне ыңғайсызданады. Біз осыны пайдалануға тиіспіз! – дейді Қ.Сәдуақасов.
Біраз жерде интернет ұстай алмайсыз.
Әрине, «күш салмасақ та келеді» деп босқа марқаюға болмайды. Себебі, жалғыз қазақ елі емес, өзге орталықазиялық республикалар да last unknown frontier саналады.
Қазақстан кезінде қымбат мұнайына сеніп отырғанда, Өзбекстан мен Қырғызстан туризмін қуатты әрі қарқынды өрістетіп әкетті. Енді мемлекетімізге алдымен солар қатаң бәсекелестік құрады.
Әлеуметтік желілерде 5 миллионнан астам жазылушысы бар британдық тревел-блогер Луи Коул (@funforlouis) өз аудиториясын Қазақстанға шақырар болса, олардың қызығушылығын «таза табиғат» деген тіркеспен оята аларына сенімді.
– Мен бұған дейін 85 елді араладым. Енді Қазақстанды тамашалап, Алматы облысына сапарлау жоспарымда бар. Жазылушыларым мен достарым да келуі үшін оларға Қазақстан мен оның табиғаты жайында айтып бергім келеді. Елдеріңіз туралы алғашқы әсерім тамаша, халықтың қонақжайлылығы қайран қалдырды. Адамдар кәдесый, шоколад, конфет, әйтеуір қонаққа бір сыйын ұсынып қалуға тырысады екен. Бұл – турист тарту үшін басты бір құндылық. Қазақтар – дүниедегі достық пейілдегі халық! – дейді Луи Коул.
Ілгері жетелеген қыздың қолынан ұстап, қоршаған ортаны суретке түсіруге құрылған, Инстаграмда аса танымал болған FollowMeTo (соңымнан ер) жобасының негізін қалаушы, ресейлік блогер Мурад Османн Қазақстанға бірнеше рет келіпті. Ол жаһандық деңгейде жариялауға тұрарлық қазақстандық туристік брендтермен де таныс.
– Қазақстанда әлем және адамзат өзі үшін жаңадан көп нәрсені аша алады. Көркем тілмен түйсек, Қазақстан қойнауы гауһар, інжу-маржанға толы сандық. Саяхатшылардың қазіргі кезде іздегені де сол. Төл бейнежазба компаниям бар. Сол үшін қайталанбас, айрықша жерлерді қарастырамын. Бұл ретте қазақстандық Қайыңды көлі, Шарын шатқалы – әлдебір тылсым сарынға бөлейтін, жұмбақ жер. Өзім Дағыстан астанасы Махачқаланың тумасымын. Бала кезімде Каспий теңізінің ар жағында не бар екен деп қиялға бататынмын. Екі жыл бұрын алғаш рет Ақтау қаласына бардым, сол жақтағы тұзданған борлы тау – Бозжыраға аяқ басқанда, әлдебір бөгде планетаға тап болғандай сезімде болдым. Рас, ол жерге жету қиын екен. 5 сағат бойы іші-бауырды солқылдатып, денені көгертіп, әзер жеттік, – дейді М.Османн.
Жол бойында жабдықталған дәретханалар да жоқтың қасы.
Әйтсе де, ол жұмбақ орындарға тақтайдай түзу тас жолдың жоқтығын теріс емес, оң бағалайды.
«Нәтижесінде, ондай жерлерге туристердің үлкен ағыны бағыт алмайды. Біз осының алдында Тибетте болдық. Биік тауға өрмелей орналасқан ел екеніне қарамастан, жолдары керемет, таң қалдырады. Бірақ соның кесірінен, мұндай инфрақұрылым миллиондаған туристке жол ашты. Салдарынан, бұрын тұңғыш болмысын, пәк қалпын сақтап келген тұнық табиғатқа нұқсан келуде. Көп адам көптігін қылады ғой. Ендеше соның кебін құшпай тұрғанда, Қазақстан туризмді дамытуға ақылмен келіп, ағымдағы міндетті ақырғы межемен үйлестіріп, ақырғысын әбден ойластырғаны маңызды, – деді Мурад Османн.
Режиссер, тревел-блогер Даниэл Марш Қазақстанға келген шетелдік туристер тілдік кедергіге кезігетінін еске салды.
– Қазақстанның табиғаты мені тәнті етті. Шығыс Қазақстанда мүлдем басқа ландшафтқа куә болдым. Әйтпесе, елдің батысындағыдай кілең шөлді-шөлейтті дала көрінісі қайталана ма деп ойлағам. Бұған қатты қуандым. Көркемдігі естен тандырар Мұзтауға көтерілдік. Көңіл тояттады. Тек халық ағылшын тілін білмейді екен. Сондықтан мен, алдымен, қазақ тілін үйренуге тырыстым, алғыс айту сөзін жаттап алдым. Қазақ ауылына келгенімде, әр сөйлемге «Рақмет!» деймін, қазақтар да маған: «Рақмет!» деп күлімсірей бас шұлғиды. Ауылдықтармен ым-ишара арқылы ұғынысуға тырыстық. Қазақтар – ашық, тамаша халық! – дейді Д.Марш.
Kazakh Tourism ұлттық компаниясы басқарма төрағасының орынбасары жабайы емес, инфрақұрылымы дамыған жерлерде демалуды қалайтын жатжұрттық туристерге Алматы мен елорда айналасы ұсынылатынын айта-
ды.
– Үш жыл бұрын шетелдік бірінші ірі туроператор Қазақстанның ішкі туризмі секторына кірді: Intrepid Travel Қазақстанға саяхатшылар шақырып, жолдамалар сатуда. Алайда олар мұны «Қазақстанға экспедициялық тур» деп атайды. Осы арқылы өз клиенттеріне бұл елдің кей жерінде инфрақұрылым болмағандықтан, палаткада ұйықтауға тура келетінін, ал кей жерде өркениетті де жайлы жағдайлар болатынын аңғартты. Істі бастау үшін осы да жеткілікті болды. Қазір біз де осы принципті ұстанудамыз. Алматы қаласы мен облысы, Нұр-Сұлтан қаласы және Ақмола облысы – барынша даярланған, ресурспен қамтылған өңірлер, сәйкесінше, жайлылықты таңдайтын туристерді соларға тартуға мән беріледі. Туроператорларға да осыған кеңес береміз, – деп түйді Қайрат Сәдуақасов.