Мәскеуге барғандағы мақсат не?
Ресейліктердің коронавирусқа қарсы вакцинасы «Спутник V» деп аталады. 11 тамыз күні тіркеліп, В. Путин ресми түрде жариялаған. Ертеңіне отандық БАҚ-та еліміздің Денсаулық сақтау министрлігінің ресейлік вакцинаға көзқарасы туралы пікірлер жарияланды. Ол жерде Қазақстанның тарапынан вакцина сатып алу туралы келісім жасасып жатпағаны айтылған. «Әлемдегі ең мықты зертханалар өндірістің үшінші сатысында. Алда әлі төртіншісі бар. Одан әзірге ешкім өтпеді» деген еді министрліктің ресми өкілі Бағдат Қожахметов. Ресейліктер болса, араға төрт күн салып, қызу жұмысқа кірісіп, өндіруді бастап кетті. Бүкіл әлем бойынша бірінші болып тіркелген вакцинаны Путиннің қызы салдырып, тәжірибеге қатысты деген де ақпарат шықты. Қош, ерікті түрде екпе алғандардың ешқайсында кері әсер болмапты. «Нақтыланбай жатып сатып алмаймыз» деген біздің министрлік өкілдері 24 тамызда Ресейге аттанды. Делегацияны вице-премьер Роман Скляр бастаса, топ құрамында министр Алексей Цой болды. Өздерінің айтуынша, Мәскеуге барудағы мақсат вакцина әкелу емес. Ресми өкіл «Бұл – жыл сайынғы жоспарлы кездесу. Вакцина үшін барды деуге болмайды. Өзекті тақырып болған соң назар ауып отыр. Әйтпесе, онсыз да өтетін кездесу еді» деген еді сендіріп. Бір қызығы, екі күннен соң 26 тамызда белгілі болған ақпарат сан түрлі сұрақ тудырды. Дәрі сатып алушы бірыңғай дистрибьютор «СҚ-Фармация» Ресейдің тікелей инвестициялар қорымен келісімшарт жасасыпты. Соңғы, төртінші сатыдан әлі өтпеген вакцинаны Нұр-Сұлтанға бөлу жайлы келісімге келген. Артынша бұл келісім жасалғанын, бірақ тексерістің барлық сатысынан өткен соң ғана бөлінеті туралы айтып, министр желідегі парақшасына жариялады.Санкцияның салқыны
Жалпы алғанда, бүгінде әлем бойынша жүздеген түрлі вакцина жасалып жатыр. Бірінші болып Ресей тіркеді. Дегенмен Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ресейлік вакцинаға күмәнмен қараған. Қаншалықты тиімді болары, қауіпсіз екені белгісіз. Барлық сатыдан өтпегендіктен, күдіктенуі де заңды. Бірақ оған қарап жатқан Ресей жоқ, мойындағысы келмейді. Осы ретте айта кету керек, Денсаулық сақтау министрлігі ресейлік вакцинаны сатып алар болса, АҚШ санкциясына ұшырауы да мүмкін. Өйткені Америка Ресейдің 5 ғылыми-зерттеу институтын санкциялар тізіміне енгізген. Оның ішінде «Спутник V»-ті жасаған Гамалея атындағы орталық та бар. Қоғам белсендісі Қуаныш Еділхантегі «Ақпарат америкалық Қаржы министрлігінің сайтында тұр. ҒЗИ жұмыстары АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздігіне зиян деп табылған. Өйткені бұл институттар әскери құрылымдармен тығыз байланысты. Бұлардың химиялық, биологиялық қару жасауға қатысы бар. Қорғаныс министрлігінің 48-Орталық ҒЗИ-і мен Гамалея орталығы вакцинаны бірлесіп жасаған» деп жазған болатын.2-5 миллион доза қайдан шықты?
Қоғамда резонанс тудыратын жаңалық мұнымен бітпеді. Ресейлік БАҚ Қазақстанның кемі 2 миллион доза сатып алатыны туралы жазды. Ондай деректі Ресейдің тікелей инвестициялар қорының басшысы Кирилл Дмитриевке сілтеме жасай отырып таратты. «Келісімшартта «Спутник V» вакцинасының 2 миллионнан астам дозасын жеткізу көзделіп отыр. Алдағы уақытта серіктестермен көлемін 5 миллионға дейін арттыруды да қарастырамыз» деген еді. Байқағанымыз, шыққан қандай да бір ақпараттан соң түсіндірме жүреді. Бұл жолы да солай болды. Қожахметов вакцина көлеміне қатысты келісім жасалмағанын, әлгі ақпараттың әзірге нақты емесін айтып отыр. «Қазақстан мен Ресей вакцинаның көлемін де, бағасын да нақтылаған жоқ. Келісімшартқа қол қойылмады. Тек әбден дайын болғанда сатып алуға ниетті екенімізді білдіретін келісім бар. Қай елде барлық тексеріс сатысынан өткен вакцина пайда болса, халықты барынша қорғау үшін сатып аламыз. Мейлі Ресей, мейлі Қытайдан болсын. Әзірге Ресейде ғана дайын. Басқа елдерде жасалып бітсе, олармен де келісім жасасамыз деп ойлаймын». Негізі, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы халықтың кем дегенде 10 пайызына вакцина салынуы керек дейді. Қазақстанда 11,5 пайыз адам – тәуекел тобында. Соларға вакцина бірінші кезекте салынуы тиіс. Министрліктің ресми өкілінің айтуынша, 2 миллион доза туралы ақпарат осыдан шыққан. Ендеше бәріне түгел ресейлік вакцина салу қаншалықты дұрыс? Әзірге саны нақтыланбаса да, біздің министрліктің шешімді әп-сәтте шығарып, келісімге келе салуы қиын емес.Вакцина қажет болмауы мүмкін бе?
Qmed ұлттық инновациялық медицина палатасы президенті, қоғамдық денсаулық сақтау магистрі Әкім Тұрсұн «Вакцинаны бір елден ғана алған жөн емес», – дейді. «Билік пен министрлікке деген сенім артуы үшін әр елден алған дұрыс. Әрине, әзірге көлемін нақты айтпадық деп отыр. Дегенмен түгелдей Ресейден ала салуы да ғажап емес. 2 миллионды бірден алу тым көп. Еуропа, Оңтүстік Корея сынды елдердікін көрген жөн. Қалай болған күнде де алдымен анализ тапсырып, антидене бар-жоғын міндетті түрде анықтау қажет. Одан кейінгі мәселе – вакцинаның қаншалықты қажет болатыны. Яғни, екінші толқын кезінде ауырғандар жеңіл түрде ауыратын болса, демек кәдімгі тұмау секілді, вакцинаны қажет етпеуі мүмкін». Дәрігер Ғабит Нұрханұлы вакцина тақырыбын қозғауға әлі ерте деген пікірде. «Негізі, вакцина жасалатын және жасалмайтын аурулар болады. Вирусты гепатит А, В, қызылша сынды ауруларға бір рет жасалған соң адам онымен екінші рет ауырмайды. Ал өзінен кейін антидене қалдырмайтын тұмау, пневмонияға вакцина салудың пайдасы жоқ. Өйткені антиденелер ұзақ сақталмайды, қайта ауыра береді. Коронавирустың шыққанына бір жыл болмады. Әзірге тек күту керек. Ал ресейлік вакцинаны сатып алу туралы ақпаратқа келсек, мұнда саясат бар деп ойлаймын. Яғни, Ресей өзінің ықпалы жүретін мемлекеттерге күштеп салдыратын сыңайлы. Себебі «вакцинаны осынша ел алып жатыр» деген статистика қажет. Қарап отырсаңыз, келісімшарт жасасып жатқан елдердің бәрі – Ресейдің одақтастары». Пандемия басталғалы вакцина мәселесі көп талқыланды. Жүздеген мемлекет белді бекем буып жасауға кірісті. Оның ішінде өзіміздің мамандар да бар. Бір айта кетерлігі, ғалымдарымызға жақсы баға беріліп жатыр. Дегенмен жасап шығарудан бөлек, оны халыққа жаппай өндіру мәселесі айтарлықтай оңай емес. Бәлкім, Үкіметтің басқа елдермен келісімшарт жасасып жатқанының мәні де сол өз күшіне сенбегеннен болуы да мүмкін. Осы жарты жылда жеңіл түрде де, ауыр түрде де ауырып шыққандар болды. 1 700-ден астам адам жан тапсырды. Алда екінші толқыны болады деп күтіліп отыр. Бұл жолы жағдай қалай болары белгісіз. Жылына екі мәрте айналып соғатын тұмаудың түрі болса, қыруар қаражатқа вакцина жасау, зауыт салу, басқа елден сатып алу қаншалықты қажет? Халықтың саулығын сақтауды ойлайтындай жағдай расымен мүшкіл ме? Бәлкім, дәл қазір елдің қазынасын сақтау маңыздырақ болар? Қайда асығамыз?Жадыра АҚҚАЙЫР