Пандемияның алғашқы толқынында Атырау аймағының тұрғындары қатты зардап шекті. Індетпен дәрі-дәрмексіз, жалаң қол алыспақшы болған басшылардың жауапсыздығынан пневмониядан 500-ден аса тұрғын қайтыс болды. Ал бүгін «екінші толқынға дайынбыз» деген жергілікті атқарушы билікке сеніп отырған жұртшылық Атырауға тиесілі дәрі қорының Ақтөбенің қоймаларында сақтаулы тұрғанынан хабардар болды.
Атырауға бөлінген дәрі-дәрмектің Ақтөбе облысында сақтаулы тұрғанын Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Атырау облысы бойынша департаменті, «Атырау – адалдық алаңы» жобалық кеңсесі қызметкерлері және қоғам белсенділерінен құрылған жұмыс тобы арнайы орындарға мониторинг ұйымдастырып, бақылау жүргізгенде анықтаған.Кемшілік анықталса, ақталуға даяр тұрады
Атырау облысы Денсаулық сақтау басқармасының мәліметі бойынша, коронавирус инфекциясына қарсы препараттардың қоры облыстың медициналық мекемелерінде жеткілікті. Жеке қорғаныс құралдары апта сайын үздіксіз жеткізіліп тұр. Коронавирус инфекциясымен ауырып жатқан науқастар үшін амикацин, азитромицин, натрий гепарині, дексаметазон, дексамедетомидин, басқа да антибиотиктердің бірнеше түрі толық жеткілікті. Алайда мониторинг тобы мүшелерінің Атырау қалалық №3 емханасындағы жағдайға көңілдері көншіген жоқ. Олар ғимараттың кіреберісінен-ақ медициналық бетперденің болмауын сынға алды. Есік алдындағы жауапты қызметкер бетперденің қазір ғана таусылып қалғанын айтып әлек болды. Ал дәрі-дәрмек сақтау қоймасында біраз түсініспеушілік туындады. 4 900 пациентті қамтитын емхана үшін қордағы дәрі-дәрмектің кейбірінің саны жеткіліксіз екен. Мәселен, мамандардың айтуынша, ксарелто таблеткасы мен дексаметазонның шамамен екі айға жеткілікті мөлшері 5 000 дана болуы қажет. Мұндағы қоймада аталған дәрілердің небәрі 10 қорабы ғана бар. Аталған емхананың директоры Айман Өтегенова қалған дәрі-дәрмек бірінші қабаттағы дәріханада барын айтты. Бірақ топ мүшелері бұл жауапқа қанағаттанбай, қоймадағы қажетті дәрі-дәрмектің қорын әлі де толықтыру қажетін алға тартты. Қоғамдық бақылаудың кезінде қызметін тәуір ұйымдастырған ұйымдар да, салғырттық танытқандар да болды. Атап айтқанда «СҚ-Фармация» мекемесінің Атырау облысындағы қоймасы тескерушілердің көңілінен шықпаған.Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Атырау облысы бойынша департаменті басшысының орынбасары Айдос Мамыт «СҚ-Фармация» мекемесінің Атырау облысындағы қоймасында көптеген олқылық бар екенін айтады. «Бақылау барысында қоймада ешқандай дәрі-дәрмек, жеке қорғану құралдары жоқ екені анықталды. Алайда «СҚ-Фармация» Атырау облысындағы өкілінің айтуы бойынша, тиісті 2 айлық дәрі-дәрмек қоры Ақтөбе облысында сақталуда. Бұл жағдайдың өзі облыста 2 айлық қор толыққанды жүзеге асырылмағанын көрсетіп отыр», – деді А.Мамыт.Ал Атырау облысындағы кардиологиялық орталыққа коронавирус инфекциясын жұқтырған науқастарды емдеу үшін 2 айлық қор жеткізілмеген. Орталық директоры М.Қонысов коронавирус инфекциясын жұқтырған науқастарды кардиологиялық ауруды емдейтін науқастарға арналған дәрі-дәрмекпен емдеуге болатынын атап өтті.
Ал облыстық Денсаулық сақтау басқармасы тексерістен кейін дереу ақпарат таратты. Олар барынша ақталып бағуда. «Басқармаға қарасты Атырау қалалық №3 емханасында және «СҚ-Фармация» ЖШС-нің Атырау облысындағы операциялық қоймасында екі айлық қор толық емес деген ақпарат шықты. Оның ешқандай негізі жоқ. Өйткені коронавирус инфекциясын емдеу үшін амбулаториялық дәрі-дәрмектермен қамтамасыз етуге арналған Денсаулық сақтау министрлігінің №666 бұйрығы шыққан болатын. Соған сәйкес, осы жылдың 20 шілдесінде емдеу тізіміне 3 антикоагулянт пен 2 қызу түсіретін дәрілік препарат енгізілген болатын. Бүгінгі күні оның облыс бойынша 194 460 данасы әкелінген. Яғни, бұл дәрілік заттардың барлығы бастапқы медициналық санитарлық ұйымдардың қоймаларында сақтаулы», – дейді басқармадағылар. Сонымен қатар қалалық №3 емханадағы жағдайды да өздерінше ақтауға тырысқан. «№3 емханаға келсек, 53 380 дана дәрілік зат қорында тұр. Айта кетерлігі, пандемияның бірінші толқынында аталған емхана тіркелушілерінің 1 пайызы ғана коронавирус инфекциясына шалдыққан. Осы көрсеткішті басшылыққа ала отырып есептесек, №3 емхананың қоймасында қазір тіркелушілердің 7 пайызына жететіндей дәрілік заттар бар. Емханаға келген топ емханадағы күнделікті дәріні ғана қараған», – деп түсіндірді Атырау облыстық Денсаулық сақтау басқармасының медициналық көмекті ұйымдастыру және лицензиялау бөлімінің басшысы Нина Оспанова.Ал мониторинг тобының негізгі қоймаға барған кезде дәрілік заттардың болмауы себебін «СҚ-Фармация» ЖШС-нің өкілі операциялық қоймаға дәрілік заттар тек медициналық ұйымдардың сұранысына сәйкес әкелінетінімен түсіндірді. Батыс өңірі үшін дәрілік заттар Ақтөбе қаласындағы үлкен қоймада сақталады. Атырау облысындағы филиалдың сұранысына сай дәрілер әр аптаның сәрсенбі күні әкелінеді. Ал мониторинг топ қоймадағы дәріні облыстағы ұйымдарға таратып босаған кезіне тап келген-мыс. «Қордағы дәрі мәселесі көтерілгенде Денсаулық сақтау министрлігі және «СҚ-Фармация» ЖШС басшылығымен хабарласып, Атырау облысына тиесілі дәрілік заттарды өңірдегі қоймаға әкеліп қою туралы сөйлескен едік. Бірақ ол тарап бүгінгі күні Атырау облысындағы емхана мен қоймадағы қажетті дәрілік заттардың жеткілікті екенін алға тартып отыр. Мәселен, кешенің өзінде, яғни 21 қазан күні «СҚ-Фармация» ЖШС қоймасына 35,6 миллион теңгеге 80 атауы дәрі әкелінді», – деді Нина Оспанова.
Заңды аттап, қаржыны мақсатсыз жұмсап...
Облыс шенеуніктерінің салғырттығы дәрі-дәрмекке ғана қатысты емес, тұтас денсаулық сақтау саласына байланысты болып тұр. Атап айтқанда, облыста тауар мен қызмет құнын өсіріп, түрлі заңсыздыққа барған денсаулық сақтау мекемелері анықталды. Атырау облысының тексеру комиссиясы бюджеттен бөлінген 37 млрд теңгенің пайдаланылуын тексергенде 346 млн теңгеге қаржылық тәртіпбұзушылық белгілі болған-ды. Бұлардың бірқатары денсаулық сақтау саласына қатысты болып шыққан.
Комиссия мүшесі Асылан Құмаровтың айтуынша, денсаулық сақтау басқармасының №3 Атырау қалалық емханасының лауазымды тұлғалары көрсетілген қызмет құнын бекiтілген сметалар сомасынан асырып қабылдаған. Шенділер мердігер «Эдельвейс» ЖШС-імен арада жасалған 2020 жылғы 13 мамырдағы №037 шартта құрылыс-монтаж жұмыстары нақты құнынан 5 млн теңгеге артық бағалап жіберген. Ал мердігер «Данас и К» ЖШС-імен жасалған 2020 жылғы 12 мамырдағы №036 шартта құрылыс-монтаж жұмыстарының құнын 7 млн 979 мың теңгеге артық бағалапты.
Сонымен қатар Денсаулық сақтау басқарамасына резервтен бөлінген бюджет қаражатына аудит жүргізу барысында біраз құқықбұзушылыққа жол берілгені анықталды.
Мәселен, Денсаулық сақтау басқармасы мен «Қаламқас» жеке кәсіпкерлігі арасында 2020 жылдың 22 тамызында медициналық қолғап сатып алуға қатысты келісім жасалған. Басқарма 68 млн теңгеге тауар сатып алуы тиіс еді. Әрі тапсырыс беруші 30 пайыз мөлшерінде аванс та төлеп, «Қаламқас» ЖК-ге, яғни 19 млн 719 мың теңге бюджет қаражатын аударған. Сөйтіп, басқарма әр жұбы 70,40 теңге тұратын 933 666 жұп қолғап сатып алуды жоспарлаған. Бірақ қолғап сатып алу үшін мемлекеттік сатып алу веб-порталында сол кезеңдердегі жарияланған хабарламаларға талдау жүргізіліп Әділет департаментінің хаттамасына сәйкес Денсаулық сақтау басқармасы қолғаптың әр жұбын 60 теңгеден сатып алған. Ал «Атырау қаласы әкімінің аппараты» қорытынды туралы хаттамасына сәйкес қолғап бағасы 33,22 теңгеден түскен. Осылайша, Денсаулық сақтау басқармасы тарапынан сатып алынған қолғап бағасы 23,79 теңгеге қымбат екені анықталды. Сөйтіп, басқарма бюджет қаржысын 22 млн теңгеге қате жоспарлаған.
Медициналық қолғапқа бюджет қаржысын молынан жұмсаған салада өзге құралдар үшін де ақша аямағаны байқалады. Айталық, басқарма BestEquip ЖШС-інен 120 мл Dana Sept атаулы 8 940 дана антисептикалық спрейдің әрқайсысын 900 теңгеден 8 млн теңгеге сатып алуға шарт жасааған. Тіпті, құны да төленген. Кейін тексеру комиссиясы бұл антисептикалық спрейдің нарықтағы бағасы 520 теңге екенін анықтаған. Сайып келгенде, Денсаулық сақтау басқармасы антисептикалық спрейді 380 теңгеге қымбатқа алғаны анықталды. Нәтижесінде 397,2 мың теңгеге бюджет қаражаты тиімсіз жұмсалған.
Сонымен қатар «Мемлекеттiк сатып алу туралы» заңның 5-бабының 10-тармағының талаптары сақталмағаны анықталып отыр, яғни мекеменің жылдық мемлекеттік сатып алу жоспарында аталған тауарларды сатып алу көзделмесе де, Денсаулық сақтау басқармасының лауазымды тұлғалары негізсіз сатып алудың 3 оқиғасына жол берген.
Қорыта айтсақ, Денсаулық сақтау басқармасының лауазымды тұлғалары тым еркінсіп кеткен тәрізді. Әйтпесе, облыс қазынасындағы қаржыға мұншама салғырт қарамаған болар еді. Шенділердің «қоныштан басуға» ұмтылуы халық денсаулығына зиян келтіргенін жазда көрдік.
Тұрсын ЖҰМАБЕКҚЫЗЫ, Атырау облысы