Елімізде карантин шектеулері қайта күшіне еніп жатқанда кинотеатрлар ашылмақ болған. Бірақ көп ұзамай қайта жабылуы мүмкін. Мәдениет және спорт министрі Ақтоты Райымқұлованың сөзінше, індет кезінде Қазақстандағы кинотеатрлардың шығыны 20 млрд теңгеге жеткен. Ал бұл саладағы мамандар есебінше, шығын әлдеқайда көп болуы мүмкін.
Шығыны мол, банкрот – жалғыз жол
Жалпы, елімізде пандемияға дейін 92 кинотеатр жұмыс істеп келді. Оларға қарасты 350 кинозал бар. Айналдырған 8 айдың ішінде еліміздегі 7 кинотеатр банкрот болып, жабылды. Қара құрдымға Семейдегі әйгілі «Еңлік-Кебек» театры да кетті. Мамандар Қазақстандағы әрбір бесінші театр жабылуы мүмкін екенін айтады. Бұл дегеніңіз тағы 20-ға жуық кинотеатр пандемияның залал-жүгін еңсере алмай тұрғанын аңғартады. Ал мұның бәрі қаржылық шығынға тіреліп отырғаны айтпаса да белгілі. Жуырда кинотеатр басшыларының жеке табыс салығынан, әлеуметтік салықтан, зейнетақы төлемдері мен әлеуметтік медициналық сақтандыру төлемдерінен босатылғанын естідік. Қош, бұл игілік олардың шығынын жаппайтыны анық. Мәдениет және спорт министрі Ақтоты Райымқұлованың есебіне сенсек, елдегі кинотеатрлардың шығыны 20 млрд теңге екен. Осы тұста бір мәселе туындайды. Министр мен кинотеатр басшыларының алға тартқан есебі екі түрлі, ведомство басшысы шығынды азайтып көрсеткенге ұқсайды. Әріден бастасақ, киноны халыққа таратушы компаниялар соңғы 2 жылда рекордтық табыс түсірген. Жалпы айналым 90 млрд теңге, оның 70 млрд теңгесі билет сатудан, қалғаны кинозал кіреберісінде түрлі тағам сатудан келген. Тамыз айында кинотеатр иелері осы қаржы айналымы 2 есеге азайып, 40 млрд табыстан қағылғандарын айтқан. Ал қыркүйек айының соңында Кинотеатр иелері қауымдастығының президенті Мунира Ягудина саладағы шығынның 150 млрд теңгеге жуықтағанын жеткізді. Қарасаңыз, қауымдастық есебіндегі шығын министр есебіндегі сандардан бір емес, бірнеше есеге көп. Осыдан кейін Мунира Ягудинаға хабарласып нақты сандарды білмек болдық. Қауымдастық президенті нақты есепті айта алмаса да, Ақтоты Райымқұлова келтірген деректі жоққа шығарып отыр.– Жағдайды бағамдау қиын. Әбден мазамыз кетті. Болжам жасаудың өзі қорқынышты. Министрдің шығын жайлы алға тартқан мәлімдемесін естідім. Менің ойымша, «20 млрд теңге шығын болды» деп кесіп айту – жансақтық. Бұл жай министрліктің болжамы ғана. Шындығында, бұдан бірнеше есе көп шығын болса да, таңғалмаймыз. Кино тез ескіретін тауар секілді дүние, жаңа туындыларды прокатқа ұсынуымыз қажет еді. Алайда күн сайын шығындар артпаса, кеміп жатқан жоқ қой, – дейді ол.Одан бөлек, бұл салада пандемияға дейін 6 мыңнан астам адам еңбек еткен. Қазір олардың түгелі жұмыссыздар қатарын толықтырды. Бұл жағдайға KINOPARK & KINOPLEXX кинотеатрлар желісінің құрылтайшысы Алмаз Малдыбаев та алаңдап отырғанын баяндады.
– Жұмыссыз қалғандар көп. Олардың арасында білікті мамандар жетерлік. Көбінің несиесі бар. Санитар дәрігерлермен өткен айда кездестік. Сақтық шараларымызды көріп, жақсы бағасын берген. Біз кинозалдың 50 пайызын толтырамыз дегенде, олар 30 пайызға қысқартуды ұсынды. Келістік. Өзге елдермен салыстырғанда эпидемиялық ахуал бізде тұрақты еді. Енді шешім шығып, жұмыс істеуге мүмкіндік алып жатқанда жағдай ушықты. Пандемия басталғалы бері 6 млрд теңгеден астам қаржыдан айырылдық, мемлекетке 600 млн салығымыз төленбеді, – деді ол.Осы күні әлемге әйгілі Regal, AMC Theaters және Cinemark кинопрокат желілері жұмысын тоқтатқан екен. Бірақ Оңтүстік Корея мен Жапонияда кинотеатрлар санитарлық талапты сақтап, жұмыстарын жалғастырып жатыр. Ал еліміздегі кинозалдарда мұндай мүмкіндікті қарастыруға болмай ма?
Ашылмай жатып қайта жабылмақ
26 қазаннан бастап Қазақстанда кинотеатрлар залдағы орындардың 30 пайызы толатындай көрермен қабылдап, жұмысын бастауға мүмкіндік алған. Коронавируспен күрес үшін құрылған үкіметаралық комиссияның осы шешімі күшіне енгенімен, жұмысын бастап кеткен кинотеатр көрмедік. Демек, шешім қайта өзгеретін сыңайлы. Комиссия эпидемиялық жағдайы тұрақты «жасыл аймақтарда» ғана кинотеатр ашылатынын айтқан. Бірақ «жасыл аймақтардың» қатарына қай облыстардың енгені нақты аталмады. Дегенмен қазір «жасыл аймақ» тізімінде Нұр-Сұлтан мен Алматы қаласы, БҚО, ШҚО, Маңғыстау мен Атырау облысы тұрғанын байқадық. Осы өңірлердің ішінде Ақтау мен Атырау қаласында ғана кинотеатрлар жұмысын бастапты. «Қалған өңірлер қайда қалды?» дерсіз, «жасыл аймақ» деп айдар таққан қалалардың өзінде эпидемиялық ахуал күрделене бастады. Індеттің екінші толқыны келері шын болса, кинотеатрлар есігіндегі құлыптың ашыла қояр жөні жоқ сияқты. Яғни, жоғарыда айтып өткен шығынның жайы еселене бермек. Енді бір сауал, жаздың соңында індет қарқыны бәсеңдеп, карантин жеңілдетіліп жатқанда кинотеатрлар неге ашылмады?– Бұған дейін талай мәрте Үкіметке ұсыныс тастадық, санитарлық талаптарды қатаң сақтаймыз, арақашықтықты қадағалаймыз, тек кинозалдың 50 пайызына ғана көрермен қабылдаймыз дедік. Ақыры келіп кинотеатрларды 26 қазаннан бастап ашамыз деді. Бірақ кинотеатр екі-ақ қалада жұмысын бастады – Ақтау мен Атырауда. Басқа қалалардағы жағдай белгісіз. Карантин шарттары қайта күшейіп жатыр. Оның үстіне, «кинозалдағы орындардың 30 пайызын ғана толтырсын» деп бекіткені ақылға сыймайды. Бұл – нәтижесі жоқ уақытша амал. Біз Үкіметтің кинотеатрларға байланысты ұстанымын ұға алмай отырмыз. Қолдан келер шара жоқ, – дейді Кинотеатр иелері қауымдастығының президенті Мунира Ягудина.Түйіндей келе айтарымыз, пандемия кинотеатрлар үшін трагедияға айналғаны хақ. Оның қашан бітері беймәлім. Бір білеріміз, киноиндустрия Екінші дүниежүзілік соғыстан бері мұндай дағдарысты бастан өткермеген.
Мадияр ТӨЛЕУ