Түркістанда театр саласының саңлағы Райымбек Сейтметовтің бір топ шәкірттері өздерінің көп жылдан бері тұрып келе жатқан пәтерлерінен айырылып, «баспанасыз қаламыз ба?» деп уайым шегіп отыр. Тарқатып айтқанда, ел аузында «Актерлер үйі» аталып кеткен үйде тұратын Райымбек Сейтметов атындағы Сазды-драма театрының актерлері редакцияға хабарласып, осы кезге дейін тұрып жатқан тұрғын үйлеріне иелік ететіндей құжатқа қол жеткізе алмай келе жатқанын жеткізді. Оған себеп, 2004 жылы салынған үйдің құжаттары көп уақытқа дейін заңды тұрғыда реттелмегені болып тұр.
Мәселенің мәнісін көзбен көріп, анық-қанығын білмек мақсатта қаланың теміржол вокзалы аумағында орналасқан Сазды-драма театр орналасқан ғимараттың тап іргесінен орын тепкен «Актерлер үйіне» ат басын бұрдық. Бардық, көрдік, біраз мәселенің барын білдік.
«Актерлер үйінің» мекенжайы бұрын Тәуке хан даңғылы №5-үй болып белгіленіп келген екен. Бүгінде қала облыс орталығына айналғалы Тәуке хан даңғылы №9-үй деп өзгеріпті.
Жалпы, актерлер үшін салынған бұл үйдің сыртқы пішімі мен сәулеті ерекше дизайнмен адам қызығарлықтай етіп безендірілген. Сұрап білгеніміздей, актерлер тұратын тұрғын үймен ортада арка арқылы жалғасып салынған ғимарат көзге ерекше түсіп тұр. Ол актерлердің жұмыстан соң қолдары босаған кездерінде бір мезгіл алдағы көрсетер қойылымдарына емін-еркін алдын ала дайындық жасау үшін салынған нысан болып шықты.
О баста құжат дұрыс реттелмеген
Актерлер тұрған үйдің де мәнісі кетіпті. Көзге сыртқы пошымы оғаштау көрінеді. Ғимараттың көше жағындағы терезелері қираған.
Бізге бұйымтайын жеткізген Түркістан облысы мәдениет басқармасының «Райымбек Сейтметов атындағы Түркістан қаласының Сазды-драма театры» мемлекеттік коммуналдық мекемесінде қызмет істеп жүрген актерлер мұнда 15 жылдан бері тұрып келе жатыр. Бұлардың барлығы дерлік Райымбек Сейтметовтың Қ.Ясауи атындағы ХҚТУ-дың қабырғасында ашқан Өнер факультетінде білім алған алғашқы шәкірттері. Актерлік мамандықты бітіріп, баспанасыз жүрген жас мамандар, «жас отбасылар баспанасыз қиналмасын, жан-жаққа бытырап, тарап кетпесін» деп, «актерлер үйін» сол кездегі қала әкімімен келісіп салдыртқан екен.
Тұрғындарды әңгімеге тартқанымда Нұржан және Рауан есімді актерлер мен тұрғын үйдің құжаттарымен атсалысып жүрген Айнұр (жолдасы актер) бірқатар жайттың басын ашып берді.
Олардың айтуынша, «Актерлер үйінің» құжаты о баста дұрыс реттелмеген. Екі қабатты, 18 пәтерлік етіп салынған үйде 12 актер (10 пәтер екі бөлмелі, 2 пәтер үш бөлмелі) тұрады. Тағы бір пәтерде тірі кезінде театр жетекшісі Райымбек Сейтметовтің өзі тұрған. Бүгінде ол пәтер Р.Сейтметов атындағы мұражайға айналған. Ал қалған 4 пәтерінде қалалық әкімдіктің есебінен басқа тұрғындар тұрады.
Айта кету керек, о баста бұл ғимарат салынғанда түркістандық азаматтың иелігіндегі жер болғандықтан, жаңа үйді салып бітірген соң келісімге сәйкес, бір пәтерді соған берген. Ол пәтер кәсіпшілікпен айналысатын дүкен болып тұр.
Қызығы, бұл үй еліміз бойынша, тіптен ТМД аумағында «актерлер үйі» деп арнайы салынған бірден-бір тұрғын үй екен.
Рауан есімді актердің мәліметінше, театрға басшылық етіп жүрген ұстаздары бұларды баспаналы етіп, артынан белгілі уақыттан соң өздері тұратын пәтерді заңды тұрғыда өздерінің жеке иелігіне жекешелендіріп бергісі келген. Райымбек Сейтметов 2007 жылы өмірден озған соң шәкірттеріне тіптен пәтерде тұру үшін қолдарына заңдастырылған құжат алудың өзі мұңға айналған. Өйткені әуел бастан ғимарат салынған жер орнының құжаты да дұрыс реттелмеген. Тұрғындар тек коммуналдық қызметке, яғни су, электр тогы, жылу, т.б. қажетті төлемдерді түрлі жолдармен төлеп келген. Ұстаздары өмірден озғанға дейін тұрғын үйдің жылыту қазандығы жап-жақсы жұмыс істеп келген. Көзі тірісінде Райымбек Ноғайбайұлы қыста тоңып қалмасын, ашықпасын деп театр қызметкерлеріне жағдай жасаған. Алайда 2007 жылдан соң жылу беретін орталық қазандығы (котельная) жұмысын тоқтатып, артынан ғимарат ат қораға айналғандай кейіпке түскен. Содан көп жылдар бойы қолдарына пәтерге иелік ететіндей дұрыс құжат түспеген.
Әкімдердің ауыс-түйісі қолбайлау болған
Актерлердің айтуынша, олар жылдар бойы жалғасып келе жатқан баспана жырын қозғап, әлеуметтік желілерде және түрлі БАҚ-та мәселе етіп көтеруге түркістандық актерлер мен ұстаздары «Райымбек Сейтметовтің атына ұят келе ме?» деп қысылып-қымтырылып келген. Алайда баспананың жыры бітпеген соң, амалсыздан журналистерге хабарласқан.
«Ұстазымыз Райымбек Сейтметов үлкен азаматтық жасап, өзінің шәкірттері біздерге осы «Актерлер үйі» атауымен аталып кеткен ғимаратты сол кездегі Түркістанның әкімі Ө.Әметұлына қолқа салып, салдырып берген еді. Қала әкімінің тапсырмасымен 2004 жылы кереметтей етіп осы ғимаратты бітіріп берді. Сол жылдың қара күзінде сол кездегі облыс әкімі Б.Жылқышиевтің қолынан «Актерлер үйінің» кілтін «Көк түріктердің» киімін киіп, салтанатты түрде алғанбыз. Теледидар, газет, журналдардан Түркістанда «Актерлер үйі» салынып, оны театрдың әртістеріне пәтер ретінде берді деп жария етті. Бірақ бұл үй «Актерлер үйі» аталғанымен, заң жүзінде оны растайтын ешқандай құжат болған жоқ. Үй қолданысқа берілгелі үйдің шешілмейтін мәселелері көбейді», – дейді Нұржан.
Тұрғындардың айтуынша, 15 жыл ішінде қаншама әкімдердің ауыс-түйісі де қолбайлау болған.
Дегенмен қала әкімі болған Ә.Өсербаевтың қызметтік пәтер беру туралы Түркістан қаласы әкімдігінің №742 қаулысына сәйкес қызметтік пәтер ретінде және азаматтарға тұрғын үйге орналасуға ордер берілсін деген қаулы бойынша уақытша болса да 2015-2016 жылдары аталған үйге иелік ететін құжатқа қол жеткізіпті.
«2004 жылы баспананы алған соң бізге ордер берілуі керек еді. Алайда жер телімінің құжатында шикілік болған соң, ол дер кезінде беріле қоймады. Кейін әкімдік уақытша ордер бермек болды. «Уақытша ордер алсақ, кейін атымызға жекеге аудара алмай қаламыз ба?» деген күдігіміз болды. Былтыр жекеге аудару үшін әр пәтерге 4-5 млн теңге сомасында төлеттірмек болдық. Бірақ ол сома пәтерлердің шаршы метріне сәйкес дұрыс есептелмеді және бастапқы қолма-қол төлейтін пайыздық төлемге қаржы табу қиын болды. Содан келісе алмадық, артынан тіптен берілмейтін жағдайға жетіп отыр», – дейді олар.
Жеке үй салуға мүмкіндік жоқ
Сондай-ақ тұрғындар былтыр күзде облысқа кезекті жұмыс сапарымен келген еліміздің Премьер-министрі Асқар Мамин теміржол вокзалына жақын маңда орналасқан «Нұртас Оңдасынов» аллеясына ат басын бұрғанда жол бойында кешенге жақын орналасқан «Актерлер үйінің» тозығы жетіп тұрған келеңсіз жағдайын сынға алыпты дегенді айтты.
Тұрғындар тіптен бұл ғимарат бұзылып кетпес пе екен деген күмәнін де айтып қалды. Егер бұл ғимарат түрлі жағдаймен бұзылар болса, онда далада қалып қоймаймыз ба деген уайымы бар екенін де жеткізді.
«Халыққа қызмет көрсетіп, театрда жұмыс істеп жүрген өнер адамдарының жеке үй салуға ешқандай мүмкіндік жоқ. Ал бір күні бұл үйден бізді шығарып жіберуі де ғажап емес. Сонда бүкіл өмірін өнерге арнаған театр қызметкерлері жанұясымен қайда барып, кімнен пана сұрайды? Егер үй жеке атымызда болса, ешкімге жалтақтамай, алақан жаймай, өз күнімізді өзіміз көрер едік. Біз осы үйде тұрғанымызға 15 жыл болды, заң жүзінде пәтерімізді жеке басымызға аударып алатын уақыт болды. Бізге жекеменшік иесін тану қаулысын шығарып берсе дейміз», – дейді актерлер.
Мәселенің анығын білмек болып қалалық әкімдіктегілерге хабарластық.
Түркістан қаласы әкімдігінің Тұрғын үй қатынастары бөлімінің басшысы Әбутәліп Асановтың мәліметінше, «Актерлер үйі» тұрғындарының атына жекешелендіру мәселесі бойынша қала басшысына ұсыныс беріліпті. Сондай-ақ әзірге бас жоспарға сәйкес ол жерге басқа әлеуметтік нысан түсуі де мүмкін. Егер бұзылатын болса, онда оларға басқа қызметтік пәтер берілетін болады. Сондықтан шамалы күту керек дегенді алға тартады.
«Түркістан қаласы Тәуке хан даңғылы №5 мекенжайда орналасқан «Актерлер үйі» Түркістан қаласы әкімдігінің «Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі» мемлекеттік мекемесінің теңгерімінде. Бұл ғимаратқа 12.10.2015 жылы Түркістан қаласы әкімдігінің №1427 қаулысына сәйкес қызметтік пәтер ретінде Сазды-драма театрының актерлеріне берілген. Аталған ғимаратқа 23.02.2009 жылы Түркістан қаласы әкімдігінің №63 қаулысына сәйкес жер телімі бекітіліп берілген. Сонымен қатар Түркістан қаласы Тәуке хан даңғылы №5 мекенжайда орналасқан «Актерлер үйінің» жер телімі мемлекеттік мұқтаждығы үшін мемлекеттік қорға қайтарылған жағдайда «Тұрғын үй қатынастары туралы» заңның 105-бабына сәйкес мемлекеттік тұрғын үй қорынан басқа тұрғын жай беріледі.
Биыл бұл ғимаратқа күрделі жөндеу жүргізу немесе мемлекет мұқтаждығы үшін қайтарылуы жөнінде қабылданған шешім қосымша хабарланатын болады», – дейді мемлекеттік мекеме басшысы Әбутәліп Асанов.
Түркістан қаласы