Айырбастау бекеті құжатын көрсетпеген азаматтарға валюта сатпауы мүмкін. Өйткені бұдан былай шетел валютасын алғысы келгендерге жеке басын куәландыратын құжатты ұсынуы міндет.
Жаңалықтар «Қазақстанда қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы» Ұлттық банк басқармасының 2019 жылғы 4 сәуірдегі №49 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» жаңа қаулы арқылы өмірге жолдама алды. Құжатқа сәйкес, егер азамат айырбастау пункті немесе валютамат арқылы 500 000 теңгеден көп сомаға валюта сатып алғысы немесе сонша валютаны теңгеге айырбастағысы келсе, одан енді міндетті түрде жеке деректері сұралады.
Атап айтқанда, айырбастау бекетінің «тізілімдер журналында» осынша ақшамен келіп тұрған клиенттің «жеке басын куәландыратын құжатының деректері: аты-жөні, құжаттың берілген күні, нөмірі, қолданылу мерзімі, ондағы жеке сәйкестендіру нөмірі, сонымен қатар оның заңды мекенжайы жазылуға» тиіс.
Сондай-ақ жарты миллионнан аз, тіпті 100 доллар алатын адамнан да жеке куәлігі талап етіледі. Бірақ мекенжайы сұралмайды.
Дегенмен шетелге турист ретінде шығып жүрген азаматтар мемлекеттердің көпшілігінде айырбастау пункті құжат сұратпайтынын жақсы біледі. Себебі әр келушінің дербес деректерін журналға мұқият жазып отыру біраз уақыт алатыны мәлім. Бұған бас қатырғысы келмеген Ұлттық банк бизнеске тек бұл процесті автоматтандыруды ұсынды.
Ел ішінде және әлеуметтік желіде көтерілген дүрбелеңге қатысты Ұлттық банк өкілі бір нәрсені нақтылады: 500 мың теңгеден асатын қаражатты айырбастауға қатысты ешқандай өзгеріс жоқ. Өйткені мол ақшалы клиенттің жеке куәлігі деректерін, ЖСН-ін, мекенжайын тіркеу туралы талап бекітіп қойылған. Желтоқсандағы жаңа қаулы тек 500 мыңнан аз сомада жеке куәлікті көрсету талабын енгізіп отыр.
Жомарт Қажымұратов қоғамның және бизнес ортаның ұсыныстары, сын-ескертпелері көп түскенін айтады.
Мысалы, әу баста банкке тәуелді емес барлық айырбастау бекетінен жарғылық капиталының көлемін қолданыстағы 30 миллионнан 100 млн теңгеге дейін арттыру көзделді. Қабылданған нұсқада ол сома кенттер мен шағын қалалардағы бекеттер үшін 50 млн теңгеге азайтылды.
Қалай болғанда да барлық ірі қалалардағы айырбастау бекеті биылғы сәуірге дейін жарғылық капиталын 100 млн теңгеге дейін жеткізуге қаржы таппаса, не жабылуға, не бизнесін сатуға мәжбүр болады. Демек, алдында бизнес қауымдастық сынағандай, жаңа қаулы бұл нарықтағы ойыншылардың, тиісінше көшедегі айырбас бекетінің азаюына соқтыруы мүмкін.