Халықаралық лаңкестік пен діни экстремизмнің қатері мол. Осыған байланысты елімізде «Экстремистік қызметке қарсы қимыл жасау туралы» заң қабылданып, бірқатар діни ағымның қызметіне шектеу де қойылды.
Ұлттық қауіпсіздікті сақтау, сондай-ақ бірқатар халықаралық келісім-шарттарды орындау мақсатында халықаралық террористік ұйымдардың республика аумағында әрекет етуіне тыйым салынды. Дегенмен олар өз жұмыстарын астыртын жүргізуін қоймай отыр. Сонымен қатар жат ағымдар мен секталар өз қатарын толықтыру мақсатында түрлі әдіс-айлаға барады. Жақында Қарағанды облысының Дін істері басқармасы «Діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу» тақырыбында жоғары оқу орындары және колледж студенттерімен онлайн кездесу өткізді. «Экстремистік және террористік діни ағымдарға қарсы тұру өте өзекті. Жастардың психикасына әсер етіп, теріс ағымға тартушылар олардың жанды тұстарын біледі. Көбіне жастарды өз қатарларына қосу үшін интернет арқылы үгіттейді. Интернетпен жұмыс істеуінің бірнеше себебі бар. Атап айтсақ, жас аудиторияға қолжетімді, жасырын байланыс, ақпарат берудің жоғары жылдамдығы, арзан және пайдаланудың қарапайымдылығы», – дейді Қарағанды облысының Конфессияаралық қатынастар проблемаларын зерттеу және талдау орталығының мамандары. Иә, жастарға ой саларлық жиындар Қарағанды облысында жақсы жолға қойылған. Мысалы, 2020 жылы дұрыс жолдан адаспау үшін қажет мағлұмат берілді. Жиынға келген мамандардың мәліметінше, террористердің бойындағы жантүршігерлік әрекеттерге бастайтын ауытқулар жай ғана радикалды әрекеттерге икемділіктен немесе лингвистика ғылымының кейбір жанрларын білмегендіктен пайда болады екен. «Лингвистиканың дінге не қатысы бар?» деп ойлауыңыз мүмкін. Ал егер, дін жолында адасушы араб тілін білмесе, онда ол арабтың мәдениетінен де хабары жоқ деген сөз. «Нұр-Мүбарак» Ислам мәдениеті университеті жанындағы экстремизмнің алдын алу саласындағы мамандарды қайта даярлау институтының директоры Асқар Сабдиннің айтуынша, Құран мен хадистен хабары жоқ, исламның іргелі төрт мәсһабының бірін де білмейтін әсіредіншілдер осылайша өздері байқамай тығырыққа тіреліп, қате бағытқа түсіп кетеді. Олардың айтуынша, кейінгі жылдары жиһадшылар қатары азайып, оның орнына біртіндеп саяси заңдарды қолдаған сыңай танытуға бейімделгендер пайда болуда. – Зорлық-зомбылықты жақтайтын радикалды экстремистер көлеңкеге кеткен уақытқа келдік. Олардың орнына көпшілік алдында рөл ойнайтын, қоғаммен өз тілінде сөйлесе алатын жастар келді. Сондықтан да біз тамырын дөп басып, олардың экстремистік арандатушы сөздеріне дер кезінде жауап беріп отыруға тиіспіз, – дейді теолог. Асқар Сабдин: «радикалдар арасында үш айқын бағыт бар. Алғашқысы – исламда құпталмайтын және халифтер мен діндарлар арасындағы басты проблема – дінді саясиландыру. Екіншісі – эсктремизм күшейген сайын сәләфизм бағытындағы діндарлар арасында сыбайлас жемқорлық тамыр жая түседі. Үшінші және қауіптісі – алдыңғы екеуінен кем емес, астыртын әрекет ету мәселесі. Бұл жағдайда адамның сыртқы келбеті алдамшы болып, зайырлы құндылықтарға бейімділігін көрсетеді. Ортасын сөзіне сендіреді, ал шын мәнінде іштей жасырын жаман ойын іске асырып, деструктивті әрекеттерге барады. Дәл осындай теріс пиғылды адамдар қазақстандық қоғамның мемлекеттілігі мен бірегейлігін бұзып, берекесін қашыруға барын салады», – деді ол. Дәріскер теологияның екі түріне тоқталды. Олар: авторитарлық және ұтымды. Екіншісінің жақтаушысы әлемнің екінші ұстазы атанған көрнекті ойшыл бабамыз әл-Фараби болса, қазіргі ислам әлемінде бірінші түрі басымдыққа ие екен. Сонымен қатар авторитарлықтың рөлі күшеюде. Сондықтан да дінтанушылар үшін радикализм сияқты ұғымдарды терең білу – маңызды. Теологтың мәлімдеуінше, тағы бір басты мәселе – адамның өзіне сенімсіздігі. «Көбінесе экстремистік көзқарастағы адамдар діни мәтіндердің мағынасын жете түсінбейді. Олар өздері оқыған бір дерекке сүйеніп алып, сол пікірін өзгертпейді. Бірақ олар бір сөздің түрлі астарлы мәні болуы мүмкін екенін ойламайды. Лингвистика ғылымының жанрларымен таныс емес радикалдар метафора, аллегория, сөздің көпмағыналылығы сынды сөз түрлендіру тәсілдерін мүлдем білмейді», – деді ол. Иә, адасып барып жол тапқанша, басқа сүрлеуге түсіп кетпеуді ойлауымыз керек. Ол үшін дін атын жамылған, теріс пиғылдарын іске асырмақ болған экстремистер мен лаңкестерге қарсы тұру – бәрімізге ортақ міндет. Егер біз лаңкестердің лас әрекеттерінен тазарған әлемді көргіміз келетін болса, күш-жігерімізді дәл осы мақсатта жұмсауымыз керек.Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ, Қарағанды облысы