Қазақстан әлемдік қауымдастыққа кіріге түсіп, жаһандық экономикаға ықпалдастық танытқаны – Тәуелсіздіктің арқасы. 2008 жыл осы интеграциялық сабақтастық әбден пісіп-жетілген кезең еді. Сол себепті де ең бірінші кезекте бұл жыл Қазақстан үшін жаһандық қаржы дағдарысымен есте қалды. Әрине, бұл тоқыраудың толқынын бүкіл әлем сезінген болатын. Әйтсе де, одан да өзге маңызды оқиғалардан еліміз кенже қалған жоқ.
Қажырды бір уысқа жинаған жыл
Осы жылы қатты сезілген жаһандық қаржы дағдарысы 2007 жылы мұхиттың арғы бетіндегі алып экономика АҚШ-тан басталғаны баршаға аян. Ол 2008 жылы әлемдік мәселеге айналып кетті. Қаржылық-кредиттік құлдыраудың арты азық-түлік тапшылығына ұласты. Мұнай бағасы бірде түсіп, бірде өсіп, ойнақшып тұрды. Осылайша, дағдарыс толқыны әлем елдерін бір сілкіп алған. Бұл бір жағы әр экономиканың қанша берік екенін тексеріп көрудегі сын болды. Олардың ішінде тәуелсіздік алғанына 17 жыл ғана толған жас ел – Қазақстан да бар еді. Тарихи тоқырау біздің мемлекетті де бір ширатып алды. Елбасының тапсырмасы бойынша дағдарысқа қарсы кешенді шаралар жоспары қарастырылған «Жол картасы» бағдарламасы қабылданды. Онда ең бірінші кезекте жұмыссыздық пен қымбатшылыққа тосқауыл қою міндеті көзделді. Әсіресе, жұмыссыздық деңгейін арттырмау Үкіметтің күн тәртібінен түскен жоқ. Өйткені Америка мен Еуропа елдерінде бұл мәселе күрт белең алып кеткен болатын. Биліктің бір қадамы уақытша жұмыс орындарын ашу арқылы жұмыссыздар санын кеміту, осы аралықта индустриялық жобаларды енгізу арқылы жаңа жұмыс орындарын шапшаңдатып ашу болды. Сонымен бірге, қаржылық саясатты әлсіретіп алмау үшін екінші деңгейлі банктерге көмек жасалды. Президент шұғыл шешім қабылдап, осы уақытқа дейін жеке-дара қызмет істеп келген мемлекеттік «Қазына» тұрақты даму қоры мен «Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару холдингін бір уысқа жинап, «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорын құрды. Бұл маңызы зор шешім болды. Жаңа бірлескен ұйым қысқа мерзім ішінде әлсіреп қалған екінші деңгейдегі банктердің басқару пакеті акцияларын иемденіп, сыртқы қарыздарды қайта құрылымдаумен, ішкі «қайтарылмайтын несие» атты ауыр жүкті өз мойнына алумен тікелей айналысып, нәтижесінде жекеменшік қаржы жүйесіне айтарлықтай демеу жасай алды. Кейіннен «Самұрық-Қазынаның» банктерді қолдауы арқылы дағдарыс бастауында қаңтарылған құрылыстарға жан бітті. Осы 2008 жылғы дағдарысқа күреске 10 миллиард АҚШ доллары көлемінде қаржы бөлінді. Олар – банк секторын тұрақтандыру, құрылыс және үлескерлер мәселесі, шағын және орта бизнес, ауыл шаруашылығы, индустриялық бағдарлама. Соның ішінде, мәселен ауыл шаруашылығына 360 миллиард теңге, индустрия саласына 1 миллиард доллар жұмсалды. Бұл салалар осыншама ақшаны ешқашан алып көрген емес еді. Осылайша, бес бағытты қамтыған дағдарысқа қарсы шаралар бағдарламасы экономиканың нақты секторына тікелей көмек көрсетуді көздеді. Бұл әлемдік дағдарыстың салқынына төтеп беруге бірден-бір төте жол болды. Одан кейінгі қадам дағдарысты ахуалдан жаңа мүмкіндіктер іздеу тұрғысында болды. Қазақстан әлемді шайқаған аласапыран салдарымен күресіп қана қоймай, оған қарсы иммунитеті барын да көрсетті. Жас мемлекет өзінің даму жолында экономикалық құбылыстан жаңғырып шығуға бел байлады. Соның аясында, «Жол картасында» жинақталған тәжірибелер уақытша сипаттан ұзақмерзімді приоритетке айналды. Осы реттен алғанда 2008 жыл Қазақстан үшін сәтті болды деп айтуға болады. Қаржы жүйесі тұрақталды. Дағдарысқа қарамастан елімізге инвестицияның бұрын-соңды болмаған көлемі құйыла бастады. Осы жылы банктердің сыртқы активтері 1,6 млрд доллардан асып, сыртқы қарыздары 6,9 млрд долларға қысқарды. Елдің ішкі жалпы өнімінің көлемі шамамен 135 миллиард АҚШ долларына жетті. Бұл әр адамға, жан басына шаққанда 8 мың 450 доллардан келеді деген сөз. Бұл бұрын қол жетпеген елеулі меже еді. Инфляция деңгейі 10 пайыздан төмен болды. Ал жұмыссыздық 7,6%-дан 6,5%-ға азайды. Түйіндей айтқанда, жаһандық дағдарыстың жаңғырығы жеткен кездегі Қазақстанның антикризистік саясаты ТМД елдерінің ішінде ең тиімді болып саналғанын әлем елдері де мойындайды.Жаңа мереке – «Астана күні»
Заңнамаға енгізілген өзгерістер мен толықтыруларға сәйкес осы жылы ел тарихында жаңа мереке – «6 шілде – Астана күні» пайда болды. Бұл күннің таңдалып алынуы 1994 жылдың 6 шілдесі күні Қазақстан жоғары кеңесінің ел астанасын Алматыдан Ақмола қаласына көшіру туралы Қаулы қабылдағанымен тікелей байланысты. Ал Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың туған күнімен тұспа-тұс келгені – әрине, қуанышты жайт. Ол астананы көшіру туралы ел көкейінде жүрген нақты шешімді 1997 жылы қабылдады. Осылайша, 1998 жылы 6 мамыр күні Ақмола қаласының аты Астана болып ауысты. 2008 жылы Елбасының сөзімен айтсақ, «Еуразияның әлемге ашылған қақпасына» 10 жыл толған болатын. Жаңа мереке – «Астана күніне» орай, Қазақстанға Ресей Федерациясының президентi Дмитрий Медведев, Түрiк Республикасының президентi Абдулла Гүл, Әзербайжан Республикасының президентi Ильхам Әлиев, Армения Республикасының президентi Серж Саркисян, Тәжiкстан Республикасының президентi Эмомали Рахмон, Қырғыз Республикасының президентi Құрманбек Бакиев, Түрікменстан Республикасының президентi Гурбангулы Бердымұхамедов, Грузия президентi Михаил Саакашвили келдi. Елбасы елімізге келген шет мемлекеттердің президенттерімен екі жақты кездесу өткізіп, оларға Астана мерейтойына шақыруын қабыл алып, алтын уақыттарын қиып келгендерi үшiн алғысын айтты. Осы күні елордадағы «Қазақ елі» монументінің ашылу салтанаты өтті. Идеяның негізгі авторы Елбасы Н.Назарбаев болатын. Монументтің биіктігі – 91 метр. Бұл Тәуелсіздік алған 1991 жылдың символизмдік үлгісі болатын. «Өткенге топырақ шашсаң, болашақ саған тас атады», – деген атадан қалған ұлағатты сөз бар. Тарихын ұлықтамаған, барын бағаламаған жұрттың бағы жанып, жоғы түгенделмейдi. Бүгiнгiдей кең байтақ жерi бар, киелi төрi бар қазақ шын мәнiнде, жұлдызы жанған бақытты халық. Алайда бұл бақыт бiзге оңайлықпен, өздiгiнен келген жоқ. Қазақ өз тарихында ұлт ретiнде талай мәрте жойылып кете жаздады. Тағдырдың талай ащы зары мен тауқыметiн тартты. Бүгiнгi тәуелсiздiкке дейiнгi аралықта халқымыздың сан ғасырлық аумалы-төкпелi тағдыры, арманы мен аңсары арпалысқа толы күресi жатыр. Iштей булыққан бұлқынысы мен өкiнiшi, жеңiстерi мен жеңiлiстерi де жатыр. Бүгiнде Алтай мен Атырау, Сыр мен Тобыл арасындағы байтақ өлкеде орын тепкен Қазақстан Республикасы ежелден қалған ұлы iстердiң, ұлағатты дәстүрлердiң, iргелi мем-лекеттердiң заңды мұрагерi болып саналады», – дедi Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақ елi» монументiн ашу салтанатында.«Бейжің – 2008» – дағдарыстан серпілткен жаһандық дода
Осы жылғы әлемдік дағдарысқа қарамастан жоғары деңгейде өткен «Бейжің – 2008» Олимпиадасының бір алауы Алматыдағы «Медеу» спорт кешені арқылы эстафеталық жол тартқан болатын. Олимпиадалық ойындардың басты рәмізін салтанатты табыс ету рәсімін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ашты. Сондай-ақ 8 тамыз күні ҚХР астанасы Бейжіңде өткен ХХІХ жазғы Олимпиада ойындарының салтанатты ашылуына Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі барып қатысты. Төртжылдықтың ең басты спорттық жарысының ресми ашылу салтанатына әлемнің 80-нен астам елінің мемлекет және үкімет басшылары қатысты. Жалпы, Бейжің Олимпиадасына әлемнің 200-ден астам елінен 11 мыңға жуық спортшы қатысты. Олимпиада ойындарында 41 спорттың түрінен 302 медаль жиынтығы сарапқа салынды. Бұл тәуелсіз Қазақстанның тарихындағы спортшыларымыз қатысып отырған осымен төртінші жазғы олимпиадалық ойындар болатын. «Бейжің –2008» олимпиадалық ойындарында қазақстандық спортшылар спорттың 6 түрінен 13 медаль иеленді.Нұрлан ҚОСАЙ