2019 жылы наурыз айында елімізде тарихи оқиға болды — Нұрсұлтан Назарбаев өз еркімен Президент өкілеттігін тоқтатты. Келесі күні Қасым-Жомарт Тоқаев Мемлекет басшысы ретінде ант қабылдады. Арадағы екі жылда әлемдік пандемия дағдарысы, сауда соғыстары, республикада ірі оқиғалар болды. Жаһандық саяси және экономикалық өзгерістер кезеңінде елге салмақты реформалар қажет еді. Оларды тиімді жүзеге асыру үшін Президентке әкімшілік әрі саяси ресурс қажет болғаны анық.
Биыл Қазақстанның саясат сахнасында жұрт назарын аударған екі негізгі айтулы оқиға болды. Екеуі де Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тікелей қатысуымен болған жайт. Елбасы алдымен сәуір айында Қазақстан халқы Ассамблеясының (ҚХА) Төрағасы ретіндегі өкілеттігін Президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа тапсырды. Сол жолы Н.Назарбаев «ҚХА елдің қазіргі Президентіне тірек болуы тиіс. Мемлекет басшысы да Қазақстан халқы Ассамблеясына арқа сүйейді. Сол себепті мен ҚХА-ны басқару құқығын Қасым-Жомарт Тоқаевқа беру туралы шешім қабылдадым», – деген еді.
Сол айтулы оқиғаға саясаттанушылар өз бағасын беріп те үлгерді. Осы тұрғыда қазақстандық саясаттанушы Оразғали Селтеев Н.Назарбаевтың ҚХА басшылығын Тоқаевқа беру туралы шешімін саяси және әлеуметтік маңызы бар жүйелі шешім деп санайды. «Біріншіден, ол негізгі саяси бағыттың стратегиялық сабақтастығының логикасына сәйкес келеді. Екі жыл ішінде Қасым-Жомарт Тоқаев қазақстандықтардың сенімін ақтай отырып, өзін елдің басшысы ретінде сенімді түрде бекіте алды. Ол жүргізіп жатқан реформаларға қоғамдық қолдаудың артқаны, мемлекеттік аппаратты қайта құруды және басқару элитасын біріктіргені айқын. Сондықтан іс жүзінде Қ.Тоқаевтың саяси көшбасшы ретіндегі шоғырландырушы рөлі одан әрі күшейе түспек», – дейді сарапшы.
Оның айтуынша, этносаралық келісім мен бірлікті нығайту мәселелері мемлекеттік саяси басымдықтардың қатарында болғанын және бола беретінін көрсетті. Ал екінші маңызды өзгеріс – Нұрсұлтан Назарбаевтың «Nur Otan» партиясы Төрағасының өкілеттігін Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевқа беру туралы шешімі. Жалпы, партия Төрағасы өкілеттігінің Президент Тоқаевқа тапсырылуы ел Тәуелсіздігінің 30 жылдығы қарсаңында үлкен символикалық мәнге ие. Н.Назарбаев кезекті шешімі арқылы өзінің көреген саясаткер екенін тағы бір дәлелдеп берді. Яғни, бұл елдің тұтастығын сақтауға және мемлекетті дамытуға мүмкіндік беретін маңызды шешім болып отыр.
Мамандардың айтуынша, Президентке зор жауапкершілік жүктейтін бұл бағыт мемлекеттік бағдардың сабақтастығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін жасалған. Н.Назарбаев партия тізгінін Тоқаевқа тапсырып тұрып, «Nur Otan» партиясын Мемлекет басшысы басқаруы тиіс, бұдан партия ұтпаса, ұтылмайды. Бұл мен үшін өте маңызды шешім, бұған бармас бұрын он ойланып, жүз толғандым» деуі Тоқаевқа толық сенім білдіретінін көрсетсе керек. Саясаттанушы Данияр Әшімбаев бұл қадам Тоқаевтың өз бетімен шешім қабылдауға қабілетті әрі мемлекетті дұрыс бағытқа бастай алатын бірден-бір тұлға екенін дәлелдеп бергенін айтады.
«Nur Otan» үлкен күшке ие, партия қатарында министрлер, әкімдер, бизнес басшылары бар. Бір сөзбен айтқанда, бұл – мемлекет ішіндегі мемлекет сияқты ірі әкімшілік ресурс. Менің ойымша, Елбасы мемлекеттік аппарат жұмыс істесін, Президенттің қолында ресми тетіктер болсын, мемлекет басшысы «Nur Otan» партиясы арқылы өз шешімдерін жүзеге асыру процесін жеделдетсін деп Қ.Тоқаевқа қосымша әкімшілік ресурс беріп отыр. Анығы, жыл басында Ассамблеяны қолына қаратқан, күні кеше «Nur Otan» партиясының Төрағасы атанған Қасым-Жомарт Тоқаевтың мемлекеттік саясаттағы ықпалы мен билігі күшейе түсті деген сөз. Соған сәйкес, енді оған жүктелген жауапкершілік те арта түсті», – дейді ол.
Ал саясаттанушы Әділ Кәукеновтің ойынша, партия басшылығының ауысуы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқы Ассамблеясының Төрағасы лауазымын Қасым-Жомарт Тоқаевқа тапсырғаннан кейінгі келесі заңды қадамы. Яғни, шешім елдің ішкі-сыртқы барлық тараптарына деген биліктің тұтастығын және оның сабақтастық саясатына толықтай берік екенін көрсетеді. Ал партия Төрағасының өкілеттілігі Тоқаевтың ықпалын одан әрі арттырады. «Билік партиясы – бұл ықпал етудің маңызды құралы, ал бүгінде күрделі геосаяси пертурбация мен әлемдік пандемия жағдайында Президент Тоқаевқа қоғам мен мемлекеттік аппаратты барынша жұмылдыру қажет», – дейді спикер.
Сарапшылар бұл оқиғаны билік транзитінің күтілген және қисынды жалғасы деп санайды. Себебі жоғарыда айтып өткеніміздей, бұған дейін Н.Назарбаев Тоқаевқа Қазақстан халқы Ассамблеясындағы төрағалықты тапсырған болатын. Енді Парламентте де Президенттің ықпалы артады деген сөз. Өйткені «Nur Otan» Мәжілістегі басым орынға ие. Сондай-ақ партияның Мемлекет басшысына тапсырылуы саяси жүйенің тұрақтылығының және бағыт сабақтастығының дәлелі саналады. «Стратегиялық тұрғыдан алғанда, Елбасы тұрақтылықтың сақталуын қалайды. Ал тұрақтылықтың сақталуы үшін қандай да бір саяси шешімнің кез келген жағдайда қалай жұмыс істейтінін, оған халық қандай реакция білдіретінін түсіну қажет. Сондықтан алдымен Қазақстан халқы Ассамблеясының Төрағасы лауазымын беру, кейін «Nur Otan» Төрағасы лауазымын ұсынуды билік транзитінің қисынды аяқталуы деп қарастыру керек. Президенттің партияны басқаруы – бұл партияның өзін, яғни оның ұстанымын, оған деген сенімін күшейту дегенді білдіреді», – дейді саяси сарапшы Әділ Сейфуллин.
Қалай болғанда да, Қазақстанда өте маңызды қадам жасалды. Жыл басында Ассемблеяның, кейін «Nur Otan» партиясының Төрағасы атанған Қасым-Жомарт Тоқаевтың мемлекеттік саясаттағы ықпалы артты. Ал бұл процесс оған жүктелген жауапкершіліктің едәуір арта түсетінін білдіреді.
