Көк жәшікке санасы солқылдақ жас та, салиқалы сөз күткен салмақты көрермен де көз тігеді. Дегенмен соңғы кездері қазақ телевизиясының құты қашқандай. Көп көрермен көшірме шоулар мен мағынасыз бағдарламалардан шаршаған. Осыған орай, телевизиялық шоуларды сараптап көрдік.
Заманға қарай байқаулар да өзгеріп соңғы жылдары телевизиялық шоу қатары көбейді. Солардың бізге етене танысы «Х фактор», «Жұлдызды жекпе-жек», «Топжарған», «Қазақстан дауысы», «Егіз лебіз» және «Маска» секілді байқаулар. Әрине, бұлардың әрқайсының өз ерекшеліктері бар. Дегенмен айырмашылықтары аса көп емес. Шоудың аты шоу болған соң, мұндай байқаулар нағыз дарынның бабын келтіріп, бағын ашады дегенге сену қиындау. Одан гөрі табыс табуды көздейтін, халыққа дауысыңды бер дейтін телешоулардың дәурені жүріп тұр. Қазақ эстрадасына жаңа есімдер қосу мақсатында ұйымдастырылатын байқаулар халықтың sms дауысы арқылы жеңімпазды анықтайды. Ұялы оператор арқылы бір рет дауыс беру құны – 70 теңге шамасында. Ал апта сайын мыңдаған адамнан келіп түсетін қаржының қайда кетіп жатқанын ешкім білмейді. Сонымен қатар бұл тәсілмен әнші өзінің вокалдық дарынына, актерлік шеберлігіне орай әділ бағаланады деуге де болмайды. Өнер иелері әлеуметтік желіде жарыса дауыс сұрап, оқырманы көбі оза шабады. Осылайша ұялмағандар әртіс болып, жеңімпаз атанады. Белгілі тележурналист Арман Сқабылұлының пікірінше, 2000 жылдардың басында біздің телеарналарда төл шоуларымыз көп еді. Оларды халық сүйсіне көретін. Кейінгі жылдары арналар рейтинг қуып кетті.
– Менің ойымша, мемлекет қаржыландырып отырған арналар рейтингке жұмыс істемеуі керек. Қазіргі шоу-бағдарламаларға, музыкалық байқауларға аса назар аудара бермеймін. Оның үстіне біздің телеарналар көбіне шетелдік бағдарламалардың көшірмесін көрсетеді. Ондай шоулардың аты қазақша болғанымен, арғы жағынан бәрібір өзге менталитет көрініп тұрады. Телеарнадағы қызметкерлер еңбектенсе, ізденсе сапалы шоуларды шығаруға болар еді,– дейді Арман Сқабылұлы.
Ол рас, «Х фактор», «Қазақстан дауысы», «Маска» шоуларының барлығы шетелден алынған бағдарламалар. Кей көрерменнің көңілі отандық көшірме шоудың сапасына толмай, ресейлік нұсқаларымен жиі салыстырады. Мәселен, екі маусым «Хабар» арнасынан ұсынылған «Маска» шоуы қатысушыларының костюмдеріне айтылған сын көп. НТВ арнасы қойылым, декорация мен костюмдерге қыруар қаржы жұмсаса, қазақстандық бағдарлама бюджетті барынша үнемдеуге тырысқан. Салдарынан қуыршақ, инелік, қызғалдақ сияқты сәтсіз костюмдер телешоудың сапасын түсірді. Мұны өнерпаздар да растап, маскада өнер көрсету адам төзгісіз қиын болғанын мойындады.
Дегенмен жоба продюсері Гүлнұр Мамасарипованың айтуынша, «Маска» шоуын Қазақстанға әкелу оңай болмаған. Ол үшін Кореяға елімізден 8 компания өтінім берген. Соның ішінен франшиза продюсердің компаниясына бұйырады. Жалпы халықаралық жобалардың келісімін алу, логотиптен бастап жарық, декорация сияқты көрермен түсіне бермейтін тетіктерін орындау оңайға түспепті.
– Қазір велосипед ойлап табудың қажеті жоқ. Бұған дейін төл өнім «Жұлдызды жекпе-жек» жобасының төрт маусымын жасадым. Оған халықтың қызығушылығы жоғары болды. Бірақ «Маска» шоуының ресейлік нұсқасын көріп қызығып, неге бұл жобаны елімізге әкеліп байқап көрмеске деп ойладым. «Маска» әлемнің 50-ден астам елінде көрсетіледі. Мұны музыкалық вирус деп те атайды, – деді Гүлнұр Мамасарипова.
«Маска» шоуында тек қазылар алқасы ғана қатысушыларды бағалайды. Продюсердің айтуынша, шоуды тікелей эфирде өткізуге болар еді. Алайда мұның барлығы бюджетке келіп тірелген. Көпшілік көрермен «Неге ресейдікі сияқты емес?» деп жатады. Екі елдің бюджетін салыстыруға келмейді. Қазақстандық «Маска» бөлінген қаржыны барынша ұтымды пайдалануға тырысқан. Түркия, Өзбекстан, Молдова елдерімен салыстырғанда біздің телешоу көш ілгері көрінеді.
Иә, біз шоуларды Ресейден көшірсек, Ресейдің телебағдарламаларының көбі – Бастыстың көшірмелері. Бірақ олар шеберліктің арқасында оны орыстың өзінің хабары, төл телешоуы етіп жібереді. Телекеңістікте бірдеңені ойлап табу мүмкін емес, бәрі бар, сол барды әркім өз ұлтының рухани сұранысына икемдей алуы керек. Икемделмеген нәрсе көшірме секілденеді де тұрады. Біздегі көп телешоудың халық арасына сіңісіп кете алмауының себебі де осында. Телебағдарламалар кестесін қарап отырсақ, телешоулар мен ән-думан бағдарламалардан басқа эфирлік уақыт жатжұрттық киномен толтырылады екен. Рейтингті қуып, жеңіл дүниемен халық санасын жаулағаннан гөрі, ұлттық, елдік мұраттармен үндескен салиқалы әңгімеге құрылған телетуындылар шықса құба-құп.
