«Ұлы дала квартиранттары» азайған сайын қуанамыз. Әсіресе әріптес, курстас, сыныптас жастар бірнеше жерде жұмыс істеп, ретсіз шығындарын қысқартып, қолына түскен қаражатты ұқыптап жинап, мемлекеттік бағдарламалар арқылы баспаналы болып жатқанын көргенде ішіміз жылиды. Осындайда шын жүрегімен «бізге де жұғысты болсын» деп тілейтіндер үшін үйлі болудың жолдарын Baspana Al Group консалтингтік компаниясының өкілі, тұрғын үй саласының тәуелсіз сарапшысы Ұлан Дәулетқалидан сұрап-білдік. Елімізде жастарға арналған қандай тұрғын үй бағдарламалары бар, олардың талаптарына қалай дайындалу керек, ең тиімді ипотека қайсы – осы және басқа да мәселелерді маман егжей-тегжейлі түсіндіріп берді.Жалдамалы пәтер де – жақсы нұсқа
Жастарға арналған тұрғын үй бағдарламаларын екі топқа бөлуге болады. Біріншісі – сатып алу құқығынсыз жалға берілетін баспана бағдарламалары болса, екіншісі – ипотекалық бағдарламалар.
Жалдамалы пәтерге келсек, қазір бұл бағдарлама екі қалада – Нұр-Сұлтан мен Алматыда жұмыс істеп тұр. Оның ипотекалық бағдарламалардан ерекшелігі – мұнда отбасының жан басына шаққандағы табысы белгілі бір мөлшерден асуы (былтырғы конкурс бойынша 40 АЕК) міндеттеледі. Сондай-ақ осы қалалардың бірінде соңғы екі жылда (кемінде) тұрақты тіркеуде болуы, сол қаладағы жұмыс өтілі кемінде бір жыл болуы, соңғы екі жылда отбасы мүшелерінің атында үй болмауы қажет. Конкурс болғандықтан, бұл бағдарлама ұпайлық жүйеге құрылған. Мысалы, мемлекеттік қызметте жұмыс істесеңіз, жұмыс өтіліңіз бірнеше жыл болса, жеке кәсіпкер болсаңыз, отбасылы болсаңыз, балаларыңыз болса, ұпайды көптеп жинауға мүмкіндік бар. Бұл бағдарламаның басты артықшылығы – жалдамалы пәтерге айына әрі кетсе 15 мың теңге ғана төлейсіз, онда бес жылға дейін тұруыңызға болады, бұл уақытта өзіңіздің болашақ үйіңізге бастапқы жарна жинап үлгересіз.
Қандай ипотекаға иек артуға болады?
Ал ипотека бойынша қазақстандық жастарға төрт бағдарлама ерекше қолайлы, олар: «Елорда жастары», «Алматы жастары», «Әулиеата жастары» және «Қарағанды жастары». Соңғы екеуі биыл іске қосылды. Бұл ипотекалық бағдарламалардың негізгі ерекшелігі – сіз міндетті түрде мемлекеттік қызметте істеуіңіз немесе ұйымыңыз мемлекеттік болуы тиіс. Мәселен, жекеменшік мұнай компаниясында жұмыс істесеңіз, жастарға арналған ипотекалық бағдарламаға қатыса алмайсыз.
Осы ипотекалық бағдарламалардың тағы бір айырмашылығы – мұнда табыс мөлшері отбасындағы жан басына шаққанда нақты бір сомадан асып кетпеуі (әр бағдарлама үшін әртүрлі шек бекітілген) керек. Сондай-ақ отбасы мүшелерінің атында соңғы бес жылда баспана болмауы міндетті. Тағы бір ескеретін жайт – бағдарламаға бір отбасыдан бір адам ғана қатысуға құқылы. Түсініктірек болуы үшін «Елорда жастары» бағдарламасына қысқаша тоқталайық:
Несие беру талаптары:
Бастапқы жарна – 10%;
Пайыздық мөлшерлеме – 5%;
Қарыздың максималды сомасы – 18 млн тг;
Несие мерзімі – 25 жылға дейін;
Елордадағы «Қазақстан тұрғын үй компаниясы» АҚ-ның кепілдігі мен үлестік қатысу туралы келісімі бар бастапқы / қайталама нарықтағы тұрғын үй.
Қандай қазақстандықтар қатыса алады?
Жасы 35-ке дейінгі (жұбайының жасы маңызды емес);
Соңғы бір жылда елордада тұрақты тіркеуде тұрған;
«Отбасы банктегі» депозитінде 10% бастапқы жарнасы (яғни, 1 млн 800 мың тг) бар;
Елордада өз саласы бойынша кемінде 1 жыл жұмыс өтілі бар;
Өзінің (және отбасы мүшелерінің) атында соңғы 5 жылда баспана болмаған;
Отбасының жан басына шаққандағы табысы 6 күнкөріс минимумынан аспайтын азаматтар.
Басқа үш бағдарламаның негізгі шарттары осыған ұқсас. Айырмашылықтарына келсек, «Әулиеата жастары» бағдарламасында бастапқы жарна ретінде пәтер құнының 5-ақ пайызын жинасаңыз жеткілікті. Бұл ипотека бойынша максималды пәтер бағасы – 13 млн теңге. Демек, қалтаңызда 650 мың теңге болса және өзге талаптарға сай келсеңіз, үміткерлер тізіміне іліге аласыз. Өтінім қабылдау биылғы 20-30 шілде аралығында жүреді. Пәтер бағасы жөнінен «Қарағанды жастары» бағдарламасы төртеуінің ішіндегі максималды несиені (20 млн тг) ұсынады: мұнда 2 млн теңге бастапқы жарнаны төлесеңіз, банк сізге 18 млн теңге қарыз береді. Бұған өтінім қабылдау 24 маусым күні аяқталды.
Төрт бағдарлама да конкурстық іріктеуге негізделген, яғни бұларда да неғұрлым көп балл жинағандар озады.
Баспаналы болғың келсе...
Соңғы 6 айда ресми түрде бір жұмыс орнынан тұрақты зейнетақы жарналары түспесе, бірде-бір ипотекалық бағдарламаға қатыса алмайсыз (бұл шарт тіпті 7-20-25, «Отбасы банктің» 50/50 бағдарламаларына да қатысты). Халықтың арасында «Қолымда пәтердің бастапқы жарнасы болса, кез келген уақытта төмен пайызбен ипотека рәсімдей аламын» деген қате түсінік бар. Төмен пайызбен ипотека рәсімдегіңіз келсе, табысыңызды растауға міндеттісіз. Табыс көзін растауды міндеттемейтін ипотекалар бар, бірақ олардың базалық өте жоғары. Айтпақшы, зейнетақы жарнасы ұсталатын, бірақ бірреттік қызметтер табыс көзі болып саналмайды.
«Қандай ипотекалық бағдарлама ең тиімді болып есептеледі?» деген сұрағымызға сарапшы кесіп айтар жауап жоғын жеткізді.
«Ол адамның әлеуметтік статусына, несие тарихына, қолда бар қаражатына, айлық табысына және басқа да факторларға байланысты. Мырқымбайға қолайлы бағдарлама Бәтимаға келмеуі мүмкін. Әлеуметтік осал топқа жатасыз ба? Онда сіз үшін «Бақытты отбасы», «Шаңырақ» және «Нұрлы жер» бағдарламасынан тиімдісі жоқ. Бұл үшеуінің бастапқы жарнасы аз әрі жылдық үстемеақысы бәрінен төмен.
Егер тұрғын үй кезегінде тұрмасаңыз, бірақ қолыңызда пәтер құнының 50 пайызы және ресми табысыңыз болса, «Отбасы банктің» 50/50 ипотекалық бағдарламасына жүгініңіз. ОП-ыңыз (бағалау көрсеткіші) жетіп тұрса, небәрі 5 пайызбен несие рәсімдей аласыз. Еліміздегі инфляцияны, базалық мөлшерлемені ескеретін болсақ, 5 пайыз дегеніңіз өте тиімді.
Егер қалтаңыздағы қаражат пәтер бағасының 20 пайызына жетіп тұрса, атыңызда үй болмаса, ресми табысыңыз болса, онда сіз үшін 7-20-25 бағдарламасынан артығы жоқ», – дейді Ұлан Дәулетқали.
Әңгімеміздің соңында үй алғысы келетін жастарға қандай кеңес берерін сұрадық.
«Ипотека рәсімдеуге ең тиімді уақыт – дәл қазір. Ертең емес, жазда емес, қыста емес. Сіз созған сайын үй қымбаттайды, базалық ставка өседі, инфляция тағы бар. Биылғы ақпанда елордада 24 млн теңге тұрған екі бөлмелі пәтерлер бес айдың ішінде 27 млн-ға бір-ақ шықты. Үйге үнемі сұраныс бар, сондықтан ол ешқашан арзандамайды.
Жұмыс істеңіз. Қосымша шығынды азайтыңыз. Күнде 1500-2000 теңгеге кафеге барып тамақтанғанша, түскі асты үйден әкеліп үйреніңіз. Үй алғыңыз келе ме – не киноның премьерасына бармайсыз, не жазда Алакөлге барып демалмайсыз, әйтеуір бір дүниелерді уақытша құрбан ете тұруға тура келеді. Есесіне баспанаға ақша жинайсыз – басымдықты дұрыс қоя біліңіз. Отбасылық бюджеттегі міндетті шығындарды азайтпаңыз: мысалы, азық-түлік, баланың үйірмесі деген тәрізділерге тиіспеңіз. Ақша жинаудың лайфхагы – негізгі табыстың 20 пайызын, қосымша табыстың 50 пайызын жинап отыру керек. Негізгі табысыңыздан артылмаса, екінші, үшінші жұмысқа орналасыңыз. Үйлі болып жатқан жастардың басым көпшілігі – осындай қарапайым ережелерді орындағандар», – деп сөзін түйіндеді маман.
