Визасыз режим туризмнің тынысын аша ма?
![Визасыз режим туризмнің тынысын аша ма?]()
Қазақстанның Қытай, Үндістан, Иран азаматтарының 2 апталық сапарларына визасыз режим енгізуі әлеуметтік желіде қызу талқыланып жатыр. «Елде қытайлар мен паранжа кигендер қаптайды» деп алаңдаушылық білдіретіндер де көп. Дегенмен сарапшылар қарапайым халықтың бұл қаупі негізсіз деген пікірді қуаттайды. Сонда да болса коронавирус инфекциясы қайта өршіген тұста Үкіметтің мұндай қадамға барғаны белгісіз. Әрі турист болып келген шетелдіктердің кейін осында қалып, мигрантқа айналып кету қаупін де жоққа шығаруға болмайды.
Саяхатшылардың келу саны шектеледі
Қазақстанда Иран, ҚХР және Үндістан азаматтары үшін 14 күндік қысқамерзімді сапарларға визасыз кіру тәртібі енгізілгені белгілі болды. Бұл туралы Сыртқы істер министрлігі хабарлады. Үкімет қаулысымен «қолайлы инвестициялық ахуалды қалыптастырып, іскерлік байланыстарды жандандыру және елдің туристік әлеуетін одан ары жүзеге асыру» үшін Иран Ислам Республикасының, Қытай Халық Республикасының және Үндістан Республикасының азаматтары үшін визасыз кіру тәртібі енгізілді.
Сыртқы істер министрлігі шешім аталған шетелдердің азаматтарына Қазақстан аумағында 14 күнтізбелік күнге дейін, 180 күнтізбелік күнді қамтитын әрбір кезең ішінде жалпы алғанда 42 күнге дейін визасыз болуға мүмкіндік беретінін хабарлады. Бұл ретте 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап 57 шет мемлекеттің азаматтары үшін де Қазақстанға визасыз кіру тәртібі қайта қалпына келтірілген-ді.
Бұған ІІМ-нің Көші-қон қызметі комитеті түсініктеме берді. «2022 жылдың 8 шілдесінен бастап Қазақстан Үндістан, Иран және Қытай азаматтарына біржақты тәртіпте визасыз режим ашты. Үндістан мен Қытай үшін бұрынғы 72 сағаттық визасыз арнайы транзиттік режим күшін тоқтатты. Жаңа визасыз режим шарттарына сәйкес, үш ел азаматтары Қазақстанға шекарадан өткен сәттен бастап 14 күнтізбелік күнге дейін визасыз кіріп, жүре алады. Іскерлік, жеке және туристік мақсаттағы саяхаттарға рұқсат етіледі» делінген комитет хабарламасында.
Ведомствоның түсіндіруінше, осы елдердің азаматтары бұл мүмкіндікті бірнеше рет пайдалана алады. Бірақ визасыз режимде Қазақстанда болу мерзімі 6 ай ішінде жалпы саны 42 күннен асып кетпеуі тиіс екен. Яғни, жарты жылда Қазақстанға визасыз 3 рет келуіне болады.
Бұл хабар қоғамдық пікірді екіге жарды. Саясаттанушы Марат Шибұтовтың байламынша, бұған билікті мұқтаждық итермелеп отыр. Қазақстандық туризм пандемия кезінде күйреуге жақын қалды. Қазір де шетелдік саяхатшылардың елге ағылып жатқаны шамалы. Ресми дерекке сәйкес, Қазақстанға 2018 жылы – 8,8 миллион турист келсе, өткен жылы бұл көрсеткіш 950 мыңға дейін құлдыраған.
Осылайша, көп жыл өткен соң Қазақстан 2 апталық сапарлар үшін Қытай, Үндістан, Иран азаматтары үшін виза алуды жойып отыр. Бұл ретте Еуропалық одақ елдері мен АҚШ азаматтары үшін виза алу бізде 2014 жылы жойылғанын атап өту керек. АҚШ-тан бізге туристер қаптап келеді деу қиын. Ал Үндістан, Иран, Қытай туристерін тарту үшін өзге елдер өзара бәсекеге түсіп жатыр. Мысалы, оларды Түркияда көп ұшырастыруға болады. Қазіргі дағдарысты шақта Қазақстанға мұнай-газ секторына ғана иек артпай, экономиканы әртараптандыруға көшкен абзал. Сондықтан ақылға қонымды бетбұрыстар жасала бастады», – деді сарапшы. Оның пікірінше, үш елге қатысты шешім отандық туризмнің дамуына тың серпін береді.
Турист кейпіндегі келімсек
Әйтсе де, бұл қадамға күмәнмен қарайтындар да жетерлік. Отандық турфирманың менеджері, экономист Гүлмира Ақайдар аталған елдердің азаматтары үшін Қазақстан тартымды туристік бағыт саналмайтынын айтады. Олар негізінен АҚШ, Еуропа, Оңтүстік Корея, Тайвань, Жапония, Гонконг, Тайланд, Сингапур, Вьетнам, Малайзия мен Индонезияны таңдайды. Қазақстанға келетіндері 500 мыңға да жетпейді. Ал ирандықтар Түркияға, Араб елдеріне сапарлауға құмар, өйткені ағылшын тілін де біле бермейді. Маман ұқсас тәжірибе бұған дейін болғанына назар аудартты: 2018 жылғы сәуірден бастап, Үндістан мен Қытай туристері үшін алғаш рет 72 сағаттық визасыз режим енгізілді.
«Алайда әлемдегі халқы ең көп осы екі елден бізге туристер миллиондап ағылған жоқ. Біріншіден, визасыз режим тек транзиттік туристерге берілді. Яғни, визасыз жүру үшін Қазақстан арқылы басқа елге ұшып кететінін растайтын құжаттарын, билетін көрсетуі керек. Екіншіден, визасыз режимді пайдаланған туристер Қазақстанға кіре сала, ары қарай транзитпен ұшуды тарс ұмытып, елде қалып қоймауына, бытырап тарап кетпеуіне солардың құжатын рәсімдеумен айналысқан туристік ұйым жауапты деп белгіленді. Бұған турфирмалар қарсы болды. Қытайлық, үнділік әр туристің соңынан жүгіртіп қоятындай қаптаған командамыз, күзетшілеріміз жоқ. Содан бұл жаңа тетік ішкі туризммен айналысатын ұйымдар арасында сонша танымал бола алмады», – дейді сала маманы.
Соған қарамастан, Үкімет осы екі ел азаматтарына арналған 72 сағаттық визасыз режимді 2020 жылға ұзартты. Бірақ ол жылы пандемия басталып, шекаралар жабылды. Ол режим анабиоз күйіне көшті. Қазір оны 14 күндік визасыз режиммен ауыстырылды. Бұл жолы елге кіріп алған соң, 2 апта өтсе де кетпеген жатжұрттықтар үшін турфирмалар жауапқа тартылмайды. Ол енді құқық қорғау органдарының бас ауруына айналатынға ұқсайды. Қазақстандықтар осы үш елдің мигранттары қысқа визасыз режимді заңсыз іс-әрекеттер үшін қолданады, заңсыз еңбек мигранттарының легі артады деп қауіп білдіреді. Мысалы, көрші Қытай елі ұзақ жылдан бері өз азаматтарының Қазақстанға визасыз, емін-еркін кіріп-шығуына жол ашуды қолқалап сұрап келді.
[caption id="attachment_205862" align="aligncenter" width="1229"]
© коллаж: Әсел Балтақызы[/caption]
ІІМ Көші-қон қызметі комитеті заңсыз миграцияға жол бермеуге бағытталған шаралар қабылданатынына сендіреді. Шетелдік азаматтарға визасыз режим шеңберінде еңбек және басқа ақылы қызметпен шұғылдануға тыйым салынады. Егер олар 14 күннен артыққа қалып қойса немесе елде 6 айда 42 күннен көп болса, онда әкімшілік жазаға тартылады: біріншіден, 10-нан 25 АЕК-ке (биыл 30 630 теңгеден 76 575 теңгеге) дейін айыппұл салынады. Екіншіден, 15 тәулікке дейін қамауға алынуы мүмкін. Үшіншіден, Қазақстан аумағынан аластатылады. Төртіншіден, сот шешімі бойынша оның 5 жылға Қазақстанға келуіне тыйым салынуы ықтимал.
Дегенмен жазалау тетігінің тиімді нәтижеге әкелуі неғайбыл: полиция көшеде көрген қытай, үнді, ирандықты тегіс тоқтатып, құжаттарын, Қазақстанда қанша күн жүргенін жаппай тексере алмайды.
Отандық туризмді дамыту өз қолымызда
Бұған дейінгі 72 сағаттық визасыз режимнің тағы бір шектеуі болған: оны тек Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент, Ақтау, Қарағанды және Тараз халықаралық әуежайлар арқылы транзитпен өтетін ҚХР, Үндістан азаматтары қолдана алатын. Бұл жолы ол шектеу толық алып тасталды: ҚХР, Иран, Үндістан азаматтарына әуе, құрлық, су жолдарымен келе беруіне рұқсат. Бұл ретте өткізу пункттерінде олардың паспортына уақыты көрсетілген тиісті мөр-штамп басылады.
«Транзиттік туристер» деген айқындауыштың алып тасталуының да себебі бар: жаңа қадам елге тек қарапайым саяхаттаушыларды ғана емес, іскер адамдарды да тартуға бағытталған. Шетелдік инвесторлар осы режим аясында сапарлап, 14 күн алшаң басып жүре алады. Осылайша, Үкіметке де, бизнесмендерімізге де Қытай, Үндістан, Иран компанияларымен халықаралық байланыстарды жолға қою жеңілдейді.
Сарапшылар Үндістан мен Иранға ұшақтар сирек ұшатынын қаперге салды. Бұл фактор да визасыз режимнің өзін-өзі ақтауына әсер етуі мүмкін. Ұшақ билеті де қымбат: Алматы – Үндістан сапары 750 мыңнан, ал Нұр-Сұлтан мен Үндістанның қалалары арасындағы сапар 840 мыңнан басталып, бірнеше миллион теңгеге дейін жетеді.
Тағы бір кедергі – пандемияның қайта ушығуы. Johns Hopkins University дерегінше, Үндістан коронавирус жұқтыру жөнінен әлемде 2-орынға шықты. Мұнда 43,6 миллионнан астам адамы ауырған. Иран да 7,2 миллион дәл осы дертке шалдыққан. Қытай «COVID – 0» көрсеткішіне ұмтылып жатыр. Жалпы алғанда, Қазақстан осы үш елден 500 мыңмен 1 миллион арасындағы саяхатшы келеді деп жоспарланған.
Мәдениет және спорт министрі Дәурен Абаевтың айтуынша, 2021 жылдың қорытындысында ішкі туристердің саны 50 пайызға өскен. Бұл шамамен 6,9 миллион адам. Ал 2021 жылы шетелдік туристер саны күрт азайды, министр мұның себебін былтырғы карантин және сыртқы шекаралардың жабық болуымен байланыстырады.
Ұлттық парктерге келушілердің саны да артты. Отандық туристер арасындағы Іле Алатауы, Көлсай, Шарын сияқты орындар аса танымал. 2020 жылмен салыстырғанда қонақүйлердегі орындардың саны да артты. Елдегі 3 686 қонақүйде 193 мың төсек-орын бар. Бір Түркістан облысында 40 қонақүй салынды. «2021 жылы туризм саласы 109 млрд теңге табыс тапты. Негізгі өсім – ішкі туристер санының артуы арқасы. Мысалы, Ақмола облысында көрсетілетін қызметтер көлемі 3 миллиард, Маңғыстау және Түркістан облыстарында – 2 миллиард, Шымкентте – 1 миллиард теңгеге өсті», – деді Д.Абаев.
Салада 2019 жылдан 2022 жылға дейінгі кезеңде 400 млрд теңгеден астам сомаға 290 инвестициялық жоба іске асырылды. 2021 жылы 226 млрд теңге болатын 100-ден астам инвестициялық жоба іске қосылды, ал биылғы жыл басынан 5,2 млрд теңге болатын 14 инвестжоба жүзеге асты. Жыл басталғалы, қаңтар-сәуір айларында салаға 75,6 млрд теңге тартылды, 2022 жылға арналған жоспарлы көрсеткіш – 1 трлн теңге.
Бүгінде 25 елмен 80 бағыт бойынша халықаралық әуе қатынасы қалпына келтірілді, құрлық шекаралары ашылды. Таяу келешекте визалық режимді одан ары либерализациялау міндеті тұр.
Қалай болғанда, сала мамандары Үкіметтің үш елге қатысты шешіміне көп үміт артпайды. Қазір ішкі туризмде Қазақстан өз азаматтарына иек артады, солардың тілеуін тілейді. Өйткені Қытай туристері топ-топ болып келеді әрі қытайлық турфирмалардың қызметіне жүгінеді. Оқшауланған Ресейдің тұрғындары демалуға Қазақстанға ағылуда: соғыс салдарынан биыл Қырым жабық. Алайда ресейлік туристер аса сараң, тіпті тамағын да «бич-пакеттер» түрінде өзімен бірге ала келеді, бірігіп үй жалдайды, қонақүйлер қызметіне жүгіне бермейді.
