Елімізде соңғы жылдары ақылы жолдар көбейді. Мұндай санаттағы жолдардың қауіпсіздікті қамтамасыз етіп, инфрақұрылымның жаңаруына тигізер пайдасы мол. Дегенмен аталған жолдардың сапасы көпті алаңдатары белгілі. Қанша шақырым жол жөнделді, салада нендей өзгерістер болып жатыр? Осы сауалдарға Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігіне қарасты Автомобиль жолдары комитетінің Пайдалануға беру басқармасының басшысы Ғабит Шымырбаевқа сұрақ қойған едік.– Былтыр қоғамда ақылы жолдардың тарифіне қатысты резонанс туғанын білесіз. Кейін бірнеше талқылау өтті, ұсыныстар айтылды. Ақырында жұрттың көбі тариф мәселесі қалай шешілгенін түсінбей қалғандай. Осы мәселе жөнінде тарқатып айтып берсеңіз?
– Дұрыс айтасыз, өткен жылы барлық өңірде автокөлік иелерінің ақы алу учаскелерін енгізуге және оның тарифтеріне қатысты резонанс тудырған жағдайлар болды. Сол оқиғалардан кейін тиісті комиссиялар құрылып, жол пайдаланушылардың пікірлері мен ұсыныстары қаралып, жан-жақты талқыланған болатын. Талқылаулардың нәтижесі бойынша, 2021 жылы ұзындығы 5,8 мың шақырым учаскелердің орнына 1,5 мың шақырым болатын I санаттағы, яғни 4 жолақты учаскелерге ғана ақы алу жүйесі енгізілді. Олар үшін 2013 жылы Қазақстан Үкіметінің қаулысымен бекітілген тарифтерді қалдыру туралы шешім қабылданды. Яғни, бүгінгі қолданыстағы ақы алу тарифтері бұрынғы 2013 жылы бекітілген тарифтер күйінде қалды. Бұл 1 шақырымға жеңіл көлік үшін 1 теңге, жүк көліктері үшін жүк көтеру салмағына қарай 1 теңгеден 25 теңгеге дейін.
– Ақылы жолдардың сапасына күмән келтірушілер көп. Жалпы, елімізде ақылы жолдардың жағдайы жайлы не айтасыз? Ол жолдар неше жыл сайын жаңартылып отырады?
– Өздеріңізге белгілі, елімізде ақылы учаскелердің барлығы реконструкциялаудан өткен учаскелер. Қазір олардың жағдайы жол пайдаланушылар үшін қолайлы, 4 немесе 6 жолақты болады. Жолаушылардың қауіпсіз жүруіне мүмкіндік береді. Ал ақы алудан түскен қаражаттың есебінен нормативке сәйкес жолдар жөнделеді. Дегенмен ақылы учаскелердің жағдайларына жол пайдаланушылар шағым айтатыны белгілі. Осындай қолайсыз жағдайды болдырмау мақсатында айтылған өтініштер мен ұсыныстарды қабылдаймыз, өз тарапымыздан тиісті жұмыстарды атқарып жатырмыз. Мысалы, жыл сайын аралық жөндеу мерзіміне сәйкес, жолдың беткі қабаты тозған болса, дереу ауыстырылады. Әртүрлі ақау пайда болған жағдайда шұғыл жол жөндеу жұмыстары орындалады.
– Былтырғы дерек бойынша, елімізде ақылы жолдардың жалпы ұзындығы 628 шақырымды құрайды. Алдағы уақытта бұл көлемді ұлғайтуды жоспарлап отырсыздар ма?
– Өткен жылдың қараша айына дейін елімізде 2013 жылы пайдалануға берілген «Нұр-Сұлтан–Щучинск» және 2019 жылы пайдалануға берілген «Нұр-Сұлтан–Теміртау», «Алматы–Қорғас», «Алматы–Қонаев» ақылы учаскелері бар болатын. Олардың ұзындығы 682 шақырымды құрады. Кейін осындай санаттағы жолдар біршама ұзарды. 2021 жылы 21 қарашадан бастап 1 479 шақырымды құрайтын «Нұр-Сұлтан–Павлодар», «Қонаев–Талдықорған», «Тараз–Қайнар», «Шымкент–Қызылорда», «Шымкент–Тараз», «Шымкент–Ташкент», «Щучинск–Көкшетау» учаскелеріне ақы алу жүйесі енгізілді. Қазір республика бойынша 11 ақылы учаскенің жалпы ұзындығы 2 161 шақырымды құрап отыр.
«Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» аталатын ұлттық жобаға сәйкес, реконструкциялаудан өткен республикалық маңызы бар автожолдардың учаскелеріне ақы алу жүйесін енгізу көзделген. Осыған байланысты алдағы уақытта реконструкциялау және жөндеу жұмыстары аяқталуына қарай кезең-кезеңімен ақы алу жүйесін енгізу жоспарланып отыр.
– Жаз мезгілінде Қазақстанға шетелден туристер көптеп келе бастайды. Басым бөлігі аймақтарды аралап, жеңіл көлікпен саяхаттағанды ұнатады. Ақылы жолдармен жүргені үшін туристерге тариф қалай белгіленеді?
– Қазір қолданыстағы заңнамаларға сай, ақылы учаскелерді пайдаланғаны үшін ақы төлеуден қызметтік міндеттерін орындаған кезде жедел медициналық жәрдем ұйымдарының, өртке қарсы қызметтің, апаттық-құтқару қызметтерінің, патрульдік полицияның, әскери техниканың арнаулы автокөліктері ғана босатылады. Басқаларға мұндай жеңілдік қаралмаған. Сондай-ақ ақылы автожол учаскелеріне іргелес аудандар мен елді мекендерде тіркелген жеңіл автокөлік иелері үшін арнаулы абоненттік төлем жүйесі бар. Ондағы азаматтар ақылы учаскемен жүргені үшін 1 жылға бар болғаны 1 000 теңге төлейді. Сондықтан шетелден келген туристердің автокөліктері үшін арнайы тариф белгіленбеген. Жалпы бекітілген тарифтермен бірдей. Жергілікті не шетелдік деп бөліп-жармайды, талап бәріне бірдей.
– Әңгімеңізге рақмет!
