Каникулды қысқарту қайдан шықты?
Маусым айының соңында сарапшылар педагогикалық ұжымдарға дөңгелек үстел өткізді. Талқылау нәтижесінде Үкіметке 2022-2023 оқу жылынан бастап оқушылардың демалыс күндерін қысқартып, соның есебінен оқу жылын ұзарту туралы ұсыныс жасалды. Бастамашыл топ бірнеше дәйек-дәлелді алға тартты. Біріншіден, осының арқасында күн сайынғы оқу жүктемесі азаяды. Әйтпесе, балалар күніне 7-8 сабаққа қатысуға мәжбүр. Ал лицей-гимназияларда 9 сабаққа дейін барады. Әсіресе, үш ауысымды мектептерде қиын: соңғы ауысымнан балалар қас қарайғанда – 21.00-де қайтады. Бұл – балалардың қауіпсіздігіне қатер төндіруі мүмкін. Әрі денсаулығына зиян. Екіншіден, оқу жылын ұзарту мектеп бағдарламасына заман талап еткен қосымша пәндерді енгізуге жол ашады. Ғалымдар, сарапшылар бала кезден діни, қаржылық және басқа салаларда балалар мен жасөспірімдердің сауатын ашуды, кәсіпкерлік негіздеріне үйретуді, бұл үшін тиісті пәндерді мектеп бағдарламасына енгізуді ұсынды. Оқушылар арасында мемлекеттік тілдің қолданысын кеңейту үшін қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің сағатын арттыру қажет. Бірақ оқу бағдарламасының шектен тыс жүктелуі бұған мүмкіндік бермейді. Үшіншіден, оқу жылын ұзарту қазақ тілі, математика, физика, химия, биология сияқты пәндердегі күрделі тақырыптарға көбірек сағат бөлуге, оралып, қайталауға мүмкіндік беретін көрінеді. Қазір оның бәрі үстірт оқылады, мысалы, қазақ тілінен кейде 2 тақырыпты бір сабақта оқиды. Төртіншіден, сарапшылар ұзақ демалу барысында оқушылар жыл бойы өткен тақырыптарды ұмытып қалады деп отыр. Ал жазғы демалыс уақыты азайтылса, шәкірттер білгенінен жаңыла қоймайды. Бастама авторлары Қазақстанда оқу жылының тым аз екенін және 34 аптаға ғана созылатынын, ал каникул әлемдегі ең ұзағы саналатынын айтады. Біздің мектеп оқушылар жыл ішінде 130 күн демалады. Салыстырсақ, Израилде каникулдың ұзақтығы 84 күнге, Оңтүстік Кореяда 90 күнге, ал Жапонияда 102 күнге созылады. «Оқу жылы 20-25 тамызда басталуы керек деп санаймын. Өйткені олар екі аптадай оқу процесіне кірісе алмай қиналады. Біз министрлікке оқу жылын 20 не 25 тамызда бастауды және оқуды кем дегенде 5 маусымға дейін жалғастыруды ұсындық», – деді «Әділет» орта және мектепке дейінгі білім беру республикалық қауымдастығының төрағасы Динара Құдайқұлова.Таяқтың екінші ұшы
Қарсы тарап та салмақты дәйектемелерді келтірді. Біріншіден, каникулды күрт қысқартқанның өзінде күн сайынғы оқу жүктемесі көп жеңілдемейді. Демек, үш ауысымнан құтылу үшін жаңа мектеп, қосалқы ғимараттар салған жөн. Екіншіден, жазғы каникул кезінде көптеген педагог кәсіби дамуға, біліктілігін арттыруға, шетелде курстардан өтуге, саяхаттауға арнайды. Ал демалыстың күндері қысқарса, мұның бәрінен бас тартуға тура келуі мүмкін. Үшіншіден, ата-аналар балаларын жазғы демалыста спорт секциялары мен шығармашылық үйірмелерге береді. «Артспорт» жобасы арқылы мемлекет осыған мүмкіндік ұсынды. Оқу кезінде балалар қатты шаршайтындықтан көбіне өз дарынын ұштауға, әлеуетін дамытуға уақыт пен күш таба бермейді. Төртінші дәлел – мектептер кондиционерлермен, су диспенсерлерімен жабдықталмаған. «Тек ауылдарда ғана емес, қалаларда да көптеген ата-ананы осы жайт қатты алаңдатады. Бұл жерде климаттық жағдайларды ескеру қажет. Жаһандық жылыну салдарынан аптап ыстық көктемде басталады. Мамырда ауа температурасы +30 градусқа дейін көтеріледі. Ал сыныптар кондиционерлермен жабдықталмаған. Оқуды маусым айына дейін созса, балалардың оқуға деген ықылас-ынтасын жойып аламыз. Егер балалардың білім сапасы құлдыраса, онда бағдарламаны өзгерту, пәндерді оңтайландыру, оқулықтарды өзгерту керек», – дейді ата-аналар белсендісі Мария Романенко. Оның үстіне, балалар демалысты зарыға күтеді. Бұл оларға бой жазып, көңіл серігетін мезгіл. «Оқу жылын ұзарту балалардың заманауи мәселелерін ушықтырып жібереді. Демалыс уақыты азайса, суицид көрсеткіші де күрт артуы мүмкін. Бұған қоса, мектеп қабырғасындағы ақша, құнды заттарды бопсалау, арандату, зорлау сияқты қылмыстар артуы ықтимал. Менің немерем бар, ол ұзақ оқуды қаламайды. Жақсы оқиды, бірақ демалысты қалай өткізуге қатысты нақты жоспары бар. Президентіміз де балалардың мектепті ерте тастап кететініне назар аудартты ғой», – деді Мәжіліс депутаты Ирина Смирнова.Жазғы демалыс 1 маусымнан басталады
Сонымен, тараптардың дәйек-дәлелдерін таразы басына тең тарта келе, Оқу-ағарту министрлігі ортадан шығатын шешім қабылдағанға ұқсайды. Ведомствоның Мектепке дейінгі және орта білім беру комитеті «Орта білім беру ұйымдарында 2022–2023 оқу жылының басталуын, ұзақтығын және каникул кезеңдерін айқындау туралы» министр бұйрығының жобасын қоғамдық талқылауға шығарды. Онда меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан орта білім беру ұйымдарында оқу жылының басталуы, ұзақтығы және каникулы кезеңдерінің келесі мерзімдері айқындалған: біріншіден, жаңа оқу жылы 1 қыркүйекте басталады. Екіншіден, жаңа оқу жылының ұзақтығы 1 сыныптарда 35 оқу аптасын құрайды. Ал 2-11 және 12 сыныптарда 36 оқу аптасына созылады. Салыстырсақ, алдыңғы оқу жылы 1 сыныптарда 33 оқу аптасына, ал 2-12 сыныптарда 34 оқу аптасына созылған еді. Үшіншіден, оқу жылы ішіндегі каникул кезеңдері былайша белгіленбек: барлық сыныпта күзгі каникул – 7 күнді құрайды және 2022 жылғы 31 қазаннан 6 қараша аралығында созылады. Қысқы каникул – 9 күн: 2022 жылғы 31 желтоқсан мен 2023 жылғы 8 қаңтар аралығында. Көктемгі каникул – 9 күнді: 2023 жылғы 18–26 наурыз аралығын қамтиды. Осылайша, тоқсанаралық демалыс күндерінің саны өткен оқу жылымен салыстырғанда 12 күнге дейін азайып отыр. Оқу-ағарту министрлігі ең бастысы оқу жылының 36 аптаға созылуы оқушылардың жазғы демалысына көп әсер етпейтініне назар аударды. Балалар енді 1 маусымнан 1 қыркүйекке дейін демалады. – Сарапшылар оқу жылын 20 тамызда бастап, маусым айының соңына дейін ұзарту мәселесін қарастыруды сұрап, министрлікке талай жүгінген. Өйткені 5 күндік оқу аптасына көшкелі оқу күндерінің жалпы саны бірден 34 күнге азайып қалды. Нәтижесінде, Қазақстанда оқу күндерінің жалпы саны шамамен 150 күнді құрайды. Ал дамыған елдерде ол – 200 күндей. Сарапшылар қосымша оқу апталарының қосылуы арқасында күн сайынғы сабақтар саны азаятынын атап өтті. Тиісінше, оқушының да, педагогтің де оқу жүктемесі кемиді. Аптасына 6 күн оқып жатқан мектептер енді бес күндікке көше алады. Бұл педагогтердің жұмыс тиімділігін арттырып, оқушылардың өткен материалдарды игеруін жақсартады, – дейді министр Асхат Аймағамбетов. Ол IV тоқсанды 20-25 маусымға дейін созу туралы ұсыныстың біраз жылдан бері дүркін-дүркін көтеріліп келе жатқанын мәлім етті. «Сарапшылар көп жылдан бері дабыл қағып жатыр. Жазғы демалыс ұзаққа созылса балалар ермек таппай, компьютер-смартфондағы ойындарға бар уақытын сарп етеді. Ал шетелдегі құрбы-құрдастары бұл кезде оқуын жалғастырады. Осыған орай, біз жұмыс тобын құрып, оған ғалымдарды, психологтарды, ата-аналар мен ұстаздарды тарттық. Халықаралық тәжірибе зерттелді. Жұмыс тобы сарапшылардың ұсынысын қолдамай тастады және балама ұсыныс енгізді: біріншіден, оқу жылының басталуы межесін өзгертпей, үйреншікті 1 қыркүйекте қалдырған жөн. Екіншіден, оқу жылын 31 мамырға дейін ұзартуға болады. Сөйтіп, балалардың каникулға шығу уақыты тек 5 күнге жылжиды. Яғни, балалар жаздың алғашқы күнінен демала бастайды», – деді министр. А.Аймағамбетов оқу апталарының санын ұзартумен шектелмей, оқу процесін басқа да тәсілдермен жетілдіруге уәде етті. Осы мақсатта жалпы оқу жүктемесі қайта қаралып, азайтылмақ, оқу бағдарламалары жақсартылады, педагогтердің біліктілігі арттырылады, өзге де шаралар қабылданады. Сондай-ақ жаңа оқу жылынан бастап, мектептердегі апталық оқу жүктемесін төмендету жоспарланған. Жалпы, Германия, Англия, Жапонияда жазғы демалыс 7 аптаны, Польша, Қытай, Оңтүстік Кореяда 7-9 аптаны, Финляндия, Венгрия, Швецияда 9-11 аптаны, Латвия, Италия, Португалияда – 11 аптаны құрайды. Ал Қазақстанда енді 14-тен 13 аптаға азаяды. Мектепке дейінгі және орта білім беру комитетінің төрағасы Гүлмира Кәрімованың түсіндіруінше, оқу апталарын 34-тен 36-ға ұлғайту мәжбүрліктен туындаған шара. Себебі оқу жылында шамамен 10 күнді мерекелер алып қояды: олар 34 аптадан шегеріледі. Ал мектептер білім берудің мемлекеттік стандартын, оқу жоспарлары мен бағдарламаларын орындауы шарт. Содан мерекелік күндердің жүктемесі өзге күндерге ауысады. Сондықтан министрлік «өгізді де өлтірмейтін, арбаны да сындырмайтын» тәсілді тауып, демалыс күндері көп қысқартпай, оқу апталарын ұзарту тәсілін таңдады. Ведомство бір күнде 7-9 сабақ оқу балалардың денсаулығына, тұлғалық қалыптасуына зиян келтіретінін айтып, енді ол жүктеме 5, ал жоғарғы сыныптарда – 6 сабаққа дейін азаятындығына сендірді. Мұны әрине, уақыт көрсетеді.Елдос СЕНБАЙ