– Ол себептердің қатарына ана мен бала арасындағы күйеудің/әкенің назары үшін күресті жатқызуға болады. Я болмаса, ана рөліне дайын болмау да проблема туғызуы мүмкін. Мұндай жағдай көбіне жүктілік әйелдің қалауынсыз аяқ астынан болғанда немесе бала күйеуді жанында ұстау құралы ретінде ғана керек болғанда кездеседі. Ондай аналарға бала оның жоспарларына не дамуына кедергі келтіретіндей көрінеді де тұрады, сол себепті ашу-ызасы уақыт өткен сайын арта береді, – дейді маман.Сондай-ақ оның пікірінше, босанғаннан кейінгі депрессияны да жоғарыдағыдай оқиғаларға соқтыратын фактор ретінде қарастыруға болады.
– Бір аналарда босанғаннан кейінгі күйзеліс екі аптаға, енді бірінде бір жылға созылады. Статистика бойынша, тым ұзаққа жалғасатын депрессиямен босанған әйелдердің 15-20 пайызы ұшырасады. Күйзелістің пайда болуына жүктілік кезіндегі стресс, ауыр өткен босану процесі, гормондық өзгерістер, генетикалық бейімдік немесе жүйке жүйесінің ерекшеліктері әсер етеді. Күйзелістегі әйел ананың негізгі функцияларын орындай алғанымен, балаға мейірім, жылу беруге қабілетсіз болады, – дейді суицидолог-психолог.Ал кейде баланың әкесіне деген жеккөрушілік сезім де ананың өз сәбиіне мейірімі оянбауына ықпал ететін көрінеді.
– Баланың мінезі, түр-келбеті әкесіне тартып тұрса, кейбір аналар отбасынан кетіп қалған немесе опасыздық жасаған күйеуіне деген бүкіл жеккөрушілік сезімін сәбиге бағыттайды, – дейді Татьяна Браун.Әйелдердің шарасыз әрекеттерге баруының енді бір себебін еліміздегі отбасылық институттың дұрыс жұмыс істемей жатқанынан іздеуге болатын сияқты. 2014 жылы құрылып, бүгінде өңір-өңірлерде 13 мыңдай мүшесі бар «Аналар кеңесі» қоғамдық бірлестігінің төрайымы Нәзипа Шанайдың ойынша, бүгінгі қоғамда сыр бөлісіп, сенім артар, арқа сүйер жақынның рөлі кім-кімге де жетіспей тұр.
– Қазір әйелдерде коммуникация аз. Біздің қазақта оны «ағайынгершілік» деп атайды. Бұрын қалай еді – қайынсіңлі мен жеңге өзара сырлас болатын, қыз анасымен, әжесімен жақын болып, солардың ақылын, тәжірибесін тыңдап өсетін. Өкінішке қарай, бұл уақытта туыстар арасында ондай жылы қарым-қатынасты табу қиындау. Есесіне әйелдер психологқа барады, иә, бір тұрғыдан бұл да дұрыс шығар. Бірақ психология да дін сияқты, әр елдің дәстүріне, қоғамына икемделуі керек. Сырттан алынған психологиялық ілім тұрмыс салтымызға сай болмағандықтан да жемісін бермей жатады, – дейді Нәзипа Шанай.Қуантарлығы, соңғы жылдары елімізде әйелдердің дамуына мүмкіндік беретін, қиын жағдайға түскенде тегін көмек көрсететін ұйымдар көптеп ашылуда. Мысалы, 2019 жылдан бері республикамыздың ірі қалаларында жұмыс істеп келе жатқан «Бақытты отбасы» ресурстық орталығы кез келген әйелдерге, балаларға, тіпті ер адамдарға да мамандық игеру, кәсіп ашу, грант алу сияқты игіліктерге қол жеткізуге көмектесуде. Биылдың өзінде оларға 13 073 адам жүгінген екен.
– Біз бастапқыда көпбалалы және аз қамтылған отбасыларға көмек көрсетсек, қазір барлық санаттағы аналар мен әкелерді қабылдаймыз. Жұмыссыз жүрген әйелдерді қазіргі нарықта сұранысқа ие кәсіп түрлеріне тегін оқытамыз. Олар сабақта кезде, тіпті керек болса, балаларын да қарасып, көмектесеміз. Одан бөлек, мемлекеттен қайтарымсыз гранттар алудың жолын үйретіп, сол қаражатқа кәсіп бастауға жәрдемдесеміз. Аса қиын жағдайда тұрған әйелдер де бізге жүгінеді. Оларға жетпей тұрған керек-жарағын алып бере алатын демеуші іздейміз, дәрі-дәрмек қажет болса, дәріханаларға хат жазамыз. Қазір барлық-дерлік ірі ұйымның қайырымдылықпен айналысатын бөлімдері бар, олардан қолдау алып, тұрмысы нашар отбасылардың қажетін түгендейміз. Зорлық-зомбылық көріп, тығырыққа тірелген келіншектерді уақытша паналайтын орталықтарға жібереміз. Қысқасы, бізге жүгінгендерді құр қол қайтарған кезіміз болған жоқ, – дейді «Бақытты отбасы» ресурстық орталығының жоба жетекшісі Әсем Байділданова.Айтқымыз келгені – шарасыз ананың әрекетін қандай жағдайда да ақтау өте қиын. «Жұмыс тауып бермеген мемлекетті», «нанын жегізбеген дипломды», «қатыгез не опасыз күйеуді», «қол ұшын созбаған туысты» өмір бойы кінәлай беруге болар. Бірақ әр адам «менің жауапкершілігім қандай?» деген сұраққа мықтап ойланатын болса, көп мәселенің түйіні шешілетін сияқты.
Ботагөз МАРАТҚЫЗЫ