«Заң жобасының әзірлену себебі – халықтың шамадан тыс кредиттік ауыртпашылығы және азаматтардың едәуір бөлігі өздерінің қаржылық жағдайларының нашарлауына бетпе-бет келуі. Бүгінде 1 300 000 адам несие төлеу уақытын 90 күннен асырып алған. Заң шеңберінде соттан тыс банкроттық процедураға 1600 АЕК дейін қарыз болған азаматтар қатыса алады. Бұл 4 миллион 900 мың теңгені құрайды. Бұған банктер мен микроқаржылық ұйымдар, коллекторлық агенттіктер алдындағы алдындағы қарызы бар азаматтар жатады. Екіншіден, ресми табысы жоқ болса немесе кірісі борышкерлердің өзіне және асырауындағы отбасының әр мүшесіне шаққанда ең төменгі күнкөріс деңгейі (36 018 тг) мөлшерінен аспайтын борышкерлер қатыса алады. Бұл ретте борышкерлерде мүлік болмауы керек», – деген Біржанов.
Сарапшылар жиі талқылап жүрген тармақ – борышкердің жалғыз баспанасына қатысты жағдай. Яғни, клиенттің жалғыз баспанасы болса, ол банкроттыққа ұшырағаннан кейін үйінен айырыла ма, банкроттыққа ұшыраған азаматтар ары қарай несие алуы мүмкін бе? Вице-министрдің сөзінше, егер борышкердің тұрғын үйі банктен ипотекаға алынған болса, өндіріп алуға жатады. Сонымен қатар банкроттыққа ұшыраған адамға кредит алуға 5 жылға дейін шектеу қою заңнама жобасында бар. Бірақ 2006 жылы Қазақстан халықаралық пактты ратификациялаған. Ол бойынша егер азаматтың жалғыз баспанасы болса, онда үйді тартып алуға тыйым салынған. Тартып алған жағдайдың өзінде азаматқа әлеуметтік балама тұрғын үй ұсынылуы тиіс. Міне, мәселенің күрделі тұсы – осы. Ал Мәжіліс депутаты Дания Еспаева заң жобасында бірнеше даулы тармақ бар екенін айтады.
«Ең бірінші мәселе – ол әлеуметтік қорғау. Заң жобасында борышкердің баспанасы кепілде тұрса, өндіріп алуға жататыны айтылған. Біз борышкердің мүлкі кепілде тұрғанымен, оны санитарлық нормаға сай талаптар бойынша баспанамен қаптамасыз ету керегін ұсынып отырмыз. Одан бөлек, сотқа дейінгі борышкерлікті тануға банктер алдындағы қарызын 12 ай көлемінде өтемеген азаматтар жатады. Біз бұл мерзімді 6 айға дейін қысқартуды ұсынамыз. Борышкер 6 айда шағын несиесін өтей алмаса, қалған 6 айда да оны өтейтініне күмән бар», – дейді депутат.
Шамасы, заң жобасы алдағы уақытта тағы талай талқылауға түсетін іспетті. Өйткені даулы дүниелердің тиегі ағытылмай кететін болса, келешекте басқа емес, борышкерлер әуре-сарсаңға түседі. Осы түйткілдер шешілмейінше, заң жобасын қабылдауға асықпаған абзал. Бірақ борышкерлердің жайы да кезек күттірмей тұрғаны алаңдатады.
© коллаж: Әсел Балтақызы[/caption]
Таяуда Мемлекеттік кірістер комитеті елімізде банкроттықтың үш түрлі процедурасын енгізу қарастырылып жатқанын хабарлады. Біріншісі – соттан тыс банкроттық. Мұнда азаматтың банк, микроқаржы ұйымы және коллекторлар алдындағы қарызы 4,9 млн теңгеден (1 600 АЕК) аспауы керек. Екіншісі – сот банкроттығы. Бұл тәсілді қарызы 4,9 млн теңгеден асатын азаматтар пайдаланады. Үшіншісі – клиенттің төлем қабілетін қалпына келтіру процедурасы. Сот арқылы қарызды 5 жылға дейін бөліп төлеу енгізіледі. Бәрі тап-тұйнақтай көрінгенімен талқыға салар мәселелер жетерлік.
Соңғы рет Мәжіліс депутаттары мен Қаржы министрлігінің қатысуымен осы заң жобасы талқылағанда бір мәселе бойынша келіспеушілік болған. Тараптар банкроттыққа ұшыраған азаматтардың әлеуметтік кепілдігі туралы ортақ пікірге келе алмапты. Қаржы вице-министрі Ержан Біржановтың айтуынша, тиісті заң жобасы халықаралық тәжірибелерді ескере отырып дайындалып жатыр екен.