Ақан ӘБДУАЛИЕВ,
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері:
– Сайлау әділ өтті. Бұл – ең бірінші, халықтың болашаққа деген сенімі мен үміті. Сайлауға қатысқан барлық кандидатқа мүмкіндік пен еркіндік берілді. Бір қызығы, биылғы сайлауға 6 кандидаттан бөлек, «барлығына қарсымын» деген пункт енгізілді. Сайлауда барлығына қарсымын дегендердің көрсеткіші 5 пайызды құрады. Бұл халықтың да еркіндігі мен мүмкіндігін көрсетті. Халық арасында жүргендіктен, биылғы сайлауға азаматтардың жаппай атсалысқанын айтпау мүмкін емес. Ешкім «Сайлауға қатыс» деп міндеттемесе де, халық өз таңдауын жасау үшін таңғы 7-ден бастап сайлау учаскелеріне барды. Өзін-өзі басқара алмаған елде, сырттан да, іштен де жау көп болады. Оны біздің халқымыз жақсы түсінеді. Сол белсенділіктерін осы сайлауда көрсетті. 11 миллион сайлаушының 8 миллионнан астамы келіп дауыс берген. Кешегі өткен сайлау – алдағы 7 жылдықтың бастамасы. Осы уақытқа дейін бұл басталып та кеткен. Халық сол саяси реформалардың жалғасқанын қалап дауыс берді. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев республикалық штабында: «Халықтың сенімінен үлкен нәрсе жоқ» деді. Көп дауысқа ие болған Қасым-Жомарт Кемелұлының осы сенімді арқалайды деген үлкен үмітіміз бар. Айтылған сөз – атылған оқ. Халық та сол сенімнің ақталғанын күтеді. Президентіміз мықты мемлекет құру үшін әділеттілікпен күресу жайлы да айтты. Әділетті қоғам орнаған жерде үлкен жеңістер болады. Президентіміздің сайлауалды бағдарламасының 90 пайызы орындалса, біз барлық мақсатқа жетеміз.
Алуа ЖОЛДЫБАЛИНА,
Президент жанындағы ҚСЗИ директорының орынбасары:
БОЛАШАҚҚА ҮҢІЛУГЕ ЖОЛ АШТЫ
– Қазақстанда сайлау процесі белсенді өтуде. 2021 жылдың 25 шілдесінен бастап ауылдық елді мекендерде ауыл әкімдерін сайлау жүргізілуде. Ол 2022 жылы да жалғасын тапты, себебі өкілеттік әртүрлі мерзімде аяқталады. Жалпы, сайлау саяси процесс ретінде бірнеше маңызды қызметті атқарады. Біріншіден, сайлау билік органдарын демократиялық қалыптастыру тәсілі ретінде саяси режимді легимитизациялау мен сенім арттырудың құралы ғана емес, сол сияқты азаматтарды саяси белсендірудің, олардың өз сұраныстарын, қызығушылықтарын ой елегінен өткізудің, қоғамдық нығаюдың, биліктің азаматтармен кері байланысын қамтамасыз етудің, саяси мәдениетті қалыптастыру және дамытудың, саяси өмірге қатысу үшін дағдыларға ие болудың негізгі құралы. Екіншіден, сайлау – жаңа мақсаттар мен бағдарламалардың, азаматтарды толғандыратын сұрақтар мен мәселелерді, жалпы әлеуметтік-экономикалық, саяси курсты шешудің тәсілі. Сондықтан да сайлау халықты нығайтуға бағытталған. Жалпы, әлемдік трендті назарға ала отырып, азаматтар әрі қарайғы жолды және жоспарларды нақты түсінуі қажет. Сайлауды өткізу үнемі үлкен ұйымдастырушылық жұмысты талап етеді. Бұл процедура келесі сатылардан тұратын сайлау процесі деп аталады: сайлауды белгілеу; сайлау округтерін құру; сайлау комиссиясын қалыптастыру; үміткерлерді ұсыну; сайлаушылар тізімін құру; сайлау алдындағы үгіт-насихат; сайлауды өткізу; сайлау қорытындысын жасау; сайлау нәтижесін халыққа жариялау. Осы кезеңдердің барлығында сайлау комиссиясы жүйесінің, атап айтқанда Орталық сайлау комиссиясының, аумақтық сайлау комиссияларының, учаскелік сайлау комиссияларының бірыңғай жөнге келтірілген жұмысы қажет. Жалпы, сайлау қоғамдық өмірге белгілі бір мерзімділікті, өткен жолдың қорытындысын жасап, болашаққа үңілуге мүмкіндік береді.
Серікзат ДҮЙСЕНҒАЗЫ,
ақын, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі:
КЕЛЕҢСІЗДІКТЕР БОЛҒАН ЖОҚ
– Кешегі сайлауға бақылаушы ретінде қатыстым. Бұрын сайлау өтетін учаскелерде жиі дау-дамай болатын еді. Биылғы сайлауда мұндай келеңсіздіктер болған жоқ. Азаматтар болашақтан үлкен үміт күтеді. Сондықтан да олар ерекше белсенділікпен дауыс берді. Елімізде ендігі президенттер тек бір кезеңге, 7 жылға ғана сайланады. Одан соң үзілді-кесілді сайлауға қатыса алмайды. Бұл – құптауға тұрарлық қадам. Өзінің билік мерзімі шектеулі екенін білген басшы артық әрекет істеп, кемшілік жібермеуге тырысады. Бұл сайлауда айқын басымдықпен Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев жеңіске жетті. Бұған дейінгі 3 жыл ішінде мемлекет басшысы билікке табанды түрде орнықты, оң-солын таныды, бағдарын нықтап белгіледі. Тура мақсатпен алға басып келеді. Елімізде жүзеге асып жатқан жаңа реформалардың нәтижелі боларына сеніміміз үлкен.
Бауыржан СЕРІКБАЕВ,
саясаттанушы:
МЕМЛЕКЕТТІҢ ТІЗГІНІН ҰСТАУҒА ЛАЙЫҚТЫ ТҰЛҒА
– Президентіміз 1 қыркүйектегі Жолдауында сайлаудың қашан, қалай өтетіні жайлы хабарлады. Осының барлығын негізге алсақ, саяси партияларға да, белсенді азаматтарға да сайлауға түсу үшін толық мүмкіндік берілді. Сайлау процесі кезінде де барлық кандидатқа бірдей мүмкіндік жасалды. Әлеуметтік желідегі белсенділігіне, үгіт-насихат жұмыстарына, аймақтарды аралауына, халықпен жүздесулері мен сайлауалды бағдарламаларына қарап әр сайлаушының таразыға салып таңдауына да уақыт жетті. Жалпы, кешегі сайлау өз деңгейінде өтті. Халқымыздың 70 пайызы сайлауға барып дауыс берді. Бұл қазақстандықтардың белсенділігінің жоғары екенін көрсетеді. Соның ішінде 81,3 пайыз дауыстың Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевқа берілуі де заңдылық. Өйткені халқымыздың басым бөлігі жазда өткен Конституциялық референдумды қолдаған еді. Елдегі саяси реформалар мен шешімдерге де оң көзқараспен қарауда. Сайлау сол Конституциялық референдумның заңды жалғасы ретінде өтті. Президентіміз халықтың сенімін ақтау үшін бүгіннен бастап іске кірісетінін атап өтті. Ендігі мәселе – халықтың сенімін ақтау, әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешу. Жүзеге асып жатқан саяси реформалардың жалғасатынына сенемін. Геосаяси жағдайдың күрделі кезеңінде мемлекеттің тізгінін ұстауға бірден-бір лайықты тұлға деп халқымыз Қасым-Жомарт Кемелұлының кандидатурасын қолдады.
Еркін ӘБІЛ,
Мемлекет тарихы институтының директоры:
БЕЛСЕНДІЛІК МӘЖІЛІС САЙЛАУЫНДА ДА ЖАЛҒАСАДЫ
– Сайлау жоғары деңгейде өтті. Биылғы сайлауда ұйымдастырушылар жағына айтылатын сын да азайған. Менің ойымша, шынайы, ашық, демократиялық түрде өтті. Екіншіден, халықтың белсенділігі жоғары болды. Сайлаушылар саяси жүйеге де, дауыс беру жүйесіне де сенім білдіріп жатыр. Үшіншіден, осы жолғы белсенділік келесі көктемде өтетін Мәжіліс сайлауында да көрініс табары анық. Ол кезде саяси партиялар бар жігерін салып күресетін болады. Елімізде саяси процесс өзгеріске ұшырап келеді. Президент сайлауында биыл алғаш рет 6 бірдей кандидат бақ сынады. Енді олар осы белсенділігін ары қарай жалғастырып, бағдарламасын жүзеге асыруға күш сала ма? Әлде науқаннан кейін жоғалып кете ме? Олар саяси өмірде осы қарқынымен көзге түсіп, сайлауалды бағдарламаларын партия құруға жеткізсе, шынымен де қоғамымызда жаңа саяси лидерлер пайда болады. Сайлауда «Барлығына қарсымын» деп дауыс бергендер 5 пайызбен, екінші орын алды. Бұл пунктті таңдағандар – біріншіден, белсенді азаматтар. Екіншіден, сайлау жүйесіне сенім білдіріп жатқандар. Олар саясатта жаңашылдықты қалайды. Енді осы 5 пайыздың болашақта қай партияның еншісіне бұйыратынын ойлануымыз керек. Ертең партиялар бір-бірімен күрескен кезде әр пайыз маңызды болады. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев айқын басымдықпен жеңіске жетті. Алдағы 7 жылда Президентіміз өзі айтқан реформаларды жалғастырып, жергілікті билікке біраз өзгеріс енгізетініне сенеміз.