«Кинология – ит өсіру, иттерді зерттеуге арналған ғылым. Біздің міндетіміз төрт аяқты достарымызды зерттеумен, оларды тәрбиелеумен байланысты. Кез келген адам кинолог бола алмайды. Өйткені кинологқа ынта, сабыр, шыдамдылық қажет», – дейді Тұрар Сәрсенғалиев.Қазіргі уақытта мұнда Гром мен Олли бастаған «жауынгер» иттер техногендік және табиғи апат жағдайында құтқару жұмыстарына үйретіліп жатыр. Мамандардан білгеніміз, кинолог көшеден кез келген итті әкеліп оны белгілі бір дағдыларға үйрете алмайды. Кинолог үшін арнаулы қызметке тартуда иттің тегі де маңызға ие. Қазір Атыраудағы құтқарушылармен бірге қызмет етіп жүрген «жауынгер» иттердің шығу тегі бельгиялық. Туған сәттен бастап, ерекше режимде тәрбиеленіп жатқан бұл иттердің сезу қабілеті, ішкі түйсігі өте жоғары дамыған. Олар адам бара алмайтын үйінділердің арасына оңай кіріп, зардап шеккендерді жылдам табады.
«Мәселен, Гром техногендік сипаттағы апат кезінде құтқару операциясына арналған оқу-жаттығу кезінде небәрі 10 минут 30 секунд ішінде 5 адамды тауып, республика бойынша үздік нәтижені көрсетті. Бұл күн сайын жұмсап жатқан күш-жігер, еңбектің нәтижесі», – дейді кинолог Тұрар Сәрсенғалиев.Иттер бірден құтқару операциясына жіберілмейді. Олар шамамен 2 жыл бойы арнайы дайындықтардан өтеді. Осынау мерзім ішінде кинологқа иттің мінезін, темпераментін біліп, сол бағытта жұмыс жүргізеді.
«Біз күшіктерді бір айдан бастап тексере бастаймыз, ондағы міндетіміз күшіктердің нақты қай бағытта жұмыс істей алатынын байқау. Барлық бағыттың өзіндік ерекшелігі бар. Мысалы, полицияда қызмет ететін иттерді алсақ, қылмыскерді ұстау кезінде көмекші ретінде агрессивті иттерді дайындайды. Барлаушы, күзетші, жарылғыш заттарды іздеуші иттердің өзіне тән ерекшеліктері болады. Сол сияқты табиғи және техногендік апат кезінде көмекке келетін құтқарушы иттерде сезіну, иіс сезу қабілеттері мықты дамыған болуы керек. Біле-білгенге кинология саласы өз алдына ерекше әлем», – дейді Тұрар Сәрсенғалиев.
Байқағанымыздай, әр иттің өзіндік ерекшеліктері болады екен. Мысалға, кинолог түрлі себептермен басқа қызметке ауысып кетуі мүмкін. Мұндай жағдай «жауынгер» итке ауыр тиеді. Себебі, оның жаңа иесіне үйренісіп кетуі қиын. Ол үшін тіпті екі жылдай уақыт кетеді.
«Мысалға, біз жұмысқа келген сәтте иттерді қарап шығамыз. Яғни, оның жағдайы, көңіл күйі, бабы келісіп тұруы керек. Сосын оларды серуенге алып шығамыз. Түскі асын береміз. Түстен кейін арнайы жаттығулардан өтеді. Жаттығу кезеңі шамамен екі сағат уақыт алады. Және аптасына екі рет практикалық сабақтан өтіп отырамыз», – дейді кинолог Тұрар Сәрсенғалиев.Бұдан бөлек, «жауынгер» иттер Алматы облысында жылына екі мәрте атестаттаудан өтеді. Сертификат алған иттер, техногендік және табиғат апатта құтқару жұмыстарына қатысады. Атап өтерлігі, «жауынгер» иттердің қызмет ету мерзімі әртүрлі. Ол иттің денсаулық жағдайына, жұмысына және күтіміне тікелей байланысты. Көп жағдайда иттер сегіз жасқа дейін, ал сирек жағдайларда ғана кейбіреулер 10, 12 жыл бойы адал жұмыс істей алады. «Отставкаға» шыққан иттерді кинологтар үйіне алып кетеді екен. «Қазір біздің құтқару жасағында 4 кинолог, 5 құтқарушы ит қызмет етіп жатыр. Алайда кинология саласында арнайы мамандар, оқыту орталықтары аз. Шын мәнінде, қызметтік иттердің пайдасы өте зор. Сондықтан бұл саланы дамытуға көбірек көңіл бөлу керек.
Біздің мамандық жануарға деген жылулықтың болуымен ерекшеленеді. «Жауынгер» көмекшілеріміз бәрін сезінеді. Көңіл күй болмай жатса, олар жігерлендіруді де біледі. Иттер әрқашан өзінің иесімен кездесуді асыға күтеді. Мен үшін Оллидің де, Громның да орны ерекше» деді бізбен қоштасып тұрып Тұрар Сәрсенғалиев.
«Ит – адамның досы» дейміз. Ебін тауып, пайдалана білсе төрт аяқтылар адамзаттың сенімді көмекшісіне айналуы да бек мүмкін. Бұл істе иттің жан дүниесін сезіне алатын кинолог мамандардың кәсібилігі сыналады.
Атырау облысы