Әрі мемлекеттік мектеп пен жекеменшік мектепте оқитын оқушылардың білім сапасындағы айырмашылықты мысал ететіндер көп. Осының өзі әлеуметтік теңсіздіктің мектеп партасынан басталатынын көрсетеді.
Соған қарамастан елімізде жекеменшік мектептердің саны артпаса кеміген жоқ. Қазірдің өзінде жекенің иелігіндегі 600-ге тарта мектепте 60 мыңнан астам оқушы білім алып жатыр. Бізде жекеменшік мектептердің көбеюі мектеп тапшылығын жоюдың қадамы ретінде қарастырылады. Мектеп тапшылығын оңтайлы пайдаланған кәсіпкер бұл саланы табысты бизнестің көзіне айналдырып алғандай. Бір ғана Астана қаласының өзінде 2022-2025 жылдар аралығында 14 ақылы мектеп ашу жоспарланған екен.
Ата-аналар балаларын оқыту-тәрбиелеу ісі соңғы үлгідегі заманауи құрал-жабдықтар жабдықталған орында жүргізілетін, әр баланың қарым-қабілетіне қарай үйірмелері бар мектептерге бергісі келеді. Олардың оқушыларға үш тілде білім беруі және шетелдің озық әдісін қолдануын да басты артықшылық санайтындар көп. Мұндай мектептер күн ұзаққа жұмыстан қолы босамайтындарға ыңғайлы. Жекеменшік мектептердің көбі таңертеңнен күн батқанға дейін баланы оқытып, түрлі үйірме арқылы қарым-қабілетін шыңдап, тіпті үш мезгіл тамақтандырады.
– Жұмыспен қарбаласып жатқан соң баланың сабағын қадағалауға мүмкіндік жоқ. Үйірмелерге апарып келуге де уақыттың ыңғайы келе бермейді. Сол себепті жекеменшік мектепті таңдадық. Педагогикалық ұжым тәжірибелі мамандардан құралған. Ең бастысы, мұндай мектептерде балаға қажеттінің бәрі бар. Сондықтан баламды жекеменшік мектепке сеніп тапсыра аламын. Таңнан кешке дейін мектепте сабағын оқып, мұғалімдерімен жеке жұмыс жүргізеді. Үйірмелерге де барады. Бұл біз үшін тиімді. Әрине, бағасы қымбат болғанымен, балаға да, бізге де қолайлы, – дейді ата-ана Рыстыгүл Әлиева.
Ал елордадағы жекеменшік мектептің бірінің директоры Мейрам Жакенов оқу ордасындағы білім беру процесінің ерекшелігі көп екенін алға тартады.
– Жаңа оқу жылынан бастап біздің мектеп физика-математика бағытында жұмыс істейді. Бастауыш мектепте білім беру Elementary Тrilingual Program тәсілінде жүргізіледі. Оқыту процесінде STEAM, жеке-саралап оқыту тәсілін қолданатын және өз бетінше дамуды қуаттайтын бірегей Сингапур әдістемесін қолданамыз. Домбыра, фортепиано, логопед, көркемөнер, үшінші сыныптан бастап екінші шет тілі (қытай тілі), шахмат, робототехника, спорттың командалық түрлері бар.
Негізгі мектепте үш модульден тұратын Secondary School Program атты ерте кәсіби бағдар беруге бағытталған курсымыз бар. Жоғары мектепте білім беру Нigh School Program бағдарламасы арқылы жалғасады. ҰБТ-ға кезең-кезеңмен дайындық жүргізіліп, беделді оқу орындарына түсудің жолдарын қарастырып, халықаралық IELTS және SAT емтихандарына дайындықты да осы кезден бастаймыз, – дейді жекеменшік мектеп директоры Мейрам Жакенов.
Негізінен, көптеген ата-ана жекеменшік мектептегі оқушыларды құнарлы тамақтандыратынына қызығады екен. Өйткені олар мемлекеттік мектеп асханасын жиі сын тезіне алады. Бұлай болатын жөні де бар. Биыл сәуір айында Семейде 13 жастағы оқушы мектеп асханасында тамақтану кезінде қайтыс болғанын көпшілік ұмыта қойған жоқ. Оған алғашқы медициналық көмек көрсетілгенімен, бала жедел жәрдем келгенге дейін қайтыс болды. Медициналық сараптама баланың тамақтың ірі кесектеріне шашалып, тыныс алу жолдарының жабылуына байланысты механикалық асфиксиядан көз жұмғанын растады. Аталған факт бойынша қылмыстық іс қозғалды. Жақында павлодарлық ата-аналар әлеуметтік желілерде мектептегі азық-түлік сапасына шағымданған. Олардың айтуынша, балаларға дәмсіз тағамдар беріледі. Ал түскі астан кейін оқушылардың іші ауырады екен. Осыдан-ақ асхана мемлекеттік мектептердің осал тұсы екені аңғарылады. Есесіне жекеменшік мектепте мұндай мәселе жоқ. Сондықтан таңдауы дәл осындай білім ордасына түскен ата-ананың көңілі, ал баланың қарны тоқ.
Әрине, жекеменшік мектептің жылдық оқу ақысы қалтаға салмақ салады. Ірі мегаполистерде оқу ақысы тіпті 1 миллион теңгеден асады. Мұндай баға сөз жоқ, кәсіпкерлердің қызығушылығын туғызады. Мұндай да сапаның ескеріле бермейтіні де түсінікті. Педагог Келдібай Берлібайұлының да пікірі осыған саяды.
– Қазір жекеменшік мектеп ашып, табыс табуды көздейтіндер көбейді. Бұл сөз жоқ, білім сапасына ықпал етеді. Сондықтан салалық министрлік жекеменшік мектептерге тексеріс жүргізуі керек. Мектеп дүкен секілді табыс көзі емес, бұл – білім беретін орын. Саудаға айналдыра берсек, білім сапасы төмендейді.
Бұған қоса, жекеменшік және мемлекеттік мектепте оқитын балалар арасында әлеуметтік теңсіздік орнайды. Баланың дамуына арналған қосымша курстарға баласын ақшасы бар ата-ана ғана жібереді. Ал жағдайы жоқ оқушы қанша жерден дарынды болса да, қабілетін шыңдай алмай, қалып қояды, – дейді ол.
Жекеменшік мектептер оқыту-тәрбиелеуде әлемдік тәжірибеге иек артады дегенімізбен, әлемде мұндай оқу ордаларына қатысты көзқарас әрқилы. Мәселен, Германияда жекеменшік мектеп көп емес. Елдің кей жерлерінде халық саны өсіп, мектептерде орын тапшылығы байқала бастаған соң жеке мектептер пайда болған. Бізде басты ерекшелігі, жекеменшік мектептер мемлекет есебінен қаржыландырылады. Сондықтан мұндай оқу орнында білім алу әр отбасы үшін қолжетімді. Біздің жекеменшік мектептегідей оқу ақысы тым қымбат емес. Қарапайым отбасының бюджетіне шақталған. Үндістанда да жекеменшік мектептердегі оқу оқысы тым қымбат емес. Есесіне көпшілікті мұндай мектептерде оқушылардың сапалы білім алуына бар жағдай жасалғаны қызықтырады.
Ал Ұлыбританияда жекеменшік мектептердің өз дәрежесі бар және оқу ақысы өте қымбат. Мемлекет оларды тексермейді. Керісінше, академиялық еркіндік береді. Соның ішінде мемлекеттік стандартты орындау міндетінен босатылған. Финляндияда жекеменшік мектептер сирек. Мұндағы жекеменшік мектептер мемлекеттік мектептерде оқытпайтын сирек пәндерді оқытуымен ерекшеленеді. Қытай жекеменшік мектептері толықтай мемлекеттің бақылауында.
Қалай десек те, мектеп табыс табатын емес, ұрпаққа тәлім-тәрбие беретін орын екені белгілі. Демек, жыл санап көбейе түскен жекеменшік мектептердің барлығында сапалы білім беріледі деу де жаңсақ пікір. Әлбетте, таңдау ата-ананың өз еркінде. Солай екен деп мектеп оқушыларының арасындағы әлеуметтік теңсіздікке жол беруге болмайды. Жеке және мемлекеттік мектептер арасындағы таласта бұл теңсіздік білім сапасына тікелей байланысты екенін ұмытпағанымыз абзал.
Жанел ҚҰТТЫБАЙ
Қуаныш САПАРБАЕВ (коллаж)