Ал сол жерді емген диқандар «айыппұл төлейсіз» деген шенділердің сөзіне наразы. Томар ауылдық округіне қарасты «Томар» ауыл шаруашылығы өндірісі кооперативі және «Бахтияр» шаруа қожалығы басшылары ақиқатты іздеуде.
Қарқаралы ауданының жер қатынастары, сәулет және қала құрылысы бөлімінің берген ақпаратында аталмыш аудан бойынша былтыр 33 шаруа қожалығы жалпы көлемі 37 187 гектар жер учаскесін мемлекеттік қорға қайтарғаны айтыла-ды.
«Қазақстан Республикасының Жер кодексіне және қолданыстағы жер заңнамасы негізінде, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін берілген ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді пайдалану мониторингін ұйымдастыру мен жүргізу қағидасына сәйкес, аудан бойынша жалпы көлемі 197 496 гектар (оның ішінде егістік – 33 949, жайылым – 163 547) болатын жер учаскелерін мақсатты түрде пайдаланбай отырған 54 шаруа қожалығы анықталып, құжаттары Қарағанды облысының жер ресурстарын басқару департаментіне жолданды», – деп толықтырады ары қарай.
Осының нәтижесінде департамент өз тарапынан 21 шаруа қожалығына тексеріс жүргізіп, тексеріс барысында жер пайдаланушыларға жер заңнамасының талаптарын бұзушылықтарды жою туралы бір жыл мерзімді көрсете отырып, нұсқамаларын берді және қолданыстағы заңнамаға сәйкес, пайдаланылмай жатқан жерлерге базалық салық мөлшерді 20 есеге ұлғайтқан.
Сонымен қатар былтыр «Ғарыш Сапарының» JerinSpektr платформасы арқылы ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін пайдаланбаудың немесе ұтымсыз пайдаланудың уақытылы жолын кесу және алдын алу, бақылау субъектісіне анықталған бұзушылықтарды өз бетінше жою құқығын беру және оған әкімшілік жүктемені азайту мақсатында 23 шаруа қожалығына (60 827,5 гектар) бақылау субъектісі ретінде бармай, профилактикалық бақылау жасалып, жерлерін игеру бойынша осы жылдың 1 қарашасына дейін нұсқаулар берілген.
«Осы мерзімге дейін игермеген жағдайда бұл шаруашылықтарға қатысты тексеру шаралары тағайындалып, заңнамаға сәйкес тиісті шаралар қабылданатын болады», – деген екен ауданның жер қатынастары, сәулет және қала құрылысы бөлімі.
Осыған байланысты Томар ауылдық округіне қарасты «Томар» ауыл шаруашылығы өндірісі кооперативінде барлығы 47 202,082 гектар жері бар, оның ішінде жайылымы – 39 735,482 гектар, егістігі – 885 гектар, «Бахтияр» шаруа барлығы 2 255,1979 гектар жері бар, оның ішінде жайылымы – 1 908,1 979 гектар, егістігі – 341 гектар.
Осы аталған «Томар» АӨК және «Бахтияр» ШҚ жалға алған егістік жерлерін кейінгі 5 жылда игермей отыр. Сол себепті оларға қатысты заңнамаға сәйкес мемлекеттік бақылау шаралары жүргізілген.
Дау осы жерден туындайды. Томар ауылының тұрғындары «Томар» ауыл шаруашылығы өндірісі кооперативі басшысы Қапан Мұқтаров пен Нұрлан Мақсуре жерді мемлекет алғанымен, әлі күнге дейін игерілмегенін, сонымен қатар жерлері қуаншылықтың зардабын шегіп жатқанын айтты.
– Құрғақшылық кесірінен жерімізге егін сала алмай отырғанымызға төрт-бес жыл болды. Қапан ағамыздың жасы 85-те. «Томар» кооперативін басқарып отыр. Егістік жер – менде 341 гектар, Қапан ағамыздың шаруашылығында – 800 гектар, – дейді «Бахтияр» шаруа қожалығының құрылтайшысы Нұрлан Орынғазыұлы.
Қапан ақсақал Томар ауылын 40 жыл басқарған. Банкрот болып тұрған «Прогрессті» миллионер совхоздардың қатарына қосқан. Еңбегі еленіп, «Құрмет белгісі» ордені, басқа да ордень-медаль иегері атанған.
– Бұрын жақсы өнім алушы едік. Егін салдық, мемлекетке өткізіп тұрдық. Соның арқасында шаруашылыққа керекті техника алып, паркті жаңарттық. Құрылыс та салынды. Мұның бәрі астықтың арқасы еді. Міне, соңғы жылдары құрғақшылық салдарынан қиыншылыққа ұрындық, – деп мұңын шақты.
Нұрлан Мақсуренің айтуынша, қазір егін түгілі шөп шабындығы да бас ауыртар мәселеге айналған.
– Шыны керек, мал бағу, асырау да проблемаға айналды. Төрт-бес жылдағы қуаңшылық шаруаларды әбігерге салуда. Егін салсақ күйіп кетеді. Пайдасынан зияны көп болып тұр. Соның кесірінен «егістік жерді игермедіңдер» деп 20 еселенген айыппұл салып жатыр. Мәселенің түп төркініне бажайлап қарап жатқан ешкім жоқ. Бармаған тау, баспаған жеріміз қалмады. Әкімдікке, прокуратураға, салық комитетіне бардық, басқа да мемлекеттік органдардың есігін тоздырдық. Негізгі айтарымыз, «Қарқаралыдан 145 шақырым жердегі Томар елді мекеніндегі егістікті жайылым ретінде қалдырыңыздар» деп өтінген едік. Алайда заң тармағында жазылғандай, «егістік жерлер мемлекеттікі» деген желеумен жауапқа тартылып отырмыз, – дейді Нұрлан Мақсуре.
Бірнеше жыл жауын жаумай, жер қуарып, өнім шықпай, шығынға батқан ша-руа айыппұл арқалағанына наразы.
– Егер біз сол жерден пайда көретін болсақ, айырыламыз ба? Жоқ. 3-4 жыл егін егіп, банкротқа ұшырағаннан кейін доғардық. Қазір егістік емес, малға шабатын шөп – проблема. Енді келіп, қуаңшылық қысқан кезде «сен егін екпедің» деп айыппұл салғанына түсінбей отырмыз. Менің өз басыма 145 мың теңге, Қапан ақсақалдың қожалығына 1 миллионнан астам айып салынған. Үкіметтің егістік жерді қадағалағаны дұрыс. Бірақ әр аймақтың жағдайына қарауы керек емес пе?! Кейде Қарқаралының орталығына жауған жаңбыр Томарға жоламайды. Томардың жері басқа аудандардағыдай құнарлы емес. Соны түсінуіміз керек емес пе?! – дейді «Бахтияр» шаруа қожалығының құрылтайшысы.
Шаруаның жанайқайын түсінуге болады. Тың жер деп «тырнағын» басқан кеңес дәуіріндегі егістікке айналған жерлердің біразы бүгінде құнарсыз. Бір ғана Қарағанды облысының Нұра, Осакаровка аудандарында жерге таяқ тыға салса, тал болып шықса, Қарқаралы мен Ақтоғай аудандарының жері шынымен де егістікке келмейді. Шырылдап жүрген шаруаның айтары да осы.
Бір қызығы, ауылдағы шаруа айыппұл салынатыны туралы ескерту келгенде ғана дәл осындай заң барын білген. Шалғайдағы ауыл тұрғындарына интернет те толық жетпеген. Бұл енді басқа әңгіме...
Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ,
Қарағанды облысы