Күні бойы жұмысбасты болып, өз сәбиінің тәрбиесін балабақшаға сеніп тапсыратын кез келген ата-ана баласының дұрыс тамақтанып, дұрыс тәрбие алып, көңілі мен қарны тоқ болғанын қалайды. Алайда кейбір жекеменшік балабақшаларды балалардың тәрбиесі мен денсаулығы емес, қаражат көбірек алаңдататын секілді. Бұлай деуімізге себеп, бір топ ата-ана балалары тәрбиеленіп жатқан елордадағы Baby Village балабақшасы басшылығына деген наразылығын білдіріп, онда көптеген заңбұзушылық болып жатқанын редакциямызға айтып жүгінді.
«Балабақша асханасындағы тағамдар жарияланған мәзірге сәйкес келмейді. Ет, көкөністер, жемістер де жоқтың қасы. Сары май мен ірімшік қосылған багет болуы керек болса, ішінде ірімшік болмайды, таңғы асқа төрт балаға бір алманы бөліп береді. Сұйық тамақтан су татыған етсіз сорпалар берілсе, кейде сиыр етінің орнына тауық етінің екі түйірі қалқып жүреді. Қою тамаққа тек картоп пен сәбіз. Балалардың барлығы үйге аш келеді. Кейбір балалардың асқазаны ауырады. Балалардың жетістігі мен дамуының 80 пайызы тәрбиешінің еңбегіне байланысты болса, тәрбиешілер театрдың қойылымы үшін ата-анасынан ақша жинағанымен, іс жүзінде өздері өнер көрсетеді. Ойын алаңындағы орындықтарды өздері бояуға мәжбүр», – дейді олар.
Ата-аналар тарапынан балабақша басшылығына қайта-қайта өтініш түсіріп, олқылықтарды шешуді ұсынғанда олардан «ұнамаса балаларыңды алып кет» деген жауап алған. 17 шілде күні ата-аналар өтінішімен балабақша құрылтайшыларымен жиналыс өткен. Онда құрылтайшы Азат Төлеубайдың атынан балабақшада ешқандай қызмет атқармайтын анасы сөз сөйлеп, ата-аналардың наразалығына дөрекі жауап беріп, барлық талаптарды қабылдамай, «біздің тамағымыз жақсы, ұнамаса құжаттарыңды алып кетіңдер» деп жауап берген. Соның салдарынан көптеген ата-ана балаларын балабақшадан алып кетуге мәжбүр болыпты. Ал сол жиналыста сын айтқан кейбір ата-аналардың балаларын ертесіне балабақшаға кіргізбей қойыпты. Сондағы уәждері «сендерге балабақша ұнамайды екен, балаларыңды алып кетіңдер» болыпты. Ата-аналар болса балабақшаға айдың соңына дейін ақысы төленгенін айтуда.
Қазақ тобында сабақ орысша жүреді
«Бірде бізге балабақшаға қуыршақ театры келеді деді. Бәріміз балаларымыз қатардан қалмасын деп ақша жинап бердік. Ақырында сол қуыршақ театрының орнына тәрбиешілер өнер көрсетті. Мұнда тәрбиешілерге де өздерінің міндеттерінен тыс жұмыс жүктейді. Мәселен, еден жуып, ауладағы орындықтарды өздері сырлайды. Ал бұл туралы айтуға олардың көбі жұмыстарынан айырылып қаламыз деп қорқады. Тәрбиешілерге еңбек демалысының 50 пайызын ғана төлейтінін естідік. Кейбірі жұмыстан кетуге мәжбүр, яғни мұнда жалақы төлеуде де заң бұзушылықтар бар. Одан бөлек, балабақша иелерінің мемлекеттік тілге деген менсінбеушіліктеріне де назар аударғым келеді. Балалардың сөйлеу тілі балабақшада қалыптасатындықтан, қазақ тобының қазақ тілінде білім алуы біз үшін маңызды. Біздің балаларымызға Ресейден келген жас жігіт музыка мұғалімі болып жүр. Ол қазақша білмейді. Балаларымыздың тілі шұбарланбасын деп қазақша топқа береміз, ал балабақша басшылары оған басын қатырғысы келмейді», – дейді Олжас Ақыбаев есімді ата-ана.
«Менің балабақшам – менің ережелерім»
Ал Арайлым Тұрысбекова есімді ата-ана балабақша қаражат табуды ғана көздейтінін, балалардың жағдайы басшылардың ойына кіріп шықпайтынын айтады.
«Менің ұлым Абдурахман бұл бақшаға былтыр тамыз айынан бастап барып жүр. Біз жеке балабақшаны ұзақ іздеп, мұқият таңдадық. Қараша айында балабақша иелері ауысып, басқа кәсіпкер сатып алғанша бәрі керемет болатын. Жаңа басшылар бізге балалардың игілігі үшін жұмыс істейміз, ештеңе өзгермейді деп уәде берді. Бала мұғалімін, достарын қатты жақсы көретіндіктен, біз де сонда қалуды жөн көрдік. Біз ай сайын 119 000 теңге төлейміз, олар қосымша мемлекеттен субсидия алады. Соған қарамастан балабақшада ағылшын тілі, шахмат, логопед сияқты үйірмелерді қысқартты, балалардың ақысыз демалысқа шығу мүмкіндігін алып тастады. Тіпті тамақтан да үнемдеп, көкөніс пен етті де мәзірге жолатпады. Бала күннің көп бөлігін бақшада өткізетіндіктен әртүрлі, дәмді және пайдалы тағамдарды тұтынғаны жөн. Алайда бұл балабақшада бәрі керісінше. Ата-аналар үшін ас мәзірі асхананың кіреберісінде ілулі тұрады. Ал шын мәнінде балаларға не беріліп келгенін білмедік. Ақырында сондағы тәрбиешілер балалардың қандай тамақ ішіп жүргенін көріп, жандары ашып, бізге хабар берді. Балалар бір ай бойы қалыпты тамақтанбаған, іс жүзінде қызыл ет жоқ, бір тауық еті мен картоп-макарон ғана тұтынып келген. Сосын біз жасырын келіп асхананы көргенде бір-ақ көзіміз жетті. Балам жыл басынан бері арықтап кетті. Кеше күйеуім баламды бақшаға апарғанда, шілде айы толық төленсе де, «кешегі жиналыста сын айттыңдар, ақыры сендерге ұнаймайды екен, балаларыңды алып кетіңдер» деп, кіргізбеді. Ал келісімшарт бойынша 10 күннен кейін келісімшартты бұзып жатырмыз деп кіргізбеуге құқығы жоқ. Балабақшаның қожайынына бізді неге кіргізбейді деген сұрағымызға «бұл менің балабақшам, балабақшада менің ережелерім ғана жүреді» деген жауап алдық», – дейді ол.
Осы мәселе бойынша аталған балабақшаға барып, мәселенің анық-қанығын білуге тырыстық. Өзін Жанат Мәдиева деп таныстырған балабақша басшысы мекемеде ешқандай мәселе жоқтығын айтып, ата-аналардың сөзін теріске шығарды. Асхананы көруге рұқсат сұрап, кіргенімізде сол күнгі мәзір бойынша балалардың түскі асына ет қосылған картоп берілуі тиіс екен. Бірақ қазаннан тек картоп пен сәбізді ғана көрдік. Мұның мәнісін сұрағанымызда, «Балалардың барлығы өз тамақтарын тауысып қойды. Бұл – тек қызметшілерге арналған тамақ», – деген жауап алдық. Ал қазақ тобына неліктен орыстілді мұғалім сабақ беретінін сұрағанда: «Бала жарты сағат орысша сабақ алса, орысша сөйлеп кетпейді ғой? Ол мұғалім – Ресейден келген білімді адам. Тіпті балалар қазақ тобында тәрбиеленгенмен, ертең қай тілде сөйлейтінін ешкім шешпейді ғой. Сондықтан ата-аналардың бұл уәждері орынсыз», – деп жауап берді балабақша басшысы.
Иә, жекеменшік балабақша иесі болғандықтан «Қазаншының өз еркі, қайдан құлақ шығарса» деген ұстанымды ұстанатын басшыдан байыпты жауап ала алмадық.
Бұл туралы Астана қалалық білім басқармасына жүгініп, сұрау салғанымызда Baby Village – жекеменшік балабақша. Білім басқармасынан мемлекеттік тапсырыс берілген. Астана қаласы Білім басқармасының комиссия құрамы аталған балабақшаға мониторинг жүргізеді. Қорытындысын қосымша хабарлаймыз», – деген жауап алдық.
Мәселе шаш етектен
Жалпы мектепке дейінгі білім беру мекемелері айналасындағы даулар жыл сайын қозғалып келеді. Балабақшаға кезекке тұру, орын жетіспеушілігі, асханадағы тамақ мәселесі, педагогтер мәртебесі, балаларға зорлық-зомбылық жасау сынды айта берсе ұзын-сонар мәселелер туралы түрлі ақпарат көздері жиі жазады. Бұған тіпті, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев та былтыр назар аударып, үкіметке арнайы тапсырмалар берген болатын.
«Жекеменшік балабақшаларда балаларды ұрып-соғу деректері бар. Жұмыс істемейтін балабақшаларға қаржы бөлу көбейіп кетті. Мұның бәрі олардың қызметі ашық емес екенін, азаматтық жауапкершілігі жоқтығын көрсетеді. Енді қызмет көрсету сапасын арттыратын кез келді. Үкімет осы мәселені мұқият қарастыруы керек. Лицензиялау тәртібін қайта енгізу, ең алдымен, мемлекетке емес, қоғамға қажет шара. Өйткені, басты мақсат – балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету», – деген еді Президент өз сөзінде.
Сонымен қатар бұрынғы Оқу-ағарту министрі Асхат Аймағамбетовтің былтыр балабақша мәселесі төңірегінде айтқан сөзінде мемлекеттік аттестаттау кезінде көптеген балабақшаның талапқа сай еместігін анықтағанын жеткізген болатын. Онда ол «Екі жыл бұрын біз лицензиялау мен мемлекеттік бақылауды қайтаруға әрекет жасадық. Алайда сол кезде кәсіпкерлер палатасының, балабақшалар қауымдастығының және бірқатар мемлекеттік органның ұстанымы бұл норманы заңға енгізуге мүмкіндік бермеді. Бірақ біз бұл бағытта жұмысты тоқтатпадық. Өткен жылдың соңында мемлекеттік аттестаттау жүйесін енгізе алдық. Аттестация нәтижесі көңілден шықпады. Тексерістен өткен балабақшалардың 80%-ы мемлекеттік аттестациядан өте алмады. Әңгіме балабақшадағы бүлдіршіндерге қолайлы жағдай жасалмауы, оқу-тәрбие жұмыстарының мемлекеттік білім беру стандартына, қауіпсіздік техникасы, өрт және санитарлық нормалардың талаптарға сәйкес келмеуі, тәрбиешілердің қол көтеруі және басқа да келеңсіз фактілер туралы болып отыр», – деген еді.
Экс-министр айтқан тәрбиешілердің балаға қол көтеру мәселесі бүгінгі күнде өзектілігін жоймаған күйі қалып отыр. Әсіресе, балабақшаларда бейнекамералар орнатылғалы бері көптеген былықтың беті ашылып келеді. Мәселен, Оқу-ағарту министрлігінің былтырғы дерегінше, ведомствоға тәрбиешілердің қызметіне қатысты ондаған шағым түсіп, өз міндетін дұрыс атқармаған 15 мектепке дейінгі ұйымның үстінен әкімшілік іс қозғалыпты. Бұл – балаларға тәрбие беретін тәрбиешілердің де ісін қатаң бақылауға алу керек деген сөз.
Яғни, балабақшадағы келеңсіздіктерді реттеу кезек күттірмейтін мәселе екенін Мемлекет басшысынан бастап министрліктегі басшылар да айтып келеді. Тек жүйелі жұмыстар атқарылса дейміз. Елордада жалпы 67 611 баланы қамтитын 507 мектепке дейінгі білім беру ұйымы жұмыс істесе, оның ішінде 100 мемлекеттік, 404 жеке, 3 ведомстволық балабақша бар екен. Қалада жыл сайын орта есеппен 30 мыңнан астам бала дүниеге келетін болса, жекеменшік балабақшалардың алдағы уақытта арта түсері сөзсіз. Осы ретте олардың өз міндеттерін лайықты атқарып отыруын баса назарда ұстаған қажет сынды.
Наурызбек САРША