Бұл қаражат өскелең ұрпаққа үлкен өмірге қадам басуына мүмкіндік береді. Қор шын мәнінде ұлттық мәртебеге ие болады және халықымыздың игілігіне қызмет етеді. Жобаны 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап іске қосуды тапсырамын», – деді Президент. Ендігі жерде Ұлттық қордағы инвестициялық табыстың тең жартысы балалардың есепшотына түсіп отырады. Келешек ұрпақ үшін қолға алынуы тиіс маңызды жобаның іске асуына «AMANAT» партиясы фракциясының депутаттары мұрындық болып отыр. Сол себепті «Ұлттық қор – балаларға» жобасының игілігі туралы өздерінен сұрағанды жөн көрдік.
Берік БЕЙСЕНҒАЛИЕВ,
Мәжіліс депутаты:
– Заң жобасына өзім жетекшілік еттім. Құжатты комитет отырысында егжей-тегжейлі қарап, қорытындысымен таныстырдық. Мәжіліс депутаттары бір дауыспен қолдап, бекіттік. Бұл құжат балалардың болашағы үшін бүгіннен кешіктірілмей қабылдануы қажет. Өйткені Президенттің бастамасымен жүзеге асып отырған заң жобасының артықшылығы көп.
Өздеріңіз білесіздер, Парламент Мәжілісінің жалпы отырысында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан балаларға төлем жасау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы екінші оқылымда мақұлданды. Парламент депутаттары бастамашы болған құжат Мемлекет басшысының «Ұлттық қор – балаларға» жобасын іске қосу қажеттілігі туралы былтырғы тапсырмасын іске асыру мақсатында әзірленді.
Оның мақсаты – елдегі барлық бала кәмелетке толған кезде Ұлттық қордан өзіне тиесілі үлесін алуға мүмкіндік беру. Яғни қордың инвестициялық табысынан қалыптастырылған жинақтар есебінен еліміздің аумағында тұрғын үй сатып алуға, үй жағдайын жақсартуға, Қазақстанда немесе шетелдік оқу орындарында білім алуға қолдау көрсетуге бағытталған. Жиналған қаражатты қандай мақсатқа жұмсайтынын бала 18-ге толған кезде өзі шешеді. Көріп отырғандай, жобаның негізгі мақсаты сол, барлық балаларға тең көзқарас қамтамасыз етіледі. Баланың жарық дүниеге келген күнінен бастап немесе осы елдің азаматтығын алған күннен бастап 18 жасқа толғанға дейін нысаналы жинақтау шотына тең сома аударылады. Сонда Ұлттық қордың жыл сайынғы инвестициялық табысынан қалыптасқан қаражаттың 50 пайызы аударылатын болады.
Жобаның операторы ретінде әлеуметтік жобаларды іске асыру бойынша көпжылдық тәжірибесі бар екені ескеріле отырып, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорын айқындадық. Ал зейнетақы қоры аударатын нысаналы жинақтау төлемдерін есептеу үшін банктік шоттар ашуды және жүргізуді жүзеге асыратын уәкілетті операторлар болып екінші деңгейдегі банктер мен «Қазпошта» акционерлік қоғамы таңдалып отыр. Бұл ретте Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына ақпараттық жүйеде қатысушылардың талаптарын есепке алу, жинақтау шоттарын ашу және оларда мақсатты жинақтарды тіркеу мен есеп жүргізу, жинақтарды төлеу сияқты функциялар беріледі. Сондай-ақ зейнетақы қорына интернет-ресурс және электрондық үкімет веб-порталының жеке кабинеті арқылы талаптар мен жинақтардың сомасы туралы мәліметтерді азаматтарға ұсынуды міндеттеп отыр. Осы арқылы балаларға бөлінетін қаражатты бақылауға мүмкіндік туады. Екіншіден, барлық шоттар мен жинақталған қаражат әр бала үшін жеке болады. Қаражатты пайдаланудың кейбір тетіктеріне ақшаны туыстарымен бірігіп жұмсау қарастырылады. Яғни «Отбасы Банкінің» тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесінің отбасылық депозиттерінің қолданыстағы тетігі шеңберінде қаражатты мақсатты пайдалану жағдайында ғана ақшаны туыстармен біріктіріп жұмсауға болады.
Бұдан бөлек, қаражат АҚШ долларымен жинақталады. Бұл шоттарға тыйым салуға, олардан қаражат өндіріп алуға және шектеулердің басқа түрлерін қолдануға болмайды, оларға салық салынбайды. Сондай-ақ арнайы қаражатты мерзімінен бұрын алуға да болмайды. Егер азамат 10 жылдың ішінде ақшаны нысаналы мақсаттарға жұмсамаса, онда ол қаржы сол азаматтың зейнетақы шотына аударылады. Азамат қайтыс болған жағдайда жинақталған қаражатты алу құқығы оның мұрагерлеріне өтеді. Бала қаражатты қолдануға қабілетсіз болса, ата-анасына немесе қамқоршыларына заңнамада белгіленген тәртіппен пайдалану құқығын беру қарастырылған. Ал бала азаматтығынан айырылса немесе ауыстырған кезде төлемдерге талап қою құқығы жойылады.
Сонымен бірге заңның жобасына сәйкес, бала Қазақстан азаматтығын туғанынан емес, жүре келе алса, онда азамат атанған жылдардағы уақытына төленеді. Бұл қалай? Мәселен, 10 жасында азаматтық алды делік, онда ол балаға сәйкесінше 8 жыл қордан ақша төленеді. Демек, азаматтығы жоқ балаларға Ұлттық қордан төлем төленбейді. Олар бұл бағдарламадан тыс қалады. Өйткені бұл бағдарлама Қазақстан азаматтығы бар балаларға ғана арналған. Қаражат олардың әлеуметтiк және мүлiктiк жағдайына, нәсiлi мен ұлтына, жынысына, бiлiмiне, тiлiне, дiнге қарамастан, барлығына тең бөлінеді.
Үнзила ШАПАҚ,
Мәжіліс депутаты:
– Қазір қоғамда бала он сегіз жасқа дейін қанша қаражат жинайды деген сұрақтар қойылып жүр. Енгізілгелі отырған бағдарлама Ұлттық қордағы жинақтаушы жинақтарды пайдаланудағы алғашқы тәжірибе болатындығын, сондай-ақ Ұлттық қордың инвестициялық кірісі оң немесе теріс бағытта құбылмалылыққа ұшырайтынын ескере отырып, жылдық төлемдерді есептеу үшін Ұлттық қордың 18 жылдағы орташа жылдық кірісін пайдалану ұсынылып отыр. Бұл қысқамерзімді құбылмалылықтың ұзақмерзімді кірістерге әсерін азайту үшін қажет. Оған қоса, шотта жинақталған қаражат жұмыссыз жатпай, оған сыйақы есептелінетінін атап өту керек. Яғни, қаражат көлемі инвестициялық кіріс мөлшеріне байланысты болады. Ол соманы дәл қазір нақты болжау мүмкін емес. Бұл ретте Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев алдағы жеті жылда Ұлттық қордың активтерін 100 миллиард долларға дейін ұлғайтуды тапсырды.
Жалпы 2024 жылдан бастап іске қосылатын Президенттің тапсырмасы елімізде жүргізіліп жатқан әділетті Қазақстан құрудағы реформалар, оның ішінде өскелең ұрпақ келешегі үшін маңызды істердің бірі болмақ.
Биылғы инвестициялық табыстың 50%-ы дайын тұр. Президент «Мемлекеттік қаржыны басқарудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту туралы» өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы жарлыққа қол қойғанын білесіздер. Яғни, «Ұлттық қор қаражатын пайдалану» тарауына қосымша тармақша енгізілді. Енді Заң жобасын Сенат мақұлдаса, Президентке жолданады. Құжат толық күшіне енген күннен бастап келесі жылдан бастап балалардың есеп шотына төлем түседі.
Балаларға бөлінген қаржыны екі мақсатқа ғана пайдалануға болады. Бірі – үй алуға, екіншісі – білім алуына жұмсалады. Бірақ жиналған қаржыны кәмелетке толғаннан кейін ғана қолдана алады. Ең маңыздысы, қаражатты тек Қазақстан аумағында пайдалануға рұқсат етіледі.
Ұлттық қордың инвестициялық табысының 50%-ы 18 жасқа дейін барлық жастағы балалар арасында теңдей бөлінеді. Инвестициялық табыстың жекелеген уақыт аралықтарындағы ықтимал теріс мәндерін болдырмау мақсатында оның 18 жылдағы орташа жылдық мәні негізінде айқындауды ұсындық. Осы Заң жобасы шеңберінде 6 кодекс пен 10 Заңға толықтырулар мен өзгертулер енгізілді. Оның ішінде, Ұлттық қор қаражатын балаларға есеп жүргізу мен төлемдерге пайдалану тетігі енгізілді. Өндіріп алуға және осы соманы басқа да ықтимал шектеулерге жол бермеу нормалары түзілді. Сондай-ақ мемлекеттік органдардың құзыреттері нақтыланып, қаражатты мақсатты пайдалану анық көрсетілді.
Ерекше айтып кететіні, 18 жасқа толғаннан кейін шоттағы қаражат 10 жыл бойы сақталады. Көрсетілген кезеңде азамат тарапынан талап етілмеген жағдайда шоттағы қаражатты сол адамның зейнетақы шотына аудару ұсынылады. Жобаға қатысу үшін қандай да бір мемлекеттік органға жүгінудің қажеті жоқ, есептеулер автоматты түрде жүзеге асырылады. Себебі, есепке алуды БЖЗҚ өзі жүргізеді. Маңыздысы, бұл қызмет үшін ешқандай салық салынбайды, комиссия ұсталынбайды. Сондықтан жобаның жақсы жағы жетерлік. Бұл дегеніңіз – Ұлттық қор тек аты ғана емес, толықтай ұлттық болады деген сөз.
Жадыра МҮСІЛІМ