Сараптамалық кеңес – ерікті негізде жұмыс істейтін консультативтік-сараптамалық функциялары бар консультативтік-кеңесші орган. Оның құрамына белгілі қоғам қайраткерлері, құқық қорғаушылар, заңгерлер, қоғамдық пікір көшбасшылары, адвокаттар, ғалымдар, зерттеушілер және басқа да белсенді азаматтар кіреді.
Еліміздегі Адам құқықтары жөніндегі уәкілі Артур Ластаев институттың даму тарихына қысқаша тоқталып, соңғы кезде азаматтардың өтініштерінің қарқынды өсіп жатқанын айтты.
«2023 жылдың 9 айында орталық аппараттағы және өңірлердегі жеке қабылдауларға 1 800-ден астам адам қатысты. 4,5 мыңға жуық жазбаша өтініш қаралды. Бұл 2022 жылмен салыстырғанда екі есе, 2021 жылмен салыстырғанда үш есе көп. Небәрі 9 айда біз 16 мыңға жуық адамды құқықтық ағарту іс-шараларымен қамтыдық», – деді ол.
Омбудсмен бұл шағымдардың артуына не себеп болуы мүмкін екенін де түсіндірді.
«Әрине, мұны біз азаматтардың құқық қорғаудың жаңа механизмінен хабардарлығының артуымен байланыстырамыз. Екінші жағынан, шағымдардың көбеюі азаматтардың мемлекеттік органдар жұмысына қанағаттанбауының көрсеткіші болып саналады. Сондықтан нақты мәселелерді шешуге көмектесіп қана қоймай, адам құқықтары саласындағы жүйелі проблемалармен де жұмыс істеу қажет», – деді Ластаев.
Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың басшысы Салтанат Тұрсынбекова да көпшілікке ойын жеткізді.
«Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің құзыреті кеңейе отырып, Сараптамалық кеңестің аналитикалық рөлін күшейту міндеті тұр. Біз оны нағыз «жауынгерлік әзірлік» деңгейіне шығаруымыз керек, осылайша өз азаматтарымыздың құқықтарын профилактикалық қорғаудың тиімді органына айналдыра аламыз деп сенемін. Сараптамалық кеңес құрамына жас, белсенді және шығармашыл сарапшылар, өз салаларының білікті өкілдері кіргенін атап өткен жөн. Олардың қызметі осы органның болашақтағы беделіне әсер ететіні сөзсіз. Бұл ретте, әрине, олар тәжірибелі құқық қорғаушылармен жемісті ынтымақтастықта жұмыс істейтін болады, біз Сараптамалық кеңесті басқалармен қатар тәлімгерлік институт ретінде көреміз. Тек серіктестікте – үлкен тәжірибені жаңа тәсілдермен біріктіру – Сараптамалық кеңестің максималды тиімділігі болуы мүмкін», – деді Тұрсынбекова.
Спикердің айтуынша, Сараптамалық кеңестің барлық мүшелері үнемі өзекті мәселелерді көтеріп отырады, сондықтан да олар үлкен сенімге ие және қазақ қоғамында беделі жоғары.
Сондай-ақ Салтанат Тұрсынбекова Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықта ақпараттық-талдау бөлімшесі құрылып жатқанын, оның міндеттерінің бірі Сараптамалық кеңеспен өзара іс-қимылға негізделгенін айтты.
Бірінші отырыс барысында қатысушылар алдағы жұмыс пен маңызды ұйымдастыру мәселелерін талқылады.
Сараптамалық кеңестің 5 мамандандырылған бөлімі де анықталды:
1. Азаматтық және саяси құқықтар мен адамның бостандықтары мәселелері бойынша;
2. Адамның әлеуметтік, экономикалық және мәдени құқықтары мәселелері бойынша;
3. Теңдік, бірлік және зорлық-зомбылықтың барлық түрлерінен қорғау мәселелері бойынша;
4. Құқық қорғау институттарын жетілдіру, құқықтық білім беру, білім беру және заңгерлік кеңес беру;
5. Халықаралық ынтымақтастық және халықаралық міндеттемелер мен шарттық және БҰҰ жүйесінің басқа органдарының, адам құқықтары саласындағы басқа да халықаралық ұйымдардың ұсынымдарын орындау мәселелері бойынша.