Қосымша мемлекеттік көмек алуға құқығы бар қазақстандықтардың 10-нан астам санаты бар болса, еліміз бойынша 647 мыңға жуық азамат баспана кезегінде тұр. Санаттарға бөлетін болсақ, халықтың әлеуметтік осал топтары 430 мыңға жуық адамды құрайды. Одан бөлек, мемлекеттік қызметшілер бар, бюджеттік ұйымның жұмыскерлері және тұрғын үйі апатты деп танылған азаматтарымыз тағы бар. Жаңа заң жобасы жайында біз Мәжіліс депутаты Ұлықбек Тұмашиновпен қысқаша сұхбаттасқан едік.
– Ұлықбек мырза, Тұрғын үй саясатын реформалау мәселелері бойынша заң жобасына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Ол қандай өзгерістер?
– Үкімет тарапынан келген заң жобасында кейбір санаттарды алып тастау жөнінде ұсыныстар болған еді. Ол дегеніміз – әлеуметтік осал топтарды барлық адамдармен қатар қою деген сөз. Оған депутаттар келіспеді. Өйткені біз бірінші әлеуметтік осал топтарды ойлауымыз керек. Өздеріңіз білесіздер, 256 мың адам осы топтарды құрайды. Егер кезекте 647 мың адам тұрса, соның жартысы – әлеуметтік осал топтар. Бірінші кезекте төрт санат бар еді. Оларға Ұлы Отан соғысының ардагерлері, жетім балалар, сосын көпбалалы аналар мен отбасылар жатады. Біз жұмыс тобымен пысықтай келе, төрт санатқа тағы да екі санатты қостық. Бұған мүгедек балаларды асырап отырған отбасылар және бірінші, екінші топтағы мүгедектер кіреді. Яғни, бастапқы төрт санат енді алты санатқа көбейтілді деген сөз. Бұл да Үкімет тарапынан қолдау тапты. Екіншіден, 11 санатқа қатысты өзгерістер бар. Бұл санаттағы адамдар тұрғын үйді тегін алып келді. Қазіргі таңда олар жалдамалы пәтерлерде тұрып жатыр. Бүгінде бұл санаттағы адамдардың саны 11 мыңға таяу. Үкімет бұл санаттарды да мемлекетке үлкен шығын деп, алып тастауға ұсыныс білдіргенде біз депутаттар бірауыздан қарсы болып, бұрынғы санаттарды қалдырдық.Бұл – үлкен қолдау. Бұл санаттағы әлеуметтік осал топтарға ҰОС ардагерлері, бірінші, екінші топтағы мүгедектер, қызмет барысында қаза тапқан азаматтар бар. Экологиялық апат, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдай салдарынан баспанасынан айырылған адамдар, «Алтын алқа», «Күміс алқа» белгілері бар немесе бұрынырақта «Батыр Ана» атағын алған көпбалалы аналар, сонымен бірге І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» орденімен марапатталғандар, көпбалалы отбасылар, Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен аурулар тізімінде көрсетілген кейбір созылмалы аурулардың ауыр түріне шалдыққандар. Мемлекеттік немесе қоғамдық міндетті атқару, әскери қызмет, ғарыш кеңістігіне ұшуды дайындау немесе жүзеге асыру, адам өмірін құтқару, құқықтық тәртіпті сақтау кезінде қаза тапқан адамдардың отбасылары бар. Біз барлық санатты қамтыдық. Бұл санаттағы жандарға баспаналарды Үкімет тегін жекешелендіретін болады. Бұл үлкен қолдау деп санаймыз.
– Тұрғын үйлерді жекешелендіруге қатысты не айтасыз?
– Бүгінде 50 мыңнан аса адам пәтерді жалдап тұрып жатыр. Сонымен қатар сатып алу құқығынсыз жалға берілетін пәтерлерді сату мәселесі қаралды. 2017 жылдан бері нысанды жекешелендіруге тыйым салынған. Яғни, бұрынғы заң бойынша мемлекеттік тұрғын үй қорынан алған баспаналарын жекешелендіру құқығы жоқ болатын. Қазір ондай құқық беріліп отыр. Жалпы, мұндай баспаналарға 2017 жылдан бері 312 млрд теңге кеткен. Биылдың өзінде 104 млрд теңге қаржы жұмсалды. Осы пәтерлерді жекешелендірсе, олар 200 млрд теңгеден аса ақша түспек. Сол қаржыны қайтадан пәтерлерді сатып алуға жұмсаса, тағы да кезекті жылдамдатуға септігін тигізбек. Бұл адамдарға да, үкіметке де тиімді болар еді. Тағы бір айта кететін дүние, жекешелендіруге берілетін пәтерлерге қатысты. Біз ол баспаналарды нарықтағы бағаға емес, қалдық құны бойынша жекешелендіруге рұқсат беріп отырмыз. Бұл өз кезегінде Үкімет тарапынан дау туғызды, бірақ біз депутаттар қорғап қалдық. Мәселен, 2017 жылы 8-9 млн теңге тұратын баспаналар қазір екі-үш есеге қымбаттап кетті. Бұл да бір үлкен көмек дер едік. Мүгедек балаларды асырап отырған отбасылар 25 мыңнан асады.
– «Тұрғын үймен қамтамасыз ету» электрондық базасының атқаратын функциясы қандай болмақ?
– Өзгертулер мен толықтыруларға қатысты тағы бір мәселе – осы заң жобасы аясында Отбасы банкін ұлттық даму институты ретінде қалыптастырды. Оның қасында тұрғындарға баспана беру орталықтарын ашу көзделген. Неге? Себебі жергілікті атқарушы органдардың, тұрғын үй комиссиясының қызметі бүгінде наразылық тудырып отыр. Өйткені кезекті бұзу фактілері бар. Сондықтан халықтың наразылығы көп. Бұл жердегі басты ерекшелік, электрондық деректер базасы құрылып, бәрі цифрландырылады. Бұл жерде адамның қатысы болмау керек. Әрбір адамның өзінің жеке кабинеті болады. «Бір терезе» қағидаты бойынша әрбір жанның цифрлық портреті болады. Кезегі келген адам сол уақытта ала алады. Сонымен қатар жергілікті атқарушы органдар, Отбасы банктен бөлек кезекке тұрған адамның өзі бұл процесті қадағалап отырады. Бұл электрондық база үш айда бір рет жөнделіп, тазартылып отырады.
– Сұхбатыңызға рақмет!
Сұхбаттасқан
Наурызбек САРША