Адамзат ақыл-ойы тудырған ғылыми жетістіктің адамға қызмет етуі, ғаламшар игілігіне жарауы үшін де білім мен ғылымның маңызы зор. Біз «дамыған мемлекеттердің алдыңғы қатарынан көріну» дегенді көп айтамыз. Заманмен тайталаса, еліміздің жарқын болашағын жасағымыз келеді. Егер білім мен ғылымға ұмтылған ұрпаққа сапалы білім мен саналы тәрбие дәнін еге білсек, қазақтың «алтын ғасырын» тудыруға болады. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев: «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Жолдауында «Сапалы орта білім алу – әрбір баланың мызғымас құқығы. Мұндағы ең түйінді сөз – «сапа». Сондықтан білім сапасын жақсарту және мұғалімдердің біліктілігін арттыру ауадай қажет», – дейді.
«Ең түйінді сөз – сапа». Заман талабы – сапалы халық, сапалы ұлт, сапалы білім-ғылым, сапалы технология, сапалы тіршілік стандартын қалыптастыру. Биылдан бастап Президент тапсырмасымен елімізде оқушылардың сапалы білім алып, жан-жақты дамуына жағдай жасау мақсатында «Жайлы мектеп» құрылысы басталды. Ұлттық жоба бірінші кезекте қалалар мен келешегі бар елді мекендерде жаңа үлгідегі мектептер салуға, оқушылар мен педагогтер үшін жайлы әрі қауіпсіз орта қалыптастыруға, білім беру қызметінің сапасын арттыруға бағытталған. Жоба аясында 2023-2025 жылдары 401 жаңа мектеп салу жоспарланған. Жоба құны 2,6 трлн теңге бағаланып отыр. Оның 1 трлн 960 млрд теңгесі республикалық бюджеттен, 646,5 млрд теңгесі Ұлттық қордан бөлінеді.
Ресми деректерге сәйкес, елімізде қазір 7 мың 700-ден астам мектеп бар. Оның 147-сі – үш ауысымды, 35-і – апатты жағдайдағы мектептер қатарында. Ал 710 мектеп әбден тозған. Мәселен, жұмыс істеп тұрған 177 мектепті пайдалану мерзімі 70 жылдан асып кеткен. Сондай-ақ 239 мектеп саманнан, 69 мектеп ағаштан, 5 мектеп қамыстан салынса, тағы 40 мектеп бейімделген ғимараттарда орналасқан.
Қалалық жерлерде 2 мыңнан астам мектеп болса, ауылдық жерлердегі мектеп саны 5 мыңнан асады. Тиісінше, оқушы орындарының жетіспеушілігі 270 мыңды құрап отыр. Болжам бойынша, егер мектеп құрылысы белсенді жүргізілмесе, 2025 жылға қарай орын тапшылығы миллионға жетуі мүмкін. Себебі демографияның өсуі және урбанизация есебінен халықтың қалаларға шоғырлануы деуге болады. 2026 жылға қарай оқушы орнының болжамды тапшылығы – 1,1 млн құрайды деп күтілуде. Мемлекет басшысы елдегі мектеп тапшылығын шешу және қала мен ауыл мектептерінің арасындағы қашықтықты жою мақсатында жүзеге асып жатқсан «Жайлы мектеп» ұлттық жобасына Үкімет пен әкімдіктер жауапты екенін ескертті.
– Мектеп салу Үкімет және әкімдіктер үшін басты міндеттің бірі болуы керек. Жемқорлар сотталғанда, олардың заңсыз тапқан қаржысы мемлекетке өтіп, түгелдей мектеп құрылысына жұмсалуға тиіс, – деді Президент.
Президент тапсырмасының орындалу барысын «AMANAT» партиясы тұрақты бақылауда ұстауды мақсат етіп отыр. Мәжіліс депутаты Елнұр Бейсенбаев:
– Мемлекет басшысының жайлы мектептер салу жөніндегі игі бастамасын жүйелі жүзеге асыруымыз керек. Бұл іске қоғам болып жұмылу қажет. Әрбір қазақстандық бала заманауи мектепте білім алуға толық құқылы. Отандық тауар өндірушілерге айтарым, басты мақсат – табыс табу емес, жайлы мектеп тұрғызу. Жас ұрпақ сіздер өндірген жиһаздарды пайдаланып, 11 жыл білім алады. Бақай есеп үшін емес, заманауи мектеп салу үшін жұмыс істеуміз керек. «AMANAT» фракциясы әрдайым осындай маңызды мәселелердің көшбасында жүруге дайын. Біз бұл мәселені бақылауда ұстаймыз, – деді.
Сонымен қатар құрылыс барысын бақылайтын ақпараттық-цифрлық платформа жұмыс істейтін болады. Электрондық жүйе арқылы қаржының тиімді жұмсалуына ашық қоғамдық бақылау жүргізілмек.
Оқу-ағарту министрлігінің мәліметінше, жоба бойынша барлық мектептер құрылысында бірыңғай стандарт қолданылады, онда мысалға жабдықтау шығындары кем дегенде 20% болады. Спорт залдарын жеке блоктарда орналастыру көзделіп, олар мектепалды және 1-4-сыныптар үшін және 5-11-сыныптар үшін бөлек болады. Оған қоса, мектеп аумағы жылжымалы ойындарға арналған алаңдармен толық жабдықталады. Қалалық және ауылдық елді мекендегі мектептерге қойылатын талаптар бірдей болады. Қазіргі күні 461 мың орындық 217 мектептің құрылысы басталып, олар 2024 жылдың соңына дейін пайдалануға беріледі деп күтілуде. Ал қалған 152 мектептің құрылысын 2024 жылы бастап, 2025 жылы аяқтап, соның арқасында 279 мың орындық тапшылықты шешу жоспарланып отыр.
– Қазір үш аусымды мектеп пен оқушы орнының тапшылығы қатты сезілуде. Бұған қатысты Мемлекет басшысының «Жайлы мектеп» бағдарламасы іске қосылды. Бұл бағдарламаның табысты жүзеге асырылуы да балаларымыздың алдағы білім сапасындағы функционалды сауаттылығын көрсететін болады. Сондықтан Үкімет осыған қатты көңіл бөлуі керек. Жайлы мектептердің уақытылы салынуы және ұлттық жобада аталған мәселелердің толықтай жүзеге асырылуы маңызды. Смартфонға телмірген заманда балаларды кітап оқу, оқу сауаттылығын арттыру, кітап оқуға ынталдандыру мақсатында кешенді бағдарламалар жасау керек. Мемлекет басшысы балалар кітапханасын жасақтауды міндеттеді. Сонымен қатар балалардың көркем әдебиет тізімін бекітуді тапсырған болатын. Осы тапсырмаларды Үкімет нақтылау қажет.
Біз өз тарапымыздан білім беру және тәлімгерлік кейбір мәселелерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң қабылдадық. Көппәтерлі тұрғын үй соғудан бұрын әлеуметтік инфрақұрылымның болуына нақты көңіл бөліну қажеттігі нормасы әкімдіктерге міндеттеліп отыр. Сонымен қатар әкімдіктерге білімді дамыту туралы жоспарын бекітудің заңды нормасын қарастырдық. Ал жергілікті мектептерге білім беру сапасы, оның мәдениеті, оны бағалау мәдениеті деген ұғымдар енгізілді, – деді Мәжіліс депутаты Жұлдыз Сүлейменова.
Егер бағдарлама қағаз жүзінде қалып қоймай, жоспарлы түрде жүйелі жүзеге асатын болса, мектептердегі жайлы инфрақұрылым және сыныптардағы бала санының шамадан тыс артық болмауын қадағалау да білім сапасының көтерілуіне, оқушының ынтасының артуына ықпал ететіні сөзсіз. Сондықтан депутат Жұлдыз Сүлейменова мектептерді оқушы саны бойынша бөлу мәселесін жіті қадағалау керегін айтады. Мәселен, 2 500 оқушыға негізделген тек 3 ғимарат тұрғызылады. Оның біреуі – Ақмола облысында, ал қалған екеуі Алматы қаласында салынады.
– Мұндай мектептердің жалпы қауіпсіздігіне қатаң талап қойылуы керек. Яғни, жер сілкінісіне төзімділік пен шұғыл эвакуация жасау мүмкіндігі мәселелеріне айрықша мән берілуі тиіс. Мұндай ғимараттардың аумағы да кең болуы керек. Сонымен қатар тендерлерді бірнеше рет өткізбеу үшін құрылыстың кешігуіне жол беруге болмайды, – деді ол.
Ұлттық жоба аясында салынатын мектептердің саны мен сапасы туралы сөз болғанда, қазақтың «арық айтып, семіз шық» дейтін қағидасына көбірек жүгінген дұрыс сияқты. Мемлекет басшысы да «Ең түйінді сөз – сапа» деп отыр. Яғни, «Жайлы мектеп» сапалы білім кепілі болу тиіс. Сондықтан бағдарламада белгіленген жобаның жоспарлы түрде уақытылы жүзеге асуына және оқушының оқуға деген ынтасының артуына қолайлы орта қалыптастыра алатындай болуына көбірек мән берілсе игі.
Тілекгүл ЕСДӘУЛЕТ